Với mục tiêu bảo tồn di sản văn hóa và tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương, Ban Quản lý Công viên địa chất (CVĐC) Non nước Cao Bằng đã và đang tích cực đồng hành, hỗ trợ người dân làng giấy bản Dìa Trên, xã Phúc Sen (Quảng Hòa) trong việc gìn giữ, phát huy giá trị nghề thủ công truyền thống; đồng thời thúc đẩy các hoạt động chia sẻ lợi ích cộng đồng, hướng đến phát triển bền vững, hài hòa với thiên nhiên và bản sắc văn hóa địa phương.
Nằm yên bình dưới dãy núi đá vôi hùng vĩ, làng Dìa Trên từ lâu nổi tiếng với nghề làm giấy bản truyền thống - sản phẩm gắn liền với đời sống sinh hoạt, tín ngưỡng của người Nùng nơi đây. Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, nghề làm giấy bản truyền thống đối mặt trước nguy cơ bị mai một, nhận thức rõ giá trị văn hóa và tiềm năng kinh tế từ nghề làm giấy bản, Ban Quản lý CVĐC Non nước Cao Bằng phối hợp với chính quyền và người dân địa phương triển khai công tác bảo tồn, phát triển làng nghề theo hướng bền vững.
Với sự tư vấn của Ban Quản lý CVĐC, người dân tiếp tục kế thừa kỹ thuật sản xuất truyền thống, tích cực học hỏi, trau dồi kinh nghiệm nhằm cải tiến mẫu mã, đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm gắn với giá trị lịch sử, văn hóa của vùng đất, con người địa phương. Qua sự kết nối của Ban Quản lý CVĐC, năm 2023, làng nghề hợp tác với doanh nghiệp xã hội Zó Project và áp dụng kỹ thuật seo giấy chất lượng cao dưới sự hướng dẫn trực tiếp của nghệ nhân làng giấy dó Bắc Ninh. Từ đó, sản phẩm giấy bản ngày càng cải tiến về hình thức, kích thước, thiết kế bao bì để gia tăng tính thẩm mỹ và đáp ứng nhu cầu thị trường. Các sản phẩm mới như: quạt giấy, sổ tay, tranh thư pháp, phong bì, hoa giấy... bước đầu nhận được phản hồi tích cực từ du khách, mở ra cơ hội phát triển dòng quà tặng du lịch chất lượng cao. Với vẻ đẹp độc đáo, sản phẩm giấy bản Dìa Trên vinh dự được chọn làm quà tặng dành cho đại biểu tham dự Hội nghị quốc tế lần thứ 8 của mạng lưới CVĐC Toàn cầu UNESCO khu vực châu Á - Thái Bình Dương năm 2024, góp phần quảng bá hình ảnh làng nghề truyền thống và lan tỏa giá trị văn hóa Non nước Cao Bằng tới bạn bè quốc tế.
Song song với hoạt động bảo tồn nghề truyền thống, Ban Quản lý CVĐC chú trọng tư vấn cho người dân phát huy giá trị văn hóa đặc trưng, bao gồm phong tục, tập quán, lễ hội, cảnh quan thiên nhiên và kiến trúc địa phương. Thông qua các buổi tập huấn, hội thảo, khảo sát thực tế và các chuyến đi học tập kinh nghiệm ngoại tỉnh, người dân ngày càng nhận thức rõ hơn về vai trò của mình trong việc giữ gìn nghề truyền thống, gắn bảo tồn di sản với phát triển sinh kế bền vững. Từ nền tảng đó, người dân chủ động triển khai các hoạt động du lịch trải nghiệm, tạo cơ hội cho du khách trực tiếp tham gia các công đoạn làm giấy bản, chế tác sản phẩm thủ công và kết nối với các điểm tham quan khác trong vùng CVĐC, góp phần cải thiện thu nhập và sức hấp dẫn cho du lịch địa phương.
Ban Quản lý Công viên địa chất Non nước Cao Bằng tư vấn cho người dân làng Dìa Trên, xã Phúc Sen (Quảng Hòa) cải thiện bao bì, nâng cao chất lượng sản phẩm giấy bản
Người dân và đối tác CVĐC tại làng Dìa Trên luôn nhận được sự đồng hành, hỗ trợ từ Ban Quản lý CVĐC trong công tác bảo tồn làng nghề gắn với vệ sinh môi trường, làm đẹp cảnh quan, triển khai các mô hình du lịch có trách nhiệm như: kệ bán hàng tự phục vụ, hòm quỹ bảo vệ môi trường làng nghề, bảng thông tin tham quan làng nghề… Những hoạt động này không chỉ quảng bá hình ảnh địa phương mà còn khuyến khích cộng đồng chủ động tham gia công tác bảo tồn di sản.
Ông Vi Trần Thùy, Giám đốc Ban Quản lý CVĐC Non nước Cao Bằng nhấn mạnh: Sự đồng hành của chính quyền và các tổ chức đoàn thể với người dân Dìa Trên đã và đang đóng góp quan trọng vào việc bảo tồn giá trị làng nghề gắn với phát triển sinh kế bền vững và chia sẻ lợi ích cộng đồng tại địa phương. Đây không chỉ là câu chuyện của một làng nghề truyền thống, mà còn là minh chứng sinh động cho cách tiếp cận đúng đắn khi phát huy vai trò chủ động của người dân trong việc gìn giữ giá trị văn hóa, kết hợp hài hòa giữa truyền thống và xu thế phát triển hiện đại.
Thời gian tới, Ban Quản lý CVĐC Non nước Cao Bằng tiếp tục tư vấn, hỗ trợ nhân rộng mô hình bảo tồn di sản gắn với sinh kế cộng đồng tới nhiều làng nghề khác trong khu vực, góp phần thúc đẩy du lịch xanh, bền vững theo định hướng của mạng lưới CVĐC Toàn cầu UNESCO. Chia sẻ thêm về vai trò của các doanh nghiệp trong việc bảo tồn làng nghề gắn với phát triển du lịch bền vững trong vùng CVĐC, ông Vi Trần Thùy cho biết: Trong quá trình bảo tồn và phát huy giá trị làng nghề truyền thống, việc xã hội hóa các nguồn lực, đặc biệt là sự tham gia tích cực của các đơn vị kinh doanh dịch vụ, du lịch trong vùng CVĐC đóng vai trò hết sức quan trọng. Các làng nghề truyền thống không chỉ là di sản văn hóa cần được bảo tồn mà còn là tài nguyên du lịch quan trọng, góp phần định vị thương hiệu du lịch miền Non nước Cao Bằng. Do vậy, công tác bảo tồn làng nghề cần được nhìn nhận như trách nhiệm chung của toàn xã hội, trong đó, các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ, du lịch cần chủ động đồng hành cùng cộng đồng, hỗ trợ quảng bá, kết nối sản phẩm và phát triển dịch vụ.
Với sự đồng hành, hỗ trợ của Ban Quản lý CVĐC Non nước Cao Bằng và chính quyền địa phương cùng tinh thần đổi mới, sáng tạo của người dân, mỗi tờ giấy bản, mỗi câu chuyện từ làng Dìa Trên hôm nay không chỉ lưu giữ ký ức lịch sử, văn hóa mà còn trở thành cầu nối lan tỏa những giá trị truyền thống quý báu của miền Non nước Cao Bằng. Những nỗ lực bền bỉ ấy đã và đang mang đến sức sống mới cho nghề thủ công truyền thống cũng như quảng bá di sản văn hóa đặc sắc của CVĐC Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng tới du khách trong nước và quốc tế.
Lương Thảo
