Có nhiều điều kiện để làm du lịch cộng đồng thành công, trong đó có các trụ cột là tài nguyên (bao gồm cảnh quan thiên nhiên, bản sắc văn hóa), sự định hướng của chính quyền và nguồn nhân lực.
Tôi hào hứng dẫn mấy người bạn hoạt động trong lĩnh vực du lịch ở Đà Nẵng đi tham quan một số làng du lịch cộng đồng hiện có của tỉnh.
Mọi người đi từ làng Kon Kơ Tu (xã Đăk Rơ Wa, thành phố Kon Tum) đến làng Vi Rơ Ngheo (xã Đăk Tăng, huyện Kon Plông); từ làng Kon Trang Long Loi (thị trấn Đăk Hà, huyện Đăk Hà) đến làng Đăk Răng (xã Đăk Dục, huyện Ngọc Hồi). Rồi lên Tu Thó, ngôi làng tái định cư ở xã Tê Xăng, huyện Tu Mơ Rông mới được UBND tỉnh công nhận làng du lịch cộng đồng hồi đầu năm.
Sau mỗi chuyến đi, tôi lại “hỏi dò” cảm nhận của họ. Với góc nhìn độc lập và khách quan, ít nhất là hơn tôi - một người luôn có kiểu nhìn “Kon Tum mình là tốt nhất”, theo các bạn, du lịch cộng đồng ở Kon Tum đang phát triển ở mức nào?
Các bạn tôi đều có chung đánh giá, tuy chưa thể so với những làng du lịch cộng đồng nổi tiếng phía Bắc, bởi họ đã làm lâu năm, có “nền tảng dày”, nhưng những làng du lịch cộng đồng “của ta” có sức hút, tạo ấn tượng tốt với du khách, thông qua các sản phẩm du lịch đặc trưng về văn hóa, ẩm thực, âm nhạc, lễ hội.
Bản sắc văn hóa là thế mạnh trong phát triển du lịch cộng đồng. Ảnh: T.H
Điều cần thiết hiện nay là các làng du lịch cộng đồng phải phát huy được những giá trị riêng, những sản phẩm mang tính khác biệt, từ đó tạo nên “hệ sinh thái du lịch” mà ở đó, trong cái chung có cái riêng, và ngược lại.
Điều này đòi hỏi cơ quan quản lý và chính quyền địa phương có sự nghiên cứu và xây dựng chính sách cụ thể nhằm phát huy hiệu quả những khác biệt, không chỉ thỏa mãn nhu cầu, mong đợi của du khách mà còn gây ấn tượng bởi sự sáng tạo.
Tôi cho rằng đó là những lời góp ý chân thành!
Có nhiều điều kiện để làm du lịch cộng đồng thành công, trong đó có các trụ cột là tài nguyên (bao gồm cảnh quan thiên nhiên, bản sắc văn hóa), sự định hướng của chính quyền và nguồn nhân lực.
Điều đáng mừng là, để thúc đẩy du lịch cộng đồng, nhưng tránh được tình trạng tự phát và ồ ạt, thời gian qua, các địa phương cũng đã quan tâm định hướng xu thế phát triển cho các làng có tiềm năng.
Theo đó, các vấn đề cơ bản như chính sách khuyến khích phát triển du lịch cộng đồng, tiếp cận nguồn vốn, vệ sinh môi trường, tạo cảnh quan, đào tạo nhân lực đều được quan tâm triển khai.
Như ở làng du lịch cộng đồng Vi Rơ Ngheo (xã Đăk Tăng, huyện Kon Plông), từ mấy năm trước, để xây dựng Vi Rơ Ngheo thành làng du lịch cộng đồng, các cấp chính quyền và ngành chức năng địa phương đã định hướng người dân phục dựng nhà sàn truyền thống; xây dựng homestay; bảo tồn bản sắc văn hóa; trồng hoa, cây xanh tạo cảnh quan và không gian xanh.
