Cùng với nhiều địa phương trong khu vực, Cà Mau hiện đang gánh chịu những tác động nặng nề của biến đổi khí hậu (BÐKH) như: nước biển dâng, xâm nhập mặn, khô hạn, bão lũ, ngập úng kéo dài, sạt lở đất... Không chỉ ngành nông - lâm - ngư nghiệp, du lịch cũng trực tiếp chịu ảnh hưởng, với 3 nhóm đối tượng bị tác động trực tiếp gồm: tài nguyên du lịch, hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch, hoạt động lữ hành. Trước tình hình đó, đòi hỏi phải có chiến lược, giải pháp đồng bộ nhằm ứng phó, đưa ngành du lịch tỉnh tiếp tục phát triển nhanh và bền vững.
Nhiều tác động tiêu cực
Ðịnh hướng phát triển sản phẩm du lịch ở Cà Mau tập trung theo hướng khai thác loại hình thế mạnh là du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng. Hiện nay, Cà Mau có trên 70% điểm du lịch sinh thái đang hoạt động dưới hình thức kết hợp giữa du lịch sinh thái và du lịch cộng đồng.
Ông Tiêu Minh Tiên, Phó Giám đốc Sở Văn hoá, Thể Thao và Du lịch tỉnh Cà Mau, cho biết: "Mục tiêu hướng khách du lịch đến hoạt động trải nghiệm thiên nhiên, đặc biệt là cuộc sống người dân địa phương, đồng thời đảm bảo tính nghiêm ngặt về sự nguyên vẹn của đời sống văn hoá cộng đồng và môi trường. Phần lớn các điểm du lịch sinh thái cộng đồng tại Cà Mau chủ yếu phụ thuộc vào nguồn tài nguyên tự nhiên là hệ sinh thái rừng ngập mặn, kinh doanh hoạt động vận chuyển khách tham quan bằng phương tiện địa phương (đi vỏ lãi ra bãi bồi ngắm cảnh biển), phục vụ trải nghiệm (thu hoạch tôm, soi ba khía, câu cá…), cung cấp ẩm thực đặc sản địa phương (hàu, cua biển, cá đồng…). Ðây lại là những loại hình phụ thuộc chủ yếu vào nguồn tài nguyên tự nhiên, dễ bị tổn thương do tác động của BÐKH và thiên tai".
Khu Du lịch Mũi Cà Mau.
Theo ngành chức năng địa phương, các vấn đề của BÐKH như: xâm nhập mặn, bão lũ, hạn hán thất thường gây hư hại kiến trúc và cảnh quan nhiều công trình di tích lịch sử văn hoá của tỉnh. Hạ tầng và cơ sở vật chất phục vụ hoạt động dịch vụ du lịch (nhà cửa, đường sá, cầu cống, bến tàu…) cũng bị hư hỏng hoặc xuống cấp dưới tác động của sạt lở, xói mòn và thay đổi bất thường về nhiệt độ, độ ẩm. Sạt lở thường xảy ra ở vùng ven sông, cửa biển, đe dọa an toàn hoạt động giao thông thủy.
Huyện Năm Căn có điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch, do có Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đi qua, giao thông đường bộ từng bước phát triển, nối liền các tuyến, điểm du lịch với các địa phương khác. Huyện có một số làng nghề truyền thống, di tích lịch sử cấp quốc gia, cấp tỉnh và hệ sinh thái rừng ngập mặn. Tuy nhiên, gần đây tình hình thời tiết tại huyện diễn biến phức tạp, tác động từ BÐKH làm nước ngập một số vùng sản xuất, mưa nhiều ngày càng tăng, không phân biệt mùa, ảnh hưởng nhiều mặt, trong đó có du lịch, tác động hai chiều: cả thách thức và cơ hội cho phát triển.
BÐKH toàn cầu làm mực nước biển dâng cao, ảnh hưởng đến hệ sinh thái ven biển có giá trị du lịch như: rừng ngập mặn, hải sản và các cảnh quan khai thác du lịch sẽ bị hạn chế, giảm sút, thậm chí không thể khai thác. Các dự án du lịch ven biển, du lịch sinh thái cần thiết kế phù hợp để thích ứng, làm tăng chi phí đầu tư và tăng độ rủi ro trong quá trình thiết kế, vận hành. Ðiều này làm cho quy mô và hiệu quả của ngành du lịch bị ảnh hưởng lớn.
Việc hủy, hoãn, lùi kế hoạch du lịch của du khách sẽ ảnh hưởng đến hàng loạt các khâu, bộ phận của ngành du lịch. Tính thất thường tăng thì sự bị động của ngành du lịch cũng tăng. Những tác động đó làm cho quy mô du khách có thể biến động (lúc tăng rất lớn nhưng có lúc lại giảm đột ngột), doanh thu không ổn định, các chi phí phát sinh trong điều hành hoạt động, khắc phục thiệt hại tăng cao, từ đó làm giảm lợi nhuận.
