Rác thải nói chung và rác thải nhựa nói riêng đang là những tác nhân chính gây ô nhiễm đại dương, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái. Chủ đề “Đại dương kỳ diệu: Gìn giữ nguồn sống của nhân loại" của Ngày Đại dương thế giới (8/6) năm nay và chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa” nhân Ngày Môi trường thế giới (5/6) một lần nữa nhắc nhở chúng ta chung tay hạn chế phát thải nhựa để giữ sức khỏe cho đại dương, bảo vệ nguồn sống của chúng ta.
Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực triển khai các giải pháp để bảo vệ môi trường biển, đảo. Ảnh: Bích Nguyên
Xây dựng các mô hình xanh
Nước ta có diện tích 331 nghìn km2 đất liền và 1 triệu km2 vùng đặc quyền kinh tế biển. Với chiều dài bờ biển 3.260km (chưa bao gồm các đảo chạy dọc từ Móng Cái ở phía Bắc tới Hà Tiên ở phía Tây Nam), Việt Nam nằm trong số 10 quốc gia có chỉ số cao nhất về chiều dài bờ biển so với diện tích lãnh thổ. Theo đó, bình quân cứ 10km2 đất liền có 1km bờ biển, cao gấp 6 lần chỉ số trung bình của thế giới.
Về chỉ số kinh tế, quy mô kinh tế (GDP) biển và vùng ven biển Việt Nam bình quân đạt khoảng 48% GDP cả nước, trong đó, GDP của kinh tế thuần biển đạt khoảng 20 - 22% tổng GDP cả nước. Tiềm năng kinh tế biển lớn, nhưng Việt Nam cũng đang đối mặt với thách thức lớn đến từ rác thải đại dương. Hiện nay, Việt Nam đang xếp thứ 4 trên thế giới về vấn đề ô nhiễm rác thải biển, đặc biệt là rác thải nhựa. Một số khu vực biển ven bờ và cửa sông đang phải đối mặt với ô nhiễm dầu, rác thải sinh hoạt. Tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa đặc biệt nghiêm trọng. Có những khu vực rừng ngập mặn, bãi biển bị tràn ngập bởi túi rác thải nilon. Ngoài ra, lượng chất thải rắn sinh hoạt từ 28 tỉnh ven biển của Việt Nam là khoảng 14,03 triệu tấn mỗi năm (tương đương khoảng 38.500 tấn mỗi ngày) cũng gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường và biển đảo.
Trước thực trạng ô nhiễm môi trường biển, cùng với việc hoàn thiện thể chế chính sách về bảo vệ môi trường, chống rác thải nhựa, Việt Nam đã tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức về giữ gìn môi trường biển, đảo cho người dân. Đồng thời, triển khai nhiều mô hình nhằm giữ gìn không gian xanh cho các vùng biển đảo. Có thể lấy ví dụ về mô hình không sử dụng túi nilon tại xã đảo Cù Lao Chàm (Quảng Nam). Đây là địa phương đầu tiên của cả nước thực hiện không sử dụng túi nilon trong các hoạt động sinh hoạt thường ngày. Trong nhiều năm qua, người dân xã đảo này không sử dụng túi nilon dùng một lần mà dùng các loại vật liệu khác như túi lưới, túi giấy, túi vải, sử dụng nhiều lần. Bà Nguyễn Thị Thanh, một người dân ở xã đảo Cù Lao Chàm cho biết: “Khi chính quyền chủ trương không sử dụng túi nilon, chúng tôi cũng e ngại vì bất tiện. Nhưng sau một thời gian thực hiện, tôi thấy việc này mang lại lợi ích rõ rệt, hạn chế được rất nhiều rác thải nhựa, giữ được môi trường xanh, sạch đẹp. Vì thế, bà con đều đồng lòng không sử dụng túi nilon”.
Các hộ dân ở đảo cũng được hướng dẫn thu gom, phân loại rác thải để dễ xử lý. Với là chuối, vỏ cây thì cho vào thùng ủ làm phân bón cây. Thùng xốp, can nhựa được tận dụng để trồng rau, cây cảnh… Khách du lịch đến đảo cũng được khuyến cáo không mang theo túi nilon. Chị Nguyên Nhi, du khách đến từ Hà Nội cho biết: “Tôi rất thích không khí trong làng, khung cảnh sạch sẽ của Cù Lao Chàm. Ở đây không nhìn thấy bóng dáng của túi nilon, điều này thật ấn tượng. Tôi thấy rằng mình cũng phải học tập bà con về cách quản lý rác thải nhựa và hạn chế dùng túi nilon cũng như vật liệu nhựa dùng một lần”.