3 tiêu chí cơ bản trong xây dựng làng du lịch cộng đồng được xác định là nâng cao đời sống - cải thiện môi trường - bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS tại chỗ - ông Phạm Văn Thắng, Phó Chủ tịch UBND huyện Kon Plông nói.
Hay như ở làng du lịch cộng đồng Tu Thó (xã Tê Xăng, huyện Tu Mơ Rông), với sự định hướng của chính quyền địa phương, đồng bào Xơ Đăng ở đây đã liên kết xây dựng nhà ở lưu trú; thành lập các đội chiêng, ẩm thực để phục vụ khách; chỉnh trang vườn hoa, khuôn viên làng.
Ông Võ Trung Mạnh - Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông cho biết, thời gian qua, huyện chú trọng hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng theo hướng chuyên nghiệp, có tính tổ chức gắn với bảo tồn văn hóa đồng bào dân tộc Xơ Đăng.
Trong đó, đặc biệt quan tâm đến nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua việc liên kết mở lớp đào tạo với các doanh nghiệp làm du lịch và cử người dân trong làng tham gia. Mặt khác, chọn Tu Thó để tổ chức các sự kiện quan trọng, tạo sức hút cũng như động lực để Tu Thó phát triển.
Làng du lịch cộng đồng Tu Thó (xã Tê Xăng, huyện Tu Mơ Rông) còn lưu giữ được nét hoang sơ của không gian sống. Ảnh: TH
Vấn đề bảo vệ và khai thác nguồn tài nguyên du lịch hợp lý cũng được đặc biệt quan tâm. Có thể thấy, các làng du lịch cộng đồng được công nhận đều có cảnh quan thiên nhiên đẹp, còn giữ lại được những nét nguyên sơ nhất của không gian sống, giữ lại được những nét văn hóa, lối sống, phong tục của đồng bào DTTS.
Tuy nhiên, tài nguyên du lịch không phải là bền vững mãi mãi, một khi du lịch phát triển sẽ kéo theo sự thay đổi về cảnh quan, mai một về bản sắc văn hóa, suy thoái về môi trường.
Vì vậy, ở các làng du lịch cộng đồng, cần chú trọng bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa, gắn kết trong cộng đồng; hướng dẫn, tập huấn cho người dân các kỹ năng nghiệp vụ, các kiến thức về bảo vệ môi trường; nâng cao nhận thức trong cộng đồng về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, bảo vệ tài nguyên để phát triển du lịch.
Bên cạnh đó, dõi theo các hoạt động liên quan đến du lịch cộng đồng thời gian qua, điều làm tôi trăn trở là mức độ kết nối, liên kết giữa các làng du lịch cộng đồng còn hạn chế, vẫn theo hình thức “đèn ai nấy rạng”.
Ví dụ, ở thành phố Kon Tum có một số làng, điểm du lịch cộng đồng, nhưng ở đâu cũng cơm lam, gà nướng, trải nghiệm văn hóa cồng chiêng, đời sống thường nhật của đồng bào DTTS. Nên chỉ cần đi một nơi là biết tất cả, các điểm khác không cần đến nữa.
Điều này sẽ được giải quyết nếu giữa các làng, điểm du lịch có sự liên kết và có sự “nhường nhịn” và “phân công” nhau, không “nhồi” mọi điểm đặc sắc vào một địa điểm. Tất nhiên, muốn làm được điều này cần phát huy vai trò điều tiết của chính quyền, ngành chức năng và doanh nghiệp.
Mới đây, ngày 10/2, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Chỉ thị số 27-CT/TU về phát triển du lịch cộng đồng tại các thôn (làng) đồng bào DTTS huyện Kon Plông, trong đó xác định mục tiêu cụ thể cho địa phương này, đồng thời khuyến khích các huyện ủy, thành ủy lãnh đạo, chỉ đạo phát triển du lịch cộng đồng.
Với các giải pháp cụ thể, đây chính là động lực, là “kim chỉ nam” cho sự phát triển của du lịch cộng đồng!
Thành Hưng
