Đến Cần Thơ vào một ngày mưa tầm tã, chúng tôi vẫn đợi trời ngớt rồi chạy xe đến đường Bùi Hữu Nghĩa, quận Bình Thủy để tham quan ngôi nhà cổ của gia đình họ Dương. Bạn bè luôn nhắc, nhất định phải tới thăm nhà cổ Bình Thủy bởi đây là ngôi nhà to, đẹp nhất trong số hơn 70 công trình nhà cổ của thành phố này.
Sau cơn mưa, ngôi nhà cổ dường như càng tươi sáng và đẹp rực rỡ hơn với những mảng mầu đối lập. Ngay khi đứng bên trong sân và chiêm ngưỡng tổng quan mặt tiền nhà cổ, chúng tôi không khỏi choáng ngợp trước sự đồ sộ mà vẫn tinh tế trong từng chi tiết nhỏ như cột, mái, vòm cửa, họa tiết đắp nổi… Chung quanh khu nhà còn có rất nhiều loại cây cối, hoa lá, mang đến sự sống động cho một không gian vốn sẵn nét cổ kính, sang trọng.
Được xây dựng từ cuối thế kỷ 19, chịu ảnh hưởng của nghệ thuật châu Âu, đặc biệt là kiến trúc Pháp, nhưng ngôi nhà vẫn giữ được bản sắc Á Đông trong không gian thờ cúng, trong sử dụng hoa văn, họa tiết trang trí. Nhiều kiến trúc sư, nhà nghiên cứu lịch sử đã chỉ ra sự giao thoa tài tình của văn hóa Đông - Tây trong ngôi nhà, qua nhiều đời chủ nhân giàu có và “gu” thẩm mỹ cao. Khách du lịch như chúng tôi, tuy không phải ai cũng hiểu biết về mỹ thuật, kiến trúc vẫn có thể nhận thấy vẻ đẹp hài hòa: dù rất tráng lệ nhưng vẫn gần gũi với phong cách đặc trưng Nam Bộ. Hồn Việt được thể hiện ở bàn thờ uy nghi ngay gian giữa, khánh thờ sơn son thếp vàng, giường thờ, tủ chè, sạp gụ, trường kỷ cẩn xà cừ. Trong khi đó, dấu ấn phương Tây lại ở gạch lát nền, hàng rào sắt, đèn chùm pha-lê, tranh treo tường…
Hiện nay, hậu duệ đời thứ sáu của dòng họ Dương cùng gia đình tiếp tục kế thừa, gìn giữ nơi này. Đến nhà cổ Bình Thủy, du khách còn có dịp hiểu thêm những điều lý thú khác như các gia đình thời xưa ăn uống như thế nào, vì sao xây hòn non bộ trước cửa lớn, ý nghĩa của những bức phù điêu, làm sao để “phước vô, họa ra”? Sức hấp dẫn của nhà cổ Bình Thủy đã vượt ra ngoài biên giới, được nhiều đạo diễn, hãng phim chọn làm phim trường, nổi tiếng nhất phải kể đến bộ phim “L’amant” (Người tình) của đạo diễn Pháp J.J Annaud. Nơi đây cũng là bối cảnh của những bộ phim Việt Nam đặc sắc như “Người đẹp Tây Đô”, “Công tử Bạc Liêu”, “Những nẻo đường phù sa”, “Con nhà nghèo”, “Nợ đời”… và xuất hiện trong nhiều MV ca nhạc khác.
Bài & ảnh: Kiều Lan
