Những năm qua, công tác bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học tại Khu bảo tồn thiên nhiên Cù Lao Chàm (tỉnh Quảng Nam) được triển khai hiệu quả qua nhiều phong trào, mô hình giảm thiểu rác thải nhựa.
Từ năm 2018, Cù Lao Chàm phát động phong trào “Nói không với ống hút nhựa”. Đến năm 2019, toàn đảo lại mạnh mẽ với khẩu hiệu “Nói không với các sản phẩm nhựa dùng một lần”. Sau hơn 5 năm triển khai, nhiều hộ gia đình, kinh doanh buôn bán, homestay đã thay đổi thói quen, chuyển sang dùng các sản phẩm thân thiện với môi trường như túi giấy, túi vải, ống hút giấy, khuyến khích khách hàng không cần dùng túi để đựng hàng,…
Một số mô hình về giảm thiểu rác thải từ trên bờ và dưới biển khác được triển khai đồng bộ như: mô hình Cơ sở phục hồi tài nguyên (MRF), Ngôi nhà đại dương (mang rác về bờ của ngư dân), Thu gom rác tái chế tại trường học, Chương trình Giám sát rác thải bãi biển và rạn san hô, Phụ nữ ủ rác hữu cơ thành phân bón và nước rửa bát sinh học,…
Chương trình “Đổi rác lấy quà” được Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm và Hội Nông dân xã Tân Hiệp tổ chức.
Trong hai năm 2023-2024, thực hiện chương trình “Đẩy mạnh công tác giảm thiểu rác thải nhựa tại Cù Lao Chàm”, Ban quản lý Khu bảo tồn biển đã tiến hành xây dựng Bộ tiêu chí đánh giá thực hành không rác thải tại trường học; lắp đặt 2 mô hình thu gom rác tái chế và 4 panô truyền thông về phân loại rác; thực hành 4T (từ chối, tiết giảm, tái chế, tái sử dụng) trong trường học và vòng đời của rác tại trường TH-THCS Quang Trung; xây dựng 3 sản phẩm video về truyền thông bảo vệ môi trường.
Đáng chú ý, tháng 5/2025 UBND TP.Hội An ban hành kế hoạch triển khai cuộc vận động “Du khách và ngư dân mang rác thải về bờ” tại Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm. Theo đó, đối với du khách và doanh nghiệp, rác thải phát sinh trong quá trình tham quan du lịch tại Cù Lao Chàm được mang vào lại đất liền và bỏ vào các trạm thu gom rác thải được bố trí sẵn tại khu vực bến du lịch Cửa Đại.
Đối với ngư dân tại xã Tân Hiệp, rác thải phát sinh và rác thải vớt trên biển trong quá trình khai thác được tập kết tại 6 mô hình “ngôi nhà đại dương” đã được bố trí. Đối với ngư dân ngoài xã Tân Hiệp có hoạt động khai thác trên vùng biển Cửa Đại, Cù Lao Chàm và cập bến tại Cửa Đại, rác thải phát sinh và rác thải vớt trên biển trong quá trình khai thác được tập kết tại trạm thu gom rác được bố trí sẵn tại khu vực Trạm Kiểm soát hành chính biên phòng Cửa Đại.
Cùng với tuyên truyền bằng nhiều hình thức để ngư dân, du khách và các tổ chức, cá nhân tham gia dịch vụ du lịch biển, các doanh nghiệp vận tải, lữ hành, đơn vị khai thác du lịch trong Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm cùng hưởng ứng thực hiện cuộc vận động, TP. Hội An sẽ hỗ trợ túi lưới, túi/thùng rác có phân loại rác cho tàu cá, tàu du lịch; tổ chức định kỳ các hoạt động, sự kiện “Ngày vì biển đảo không rác” có sự tham gia của cộng đồng và du khách…
Mô hình "Ngôi nhà đại dương" thu gom rác thải từ các chuyến đi biển của ngư dân (Ảnh: QT).
Cuộc vận động “Du khách và ngư dân mang rác thải về bờ” được thực hiện thí điểm từ tháng 5 đến tháng 12/2025 sau đó sẽ triển khai chính thức. Qua đó, góp phần bảo vệ môi trường biển, giảm ô nhiễm rác thải nhựa, bảo vệ hệ sinh thái và cảnh quan trong Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm; xây dựng hình ảnh Cù Lao Chàm là điểm đến du lịch xanh, thân thiện với môi trường.
Cù Lao Chàm sở hữu giá trị tài nguyên thiên nhiên vô cùng đa dạng và phong phú. Trong đó, rừng đặc dụng với hơn 620 loài thực vật bậc cao có mạch đã được định danh, nhiều loài thuộc nhóm nguy cấp, quý hiếm và có giá trị làm thuốc; 52 loài thực vật quý hiếm, được ưu tiên bảo tồn, có tên trong Sách đỏ Việt Nam; còn có sự đa dạng về hệ sinh thái biển cùng các loài thú, chim, bò sát, lưỡng cư, côn trùng…
Năm 2006, UBND tỉnh Quảng Nam đã thành lập Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm nhằm giám sát, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên các đảo; từng bước giúp đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế xanh, kinh tế bảo tồn tại địa phương, đặc biệt là tạo sinh kế cho cộng đồng. Với những giá trị độc đáo, đặc trưng, thể hiện sự hài hòa giữa thiên nhiên với con người, tháng 5/2009, Cù Lao Chàm - Hội An được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận danh hiệu Khu dự trữ sinh quyển thế giới và là một trong mạng lưới 11 khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam.
Tháng 3/2025, UBND tỉnh Quảng Nam quyết định thành lập Khu bảo tồn thiên nhiên Cù Lao Chàm, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. Khu bảo tồn thuộc địa phận hành chính xã Tân Hiệp, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam. Tổng diện tích Khu bảo tồn thiên nhiên Cù Lao Chàm và vùng đệm là 23.530 ha, bao gồm diện tích phần biển 21.887,2 ha và phần đảo 1.642,8 ha. Việc thành lập Khu bảo tồn thuộc phân hạng khu dự trữ thiên nhiên được thành lập trên cơ sở kế thừa Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm và bổ sung hệ sinh thái rừng tự nhiên trên các đảo nhằm hướng đến việc quản lý tổng hợp, liên kết hệ sinh thái rừng, biển và ven bờ…/.
Minh Thu
