Hiệp ước Đại dương châu Âu là một chiến lược toàn diện nhằm bảo vệ hệ sinh thái biển, thúc đẩy kinh tế xanh biển và nâng cao đời sống cho người dân sống tại các khu vực ven biển, hải đảo và vùng xa nhất của Liên minh châu Âu (EU).
Theo đó, Ủy ban châu Âu (EC) đã chính thức thông qua Hiệp ước Đại dương châu Âu. Đây là lần đầu tiên tất cả các chính sách liên quan đến đại dương của EU được đặt trong một khuôn khổ thống nhất, thể hiện tầm nhìn “Một đại dương, Một chiến lược”. Trong bối cảnh đại dương đang đối mặt với hàng loạt thách thức, từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm cho đến khai thác quá mức, hiệp ước đặt ra 6 ưu tiên chiến lược mang tính dài hạn.
Một trong những mục tiêu trọng tâm của hiệp ước là khôi phục các hệ sinh thái ven biển và vùng biển bị suy thoái. EU sẽ hỗ trợ các nước thành viên mở rộng và quản lý hiệu quả các khu bảo tồn biển, đồng thời điều chỉnh các chỉ thị hiện hành như Khung chiến lược biển và Quy hoạch không gian biển để đảm bảo tính phù hợp và khả thi trong triển khai. Hiệp ước nhấn mạnh vai trò thiết yếu của đại dương trong các ngành như thủy sản, năng lượng tái tạo, vận tải biển và du lịch.
Ủy ban châu Âu dự kiến công bố Chiến lược công nghiệp hàng hải và Chiến lược cảng biển mới nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho nền kinh tế biển của EU. Bên cạnh đó, chính sách thủy sản chung sẽ được rà soát và cập nhật để phù hợp với thực tiễn mới. Một tầm nhìn phát triển dài hạn cho ngành thủy sản và nuôi trồng thủy sản dự kiến được công bố vào năm 2026, đi kèm với chiến lược "Đổi mới thế hệ xanh biển" nhằm thu hút lớp trẻ tham gia các ngành nghề biển bền vững.
(Ảnh minh họa).
Các cộng đồng ven biển và hải đảo không chỉ là tuyến đầu chống biến đổi khí hậu mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thực phẩm biển và năng lượng tái tạo. EU sẽ xây dựng một chiến lược riêng dành cho các khu vực này, đồng thời lấy ý kiến để hình thành chiến lược mới cho các đảo và cập nhật chiến lược phát triển vùng xa nhất. Đặc biệt, đề xuất thành lập khu dự trữ carbon xanh biển sẽ là một bước tiến trong việc kết hợp bảo tồn sinh thái với ứng phó khí hậu.
EU dự kiến tăng cường hợp tác giữa các lực lượng bảo vệ bờ biển và an ninh biên giới trên biển. Một chiến dịch quy mô nhằm xử lý bom mìn chưa nổ sẽ được triển khai, trước tiên tại Biển Baltic và Biển Bắc. Ngoài ra, EU sẽ đầu tư vào đội máy bay không người lái tích hợp trí tuệ nhân tạo và cảm biến tiên tiến để giám sát biển theo thời gian thực.
EU cũng sẽ đẩy mạnh cuộc chiến chống đánh bắt trái phép thông qua việc bắt buộc áp dụng hệ thống chứng nhận kỹ thuật số IUU (IT CATCH) từ năm 2026. Bên cạnh đó, EU sẽ tích cực thúc đẩy các hiệp định quốc tế quan trọng như Hiệp định về đa dạng sinh học ngoài vùng tài phán quốc gia (BBNJ), Hiệp ước nhựa toàn cầu, cũng như thiết lập ba khu bảo tồn biển quy mô lớn tại vùng biển quanh Nam Cực.
Đồng thời, EU sẽ triển khai Sáng kiến quan sát đại dương, kết hợp cùng chiến lược nghiên cứu và đổi mới sáng tạo về biển để làm nền tảng cho Bản sao số Đại dương châu Âu, một công cụ số hóa tiên tiến giúp mô phỏng và quản lý hiệu quả các vùng biển. Đồng thời, mạng lưới Đại sứ trẻ vì đại dương sẽ được thành lập nhằm nâng cao nhận thức và huy động thế hệ trẻ tham gia bảo vệ biển cả. Để hiện thực hóa các mục tiêu đề ra, Ủy ban châu Âu dự kiến sẽ đề xuất một Đạo luật Đại dương châu Âu vào năm 2027 tạo nên khung pháp lý thống nhất, giảm bớt thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả triển khai.
Một Hội đồng Đại dương cấp cao sẽ được thành lập để hướng dẫn thực hiện Hiệp ước và bảng điều khiển Hiệp ước Đại dương EU sẽ đóng vai trò theo dõi, minh bạch tiến độ. Vừa qua, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã chính thức giới thiệu Hiệp ước Đại dương tại Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần thứ ba, sự kiện đã diễn ra vào ngày 9/6 tại Paris (Pháp).
Trần Hạnh
