Voi được xem là biểu tượng văn hóa của người Tây Nguyên bao đời nay. Đối với Đắk Lắk, hình ảnh con voi được gắn liền với mảnh đất Buôn Đôn và trở thành thương hiệu trong ngành du lịch.
Cuộc sống mới của những chú voi
Trước đây, khi đến với Đắk Lắk, du khách thường nghĩ đến Buôn Đôn như một xứ sở của voi, với dịch vụ cưỡi voi đã làm nên thương hiệu. Tuy nhiên, số lượng đàn voi nhà trên địa bàn tỉnh ngày càng suy giảm. Việc khai thác voi làm du lịch đã ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và đời sống của voi. Nếu như năm 2014, trên địa bàn tỉnh còn 53 cá thể voi thì đến nay chỉ còn 35 cá thể, trong đó huyện Buôn Đôn có số lượng nhiều nhất là 22 cá thể, huyện Lắk có 12 cá thể và huyện Krông Ana có 1 cá thể.
Trước thực trạng trên, nhằm triển khai mô hình hoạt động du lịch thân thiện với voi, chấm dứt các hoạt động du lịch cưỡi voi, nâng cao phúc lợi cho các cá thể voi và duy trì, bảo tồn quần thể voi nhà trên địa bàn tỉnh, cuối năm 2021, UBND tỉnh ký kết bản ghi nhớ hợp tác với Tổ chức Động vật châu Á về chuyển đổi xây dựng mô hình du lịch thân thiện với voi. Cụ thể hóa bản ghi nhớ này, UBND tỉnh cũng đã phê duyệt Dự án hỗ trợ kỹ thuật thực hiện chuyển đổi mô hình du lịch cưỡi voi sang mô hình du lịch thân thiện với voi. Dự án do Tổ chức Động vật châu Á tài trợ, với tổng số tiền hơn 55,4 tỷ đồng và thực hiện trong 4 năm (2022 - 2026).
Ông Y Si Thắt Ksơr, Phó Chủ tịch UBND huyện Buôn Đôn chia sẻ, nhận thức được việc cưỡi voi không còn phù hợp với xu hướng phát triển du lịch bền vững hiện nay, thời gian qua, UBND huyện Buôn Đôn đã phối hợp với các đơn vị có liên quan dần thay thế cưỡi voi bằng mô hình du lịch thân thiện với voi, chuyển đổi mô hình du lịch voi bền vững.
Du khách trải nghiệm cảm giác được tắm cho voi trên dòng sông Sêrêpốk.
Cùng với sự nỗ lực của các ngành chức năng, kể từ ngày 10/02/2023, Trung tâm Du lịch Cầu treo Buôn Đôn thuộc Chi nhánh Du lịch và Khách sạn Biệt Điện, Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk (Simexco Daklak) cũng trở thành đơn vị đầu tiên chấm dứt hoàn toàn dịch vụ du lịch cưỡi voi. Thay vào đó là những sản phẩm du lịch mới đậm nét văn hóa truyền thống, hướng đến mô hình du lịch thân thiện với voi. Tổng Giám đốc Simexco Daklak Thái Anh Tuấn cho rằng, sự thay đổi này nhằm bảo đảm sức khỏe và phúc lợi cho voi. Hằng ngày, voi được đưa đi tắm rửa, chăm sóc sức khỏe và được xử lý kịp thời khi có những tác động bên ngoài hoặc bị thương từ những xung đột giữa voi rừng với voi nhà. Bên cạnh đó, chế độ ăn uống của voi cũng đầy đủ dinh dưỡng hơn. Các chương trình huấn luyện và chăm sóc voi đã chuyển từ các hình thức có tính chất bạo lực sang những hình thức thân thiện hơn. Đặc biệt, để tạo sự kết nối gần gũi giữa du khách và voi, Trung tâm Du lịch Cầu treo Buôn Đôn đã triển khai mô hình "Tôi cười với voi, tôi ngừng cưỡi voi". Sự thay đổi này không chỉ giúp giảm căng thẳng cho voi mà còn mang lại những trải nghiệm chân thực, nhân văn hơn cho du khách...
