Với khoảng 11.000 loài sinh vật cư trú trong hơn 20 kiểu hệ sinh thái điển hình, thuộc 6 vùng đa dạng sinh học biển khác nhau trên khắp cả nước và với diện tích biển lên đến khoảng 1 triệu km2, đây chính là bể chứa carbon khổng lồ giàu tiềm năng.
Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) đánh giá Việt Nam là một trong 10 trung tâm đa dạng sinh học biển, đồng thời là một trong 20 vùng biển có nguồn lợi hải sản phong phú trên thế giới. Hiện cả nước cũng có 9 khu đất ngập nước được công nhận là khu Ramsar thế giới...
PGS.TS Lưu Thế Anh - Viện trưởng Viện Tài nguyên môi trường (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng: Với tiềm năng hệ sinh thái rừng ngập mặn, hệ sinh thái rạn san hô... Việt Nam được coi là bể khổng lồ chứa carbon. Theo ông Thế Anh, đây chính là nguồn tín chỉ carbon tiềm năng bởi diện tích biển Việt Nam lên tới khoảng 1 triệu km2, nhưng cách thức khai thác vẫn còn cần nhiều thời gian nghiên cứu, triển khai.
Số liệu thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, rừng ngập mặn phân bố ở 28 tỉnh, thành phố ven biển. Đáng chú ý tỉnh Cà Mau có gần 55.000ha rừng ngập mặn, đây trở thành một trong những khu vực rừng ngập mặn lớn nhất thế giới, với khả năng lưu trữ carbon ước tính là 12,7 triệu tấn.
Theo ước tính của Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), tổng giá trị kinh tế của rừng ngập mặn ở Việt Nam ước tính đạt trên 7 triệu USD mỗi năm. Với việc Việt Nam triển khai Chi trả dịch vụ môi trường rừng (PFES), các đơn vị phát thải carbon lớn được yêu cầu phải trả tiền cho các dịch vụ cô lập carbon, bao gồm cả dịch vụ từ rừng ngập mặn. Chính phủ có kế hoạch phân phối lại nguồn thu này cho giá trị sử dụng trực tiếp của rừng ngập mặn, dự đoán, thu nhập sẽ tăng đáng kể trong tương lai.
Vậy nhưng, theo TS Nguyễn Song Tùng - Viện trưởng Viện Địa lý nhân văn và Phát triển bền vững (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam), trong những năm gần đây, đa dạng sinh học biển đang bị đe dọa, nhiều loài động, thực vật bị suy giảm, thậm chí có nguy cơ tuyệt chủng. Diện tích rừng ngập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long đã giảm 80% trong 50 năm qua. Hiện trạng độ phủ của các rạn san hô trong vùng biển Việt Nam đang giảm sút nhanh chóng. Nếu không có hành động tích cực thì trong thời gian tới, biển Việt Nam sẽ không còn rạn san hô, đồng thời các sinh vật sống trong rạn cũng có nguy cơ biến mất.
Một trong những biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ đa dạng sinh học ven biển là thông qua việc thiết lập và quản lý một khu vực biển gọi chung là “Khu bảo tồn biển”. Đến nay, Việt Nam đã thành lập và đưa vào hoạt động mạng lưới 11 trong tổng số 16 Khu bảo tồn biển và các vườn quốc gia có hợp phần bảo tồn biển tại Việt Nam. Hệ thống khu bảo tồn biển được thành lập không chỉ góp phần bảo đảm cân bằng hệ sinh thái vùng biển, bảo vệ đa dạng sinh học, bảo đảm chức năng điều hòa môi trường, cung cấp nguồn giống và nguồn lợi hải sản mà còn có ý nghĩa to lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, quốc gia.
Từ kinh nghiệm tham gia xây dựng các khu bảo tồn biển, PGS.TS Lưu Thế cho rằng, cần xác định mục tiêu cụ thể của việc bảo tồn và tìm các giải pháp để hài hòa với hoạt động phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, của cộng đồng đang sinh sống tại đó.
Nam Anh
