Cách TP. Lào Cai hơn 60km về hướng Đông Bắc, từ lâu huyện vùng cao Bắc Hà đã được nhiều người biết đến không chỉ bởi nơi đây có món thắng cố nổi tiếng hay rượu ngô Bản Phố làm ngây ngất lòng người mà còn bởi đây chính là vương quốc mận Tam Hoa.
Một mùa mận bội thu
Dẫn chúng tôi đi tham quan vườn mận, ông Vàng Văn Mín (Na Hối - Bắc Hà) vừa vin cành hái những trái mận to nhất, chín và ngon nhất thết đãi chúng tôi vừa phấn khởi khoe với chúng tôi về niềm vui được mùa mận. “Gia đình tôi có hơn bốn trăm gốc mận đã hơn 10 năm tuổi. Thu hoạch ước tính đạt gần 10 tấn quả với giá từ 5000 đến 7000đ/kg cũng thu được số tiền kha khá”.
Tôi khẽ bứt một chùm mận, đưa trái mận lên miệng nếm thử có vị giòn thơm, ngọt mát. Thật kỳ lạ, có rất nhiều địa phương cùng trồng được mận như Sapa (Lào Cai), Hoành Bồ (Quảng Ninh), Nghệ An... trong đó có những địa phương có cùng khí hậu, cùng chất đất nhưng chỉ có mận Tam Hoa Bắc Hà mới có được hương vị thơm ngon nổi tiếng đến vậy.
Huyện Bắc Hà đã trở thành một vùng chuyên canh cây mận Tam Hoa lớn nhất tỉnh Lào Cai và cả vùng miền núi phía Bắc với trên 650ha, được trồng phân bổ tại 7 xã. Năm nay, mận Tam Hoa Bắc Hà được mùa lớn, với sản lượng ước đạt gần 3000 tấn và giá thu mua bình quân từ 4000 – 5000đ/kg. Ông Đinh Văn Cao - một người dân Bắc Hà phấn khởi cho chúng tôi biết, năm nay mận được mùa lại được giá nên bán rất thuận lợi. Với trên 200 gốc mận, gia đình ông dự kiến thu về hơn 50 triệu đồng - một số tiền không hề nhỏ ở vùng quê nghèo Bắc Hà.
Bí thư Huyện uỷ Bắc Hà Nguyễn Văn Vịnh rất phấn khởi, “vào thời điểm này đi đến đâu cũng thấy không khí tấp nập và vui vẻ của bà con Bắc Hà. Nhờ cây mận, đời sống nhân dân Bắc Hà được cải thiện đáng kể”. Huyện luôn xác định mận là cây trồng chủ yếu nhằm giúp nhân dân xóa đói giảm nghèo, đặc biệt là giống mận Tam Hoa. Từ thắng lợi vụ mận năm nay, Bắc Hà sẽ triển khai dự án quy hoạch vùng cây ăn quả trong toàn huyện, trong đó chia ra là 3 vùng cây trồng trọng điểm: vùng trung tâm huyện với khí hậu mát mẻ, thuận lợi được ưu tiên trồng mận Tam Hoa, bên cạnh đó là đào Pháp, lê BH6; vùng cao khí hậu lạnh hơn có thể trồng các loại mận địa phương như mận tím, mận hậu, mận Tả Van, v.v...; vùng thấp dành cho trồng các loại cây ăn quả nhiệt đới. Bên cạnh đó, trong những năm tiếp theo, cây mận sẽ được đầu tư nhằm nâng cao chất lượng thông qua các biện pháp như xác định cây đầu dòng để lai tạo, cải tạo bằng cách trồng mới hoặc đốn tỉa, thâm canh, trong đó đặc biệt chú trọng phát triển cây mận Tam Hoa trở thành thương hiệu và là một trong những sản phẩm du lịch mang đặc trưng Bắc Hà.
Đi tìm thương hiệu?
Tuy đã khẳng định được tên tuổi nhưng mận Tam Hoa Bắc Hà hiện vẫn chưa xây dựng được thương hiệu về chỉ dẫn địa lý và xuất xứ hàng hóa nên vẫn xảy ra tình trạng mận ở các địa phương khác giả nhãn mác của Bắc Hà và ngang nhiên bày bán công khai. Mặc khác, tuy là vựa mận lớn nhất nước nhưng vẫn chưa có doanh nghiệp nào đầu tư vào lĩnh vực thu mua và chế biến mận theo quy mô công nghiệp nên người dân vẫn gặp khó khăn trong khâu tiêu thụ. Mỗi khi thu hoạch, người dân vẫn tiêu thụ theo cách truyền thống như bán tại chợ, bán cho thương lái ở miền xuôi. Mận đầu mùa có giá từ 8.000 đến 10.000đ/kg nhưng đến giữa vụ khi thu hoạch đại trà chỉ còn 2.000 đến 4.000đ/kg.
Thời tiết thuận lợi, năm nay mận tam hoa đậu sai, quả to và chín sớm hơn, ước tính sản lượng thu hoạch khoảng 7.500 - 8.000 tấn quả. Người dân Bắc Hà mong muốn làm sao để giá mận đảm bảo xứng đáng với sự chăm chút đầu tư, tránh bị ép giá và tránh rớt giá thảm hại như vài năm trước.
Hy vọng trong tương lai không xa sẽ có những chính sách mới tìm đầu ra một cách chắc chắn cho đặc sản mận Tam Hoa Bắc Hà để thương hiệu mận Bắc Hà ngày càng vươn xa.
Gia Châu