Voi dự tiệc buffet tại Hội voi Buôn Đôn 2025. Ảnh: Đăng Triều
Còn nhiều thách thức
Mặc dù đạt được một số kết quả tích cực, song mô hình “Du lịch thân thiện với voi” trên địa bàn tỉnh thời gian qua vẫn còn nhiều thách thức cần giải quyết.
Theo Trung tâm Bảo tồn voi, cứu hộ động vật và quản lý bảo vệ rừng tỉnh Đắk Lắk, phần lớn voi nhà tại Đắk Lắk do các hộ gia đình là người địa phương sở hữu, nguồn thu nhập chính của họ là từ voi. Đáng nói, số lượng cá thể voi còn lại trên địa bàn tỉnh phần lớn đều lớn tuổi, có đến 27/35 cá thể đã trên 40 tuổi, không sinh sản thành công, nguy cơ tuyệt chủng rất cao. Khu chăn thả, vùng thức ăn của voi ngày càng thu hẹp, dẫn đến khả năng xung đột về chỗ ở của voi. Mặt khác, hiện nay chưa có quy định chính thức về việc dừng cưỡi voi. Mô hình “Du lịch thân thiện với voi” mới được áp dụng ở huyện Buôn Đôn chứ chưa khởi động ở huyện Lắk. Chưa kể, một bộ phận du khách hiện vẫn mong muốn được cưỡi voi. Vì vậy việc dừng cưỡi voi ở huyện Buôn Đôn làm cho lượng du khách đổ sang huyện Lắk, gây áp lực về vấn đề phúc lợi cho voi ở huyện Lắk. Bên cạnh đó, Vườn Quốc gia Yok Don chưa thể tiếp nhận tất cả các cá thể voi ở nơi khác và huyện Lắk. Đây là những thách thức trong bảo tồn đàn voi nhà trên địa bàn tỉnh. Nếu không sớm chuyển đổi hình thức du lịch cưỡi voi sẽ gây ảnh hưởng đến sức khỏe, tập tính và phúc lợi của voi.
Tại Hội thảo “Câu chuyện của voi” do Simexco Daklak tổ chức ngày 7/3 tại TP. Buôn Ma Thuột, ngành chức năng, doanh nghiệp, chính quyền địa phương, nài voi và các bên liên quan đã thảo luận, đưa ra nhiều giải pháp để bảo vệ đàn voi nhà, phát triển mô hình “Du lịch thân thiện với voi”.
Theo ông Ryan Hockley, cố vấn kỹ thuật Tổ chức Động vật châu Á, với mô hình “Du lịch thân thiện với voi”, voi được sống gần với bản năng tự nhiên hơn, ăn uống theo sở thích, sức khỏe tốt và tuổi thọ được kéo dài hơn. Giải pháp để phát triển mô hình này là cần nắm bắt nhu cầu du khách và cải thiện chất lượng tour, nắm bắt nhóm khách tiềm năng, quảng bá trên đa nền tảng. Mặt khác, các nhân sự liên quan cũng phải học cách tiếp cận mới khi thay đổi mô hình.
Trong khi đó, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đắk Lắk Nguyễn Thụy Phương Hiếu cho rằng, để phát triển mô hình “Du lịch thân thiện với voi”, tỉnh cần có chính sách khuyến khích doanh nghiệp du lịch đầu tư vào các hoạt động bảo tồn voi và phát triển mô hình bền vững; hỗ trợ ngân sách cho các cơ sở và hộ du lịch có voi dùng để triển khai mô hình. Nếu có sự hỗ trợ của ngân sách nhà nước, cộng với nguồn lực của các tổ chức, cũng như của doanh nghiệp và người dân thì mới có thể bảo tồn quần thể voi.
Để đạt được mục tiêu bảo tồn voi và phát triển du lịch bền vững là câu chuyện không chỉ của riêng ai, cần có sự đồng lòng, hiến kế và nỗ lực hơn nữa từ chính quyền, cộng đồng và các doanh nghiệp du lịch.
Khả Lê
