Những năm gần đây, các nhiệm vụ về nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ (KHCN) được tỉnh Quảng Nam triển khai đồng bộ. Đặc biệt, việc đẩy mạnh số hoá dữ liệu đa dạng sinh học tại Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm được tỉnh chú trọng triển khai.
Cù Lao Chàm là một cụm đảo, trực thuộc xã đảo Tân Hiệp, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, nằm cách bờ biển Cửa Đại 16 km và đã được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới vào ngày 26/5/2009. Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm có diện tích vùng lõi 11.560ha và dân số hơn 95.000 người. Cù Lao Chàm bao gồm 8 đảo là Hòn Lao, Hòn Khô Mẹ, Hòn Khô Con, Hòn Lá, Hòn Dài, Hòn Mồ, Hòn Tai, Hòn Ông.
Cù Lao Chàm có nhiều ngọn núi với hệ thực vật tương đối phong phú, nhiều cánh rừng nguyên sinh với những loại gỗ quý như gõ đỏ, kiền kiền, chò, xoan núi, mây, song… Động vật hoang dã có khỉ, chồn, thỏ, trăn, rắn… Có nhiều loại chim, trong đó có các loại chim biển cư trú. Đặc biệt là loại chim yến, mà tổ của nó là một loại thực phẩm cao cấp, vừa là dược liệu quý. Với cảnh sắc thiên nhiên gần như còn nguyên vẹn, không khí trong lành kết hợp với sự đa dạng phong phú của các loài động, thực vật, Cù Lao Chàm trở thành điểm đến được nhiều du khách lựa chọn.
Để đẩy mạnh quá trình số hoá dữ liệu, đồng thời quản lý chính xác lượng khách đến tham quan vùng lõi Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm, vào tháng 4/2017, Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm đã tham mưu UBND TP. Hội An phê duyệt phương án kiểm soát phí tham quan bằng hệ thống thẻ điện từ và được lãnh đạo UBND thành phố Hội An thống nhất “Phê duyệt phương án kiểm soát phí tham quan vùng lõi Cù Lao Chàm bằng hệ thống thẻ điện từ” tại Quyết định số 920/QĐ-UBND ngày 21 tháng 4 năm 2017.
Từ ngày 15/5/2018, Trạm kiểm soát khách tham quan Cù Lao Chàm bằng hệ thống thẻ điện từ chính thức hoạt động. Hệ thống cổng kiểm soát bao gồm 7 cổng, được lắp đặt tại bến Cửa Đại, phát hành 3 loại thẻ điện từ, theo đó thẻ màu xanh đậm dùng cho khách mua phí tham quan 100%; màu vàng giảm phí 50% và màu đỏ miễn phí. Riêng người dân xã đảo Tân Hiệp (thuộc Cù Lao Chàm) được ra vào tự do. Thông tin từ Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm, sau gần 7 năm, hệ thống thẻ điện từ đã phục vụ gần 1,8 triệu lượt khách tham quan Cù Lao Chàm, trong đó khách mua phí hơn 1,6 triệu lượt với gần 300.000 lượt khách quốc tế, thu về cho ngân sách nhà nước gần 109 tỷ đồng.
Khu dữ trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm quản lý lượng khách đến tham quan bằng hệ thống thẻ điện từ. Ảnh: LT.
Để tiến hành chuyển đổi số, số hóa dữ liệu đa dạng sinh học Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm đã từng bước số hóa các thông tin về phân bố giống loài, hình ảnh, mẫu vật… để tạo thuận lợi cho công tác truy xuất, cập nhật, bổ sung... Ngay từ năm 2019, đơn vị đã phối hợp với Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới (WWF) tại Việt Nam kiểm kê đa dạng sinh học rừng đặc dụng Cù Lao Chàm. Theo đó kết quả đã thống kê, định danh được 624 loài thực vật thuộc 418 chi và 130 họ (bổ sung thêm 23 họ và 105 loài) cho khu hệ thực vật bậc cao trên cạn tại Cù Lao Chàm, trong đó có một công trình nghiên cứu về bướm đầu tiên tại đây.
Kết quả kiểm kê là dữ liệu thông tin khoa học quý giá, miêu tả toàn cảnh về sinh thái học trên các đảo, có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng các giải pháp quản lý, bảo vệ và khai thác bền vững nguồn lợi, đồng thời là tiền đề của quá trình xúc tiến lập dự án thành lập Khu bảo tồn thiên nhiên Cù Lao Chàm.
Bên cạnh đó, với sự hợp tác quốc tế, Ban Quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm còn đẩy mạnh ứng dụng công cụ quản lý dữ liệu và báo cáo tuần tra - SMART. Sau hơn 2 năm vận hành thử nghiệm, ứng dụng SMART đã tạo sự thuận lợi trong công tác tuần tra trên biển, chủ động và khoa học hơn trong báo cáo, xác định xu hướng khai thác của ngư dân. Cán bộ bảo tồn đã ứng dụng sâu rộng SMART trên các tuyến và hình thức tuần tra. Ngoài ra công cụ quản lý dữ liệu SMART còn hỗ trợ theo dõi các hoạt động trên biển. Đến nay Ban quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm đã lắp đặt 8 bẫy ảnh trên đảo Hòn Lao để theo dõi sự xuất hiện của các động vật hoang dã, đồng thời giám sát chặt chẽ các trường hợp xâm hại rừng và khai thác rừng trái phép…
Số hóa dữ liệu đa dạng sinh học, từng bước thực hiện chuyển đổi số tại Khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm đã tạo điều kiện khi rà soát, ghi nhận sự phân bố các giống loài. Đây cũng là hành động thiết thực để thực hiện Quyết định số 749/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”.
Bích Hạnh