Từ thành công của xã đảo Cù Lao Chàm, một số địa phương khác cũng đã triển khai mô hình không sử dụng túi nilon như Cô Tô (Quảng Ninh), An Bình (Quảng Ngãi). Các xã đảo khác như Quan Lạn, Bản Sen, Minh Châu, Ngọc Vừng, Thắng Lợi (Quảng Ninh) cũng quy định khách du lịch khi ra đảo không được mang theo đồ nhựa dùng một lần. Người dân và du khách sẽ được hỗ trợ các sản phẩm tái chế. Những hành động trên đã góp phần giữ gìn cho môi trường biển, đảo xanh, sạch, đẹp.
Để biển, đảo luôn xanh
Hưởng ứng Ngày Đại dương thế giới năm nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tổ chức Lễ phát động quốc gia Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam với chủ đề “Công nghệ xanh để đại dương bền vững”. “Chủ đề này là lời khẳng định mạnh mẽ về vai trò trung tâm của đại dương đối với sự sống, an ninh và thịnh vượng của mỗi quốc gia. Đồng thời, đây cũng là lời hiệu triệu thúc đẩy ứng dụng công nghệ xanh, chuyển đổi số, gắn với tầm nhìn chiến lược phát triển kinh tế biển bền vững - nơi chủ quyền, tài nguyên, hệ sinh thái và di sản văn hóa biển được bảo vệ và phát huy một cách hài hòa, hiệu quả” - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân chia sẻ.
Chiến sĩ trẻ BĐBP Quảng Ninh nhặt rác làm sạch bãi biển Minh Châu, xã Minh Châu, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh. Ảnh: Bích Nguyên
Trong khuôn khổ diễn ra Tuần lễ Biển và Hải đảo sẽ có Hội thảo quốc gia “Thể chế, quy hoạch - Cơ hội phát triển kinh tế biển xanh”; Hội thảo “Ứng dụng AI trong báo chí truyền thông văn hóa môi trường biển và phát triển du lịch biển”; Triển lãm ảnh “Hành động vì đại dương xanh”; phát động Cuộc thi ảnh “Báo chí với biển và hải đảo Việt Nam”…
Thứ trưởng Lê Minh Ngân chia sẻ: “Biển không chỉ là không gian sinh tồn, mà còn là biểu tượng thiêng liêng của chủ quyền, văn hóa và khát vọng trường tồn của dân tộc. Mỗi sáng kiến xanh, mỗi hành động nhỏ của chúng ta hôm nay sẽ góp phần giữ gìn đại dương không chỉ cho Việt Nam mà cho cả nhân loại”.
Bắt đầu từ cuối tháng 5 đến hết tháng 6, một loạt hoạt động hưởng ứng Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam cũng được tổ chức gồm: Diễn đàn, tọa đàm đa bên về “Ứng dụng khoa học - công nghệ trong quản lý và sử dụng không gian biển”; khai thác, sử dụng tài nguyên và môi trường biển hiệu quả; kiểm soát rác thải nhựa, nhất là rác đại dương; bảo tồn đa dạng sinh học, hệ sinh thái và văn hóa biển; khai thác thủy sản bền vững; nghiên cứu khoa học biển gắn với quốc phòng - an ninh; thúc đẩy chia sẻ dữ liệu mở, công nghệ xanh và quan trắc thông minh…
Thứ trưởng Lê Minh Ngân cho biết: “Thông qua các hội thảo chuyên đề, hoạt động cộng đồng, sáng kiến đổi mới, chúng tôi kỳ vọng sẽ hình thành và nhân rộng các mô hình kinh tế biển xanh không chỉ trong phạm vi quốc gia, mà còn lan tỏa trong hợp tác quốc tế. Sự tham gia chủ động, sáng tạo của các tổ chức, doanh nghiệp, cộng đồng và từng người dân chính là lực đẩy hiện thực hóa một đại dương khỏe mạnh - an toàn - có khả năng phục hồi và phát triển bền vững”.
“Việt Nam là một quốc gia biển. Và hơn ai hết, chúng ta hiểu sâu sắc rằng, nếu không bảo vệ biển từ hôm nay, chúng ta sẽ không còn bệ đỡ cho sự phát triển ngày mai. Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam năm 2025 là cơ hội để mỗi người dân Việt Nam thể hiện tình yêu với biển, với Tổ quốc bằng hành động thiết thực - trách nhiệm cụ thể - cam kết dài lâu” - Thứ trưởng Lê Minh Ngân nhấn mạnh.
Thu Hằng
