Thuốc lá là một trong những thủ phạm gây ra tình trạng khủng hoảng rác thải trên thế giới. Lượng hạt nhựa siêu nhỏ (microplastic) độc hại trong các điếu thuốc cũng được tìm thấy với hàm lượng cao trong nước biển. Nhiều người cho rằng, những cơ sở sản xuất và kinh doanh thuốc lá cần chịu trách nhiệm cho tình trạng này.
Ước tính có tới 5,6 nghìn tỉ điếu thuốc được sản xuất mỗi năm với hơn 1 tỉ người tiêu thụ trên thế giới; 2/3 lượng tàn thuốc được vứt bừa bãi và cuối cùng là trôi ra biển. Lượng đầu lọc và tàn thuốc thải ra môi trường mỗi ngày trên khắp thế giới lên tới hơn 12 tỉ, trong khi đó, mỗi đầu lọc phải mất từ 18 tháng - 10 năm để phân huỷ.
Theo Tổ chức phi Chính phủ Ocean Conservancy, đầu lọc thuốc lá được làm từ sợi nhựa không phân huỷ có chứa các loại sợi tổng hợp và vô số hoá chất độc hại là loại rác thải được tìm thấy nhiều nhất trong các đại dương suốt 3 thập kỷ qua. Chúng đang tồn tại trong ruột của hơn 70% loài chim biển, 30% rùa biển… Chính vì vậy, mặc dù tàn thuốc không làm rùa nghẹt thở hay tắc dạ dày cá voi nhưng nhiều nhà hoạt động vì môi trường ở Mỹ vẫn đang vận động tích cực để cấm tiêu thụ loại đầu lọc tai hại này.
Theo bà Marija Sommer - Người phát ngôn của Tập đoàn thuốc lá Philip Morris International (New York, Mỹ), để giải quyết vấn đề này, cần thực hiện 3 việc chính: Bố trí nơi hút thuốc theo quy định; nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của việc hút thuốc và tăng cường các chế tài, hình thức xử phạt đối với người vứt tàn thuốc không đúng nơi quy định.
Bà Sommer thừa nhận rằng, vai trò của các công ty thuốc lá trong việc BVMT vẫn còn nhiều hạn chế, mặc dù đã nỗ lực tăng cường chống xả rác bằng cách tham gia các hoạt động như Ngày Dọn dẹp Thế giới, chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng… Các loại đầu lọc phân huỷ sinh học cũng không phải là giải pháp BVMT hiệu quả.
Ông Doug Woodring - Người sáng lập kiêm Giám đốc điều hành của Liên minh phục hồi biển cả (Hong Kong) cho biết, những nỗ lực làm giảm tác hại của tàn thuốc với môi trường của các tập đoàn thuốc lá hiện vẫn chưa đủ. Việc giải quyết vấn đề hiệu quả đòi hỏi pháp luật đưa ra những chế tài nghiêm khắc. Ông lập luận, so với ống hút hay chai nước, tàn thuốc nhỏ hơn rất nhiều nên mọi người dễ dàng bỏ qua. Ông cũng đề xuất thuế tàn thuốc được bổ sung trên mỗi điếu thuốc lá, nhằm gây quỹ cho các hoạt động dọn dẹp hoặc xây dựng hệ thống khuyến khích những người hút thuốc vứt rác đúng nơi quy định. Ông tin rằng, tăng thuế thuốc lá sẽ khiến lượng tiêu thụ giảm, giống như việc tăng trách nhiệm với môi trường của các nhà sản xuất sẽ cải thiện ý thức, tác động tiêu cực của quy trình sản xuất thuốc lá.
Hiện nay, toàn thế giới đang hướng tới hệ thống luật EPR (buộc các nhà sản xuất phải có trách nhiệm với sản phẩm của mình sau khi chúng được tiêu thụ) để giải quyết các vấn đề nan giải về môi trường. Trong đó, Pháp là nước đi tiên phong. Nếu không chủ động giải quyết vấn đề về môi trường phát sinh trong quá trình sản xuất, các doanh nghiệp của nước này sẽ phải đối mặt với pháp luật.
Tháng 6/2019, Liên minh châu Âu (EU) cũng đã ban hành chỉ thị về việc giảm tác động của một số sản phẩm nhựa đối với môi trường, trong đó có áp dụng EPR cho ngành công nghiệp thuốc lá từ năm 2024.
Bảo Bình