Tính thất thường, diễn biến cực đoan của thiên tai làm tăng rủi ro khi đi du lịch như: tai nạn trong các đợt bão, sạt lở đất cũng làm ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý du khách khi đi vào các vùng và các thời điểm có nguy cơ cao, mùa có nhiều thiên tai…
Cần có dự báo tác động
Hiện tỉnh Cà Mau đã xây dựng kế hoạch hành động ứng phó BÐKH với các giải pháp cơ bản trên các lĩnh vực môi trường tự nhiên, con người, sức khoẻ cộng đồng, kinh tế - xã hội. Cụ thể, giải pháp ứng phó với thiên tai: tăng cường năng lực dự báo, cảnh báo thiên tai và BÐKH; giải pháp đối với tài nguyên nước; nông nghiệp và an ninh lương thực; ngành thuỷ sản; quy hoạch sử dụng đất; ngành năng lượng; giao thông vận tải; ngành công nghiệp và xây dựng; lĩnh vực lao động - xã hội; môi trường; y tế, sức khoẻ cộng đồng và giải pháp đối với ngành du lịch.
Tuy nhiên, việc dự báo còn một số mặt hạn chế nhất định. Ðiều này đã và đang đặt ra những thách thức trong phát triển du lịch tại địa phương.
Ông Võ Thanh Trà, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học, Kỹ thuật tỉnh Cà Mau, cho biết: "Với chức năng, nhiệm vụ được giao, chúng tôi đã tổ chức nhiều hội thảo với sự tham gia của các chuyên gia, cùng tìm cách tháo gỡ khó khăn, giải pháp căn cơ trong giai đoạn hiện nay. Không những thế, thời gian qua, chúng tôi tiếp nhận khá nhiều ý kiến tham vấn về các giải pháp theo tôi cần được nghiên cứu và áp dụng thực tiễn, để đưa hoạt động du lịch địa phương phát triển trong tình hình mới, trọng tâm và thích ứng với những tác động tiêu cực của BÐKH".
PGS.TS Ðào Ngọc Cảnh (Trường Ðại học Nam Cần Thơ) cho rằng, biện pháp chủ yếu như: tuyên truyền nâng cao nhận thức cho du khách, nhân viên du lịch và cộng đồng về du lịch bền vững, bảo vệ môi trường và ứng phó với BÐKH. Ưu tiên các giải pháp thích ứng với BÐKH như thay thế, đầu tư trang thiết bị thích hợp, đa dạng hoá các hoạt động du lịch để tạo tính linh hoạt khi xảy ra hiện tượng biến động khí hậu đột ngột. Áp dụng các chính sách, chương trình nhằm làm giảm lượng khí thải nhà kính bằng cách khuyến khích khách du lịch thay đổi mô hình du lịch. Ví dụ, thay đổi phương tiện vận chuyển từ gây phát thải cao sang phương tiện gây phát thải thấp hơn (xe điện, xe đạp, đi bộ…).
Bên cạnh đó, cần tăng cường giảm thiểu tác động của ngành du lịch, đặc biệt là các biện pháp giảm lượng phát thải khí nhà kính thông qua việc giảm mức tiêu thụ năng lượng, kiểm soát và sử dụng hiệu quả năng lượng, tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo (năng lượng mặt trời, năng lượng gió, sinh khối và tái tạo năng lượng từ rác thải). Xây dựng cơ chế đền bù carbon bằng cách trồng cây xanh để tăng cường khả năng hấp thụ CO2 trong khí quyển, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Hướng tới tiêu dùng xanh, sử dụng các vật liệu thân thiện với môi trường; hạn chế tối đa túi ni lông, đồ nhựa; thu gom, phân loại rác thải nhựa; không xả thải bừa bãi ra môi trường; tái sử dụng các loại chai lọ, sử dụng các dụng cụ ăn uống (bát, đũa, thìa, muỗng) bằng gỗ, sứ…
Theo ngành du lịch địa phương, để thực hiện hiệu quả các chỉ tiêu Chiến lược phát triển du lịch vùng và cả nước, cũng như các mục tiêu toàn cầu về tăng trưởng xanh, thích ứng BÐKH, ngành du lịch tỉnh Cà Mau cần có định hướng, giải pháp đột phá gắn với khai thác đặc thù về tài nguyên du lịch, làm tiền đề cho công tác đầu tư, quản lý phát triển du lịch của tỉnh đúng hướng và bền vững. Trước tiên, cần xây dựng kịch bản phát triển du lịch và cảnh báo trong bối cảnh BÐKH. Trong đó, dự báo xu thế tác động chính, nhận diện cơ hội ứng phó làm cơ sở xác định phát triển bền vững.
Xây dựng hệ thống chính sách, tạo dựng hành lang pháp lý thuận lợi cho phát triển các sản phẩm du lịch và thu hút đầu tư du lịch. Ðẩy mạnh cải cách, đơn giản hoá thủ tục hành chính, tạo môi trường thông thoáng cho các doanh nghiệp và người dân tham gia đầu tư phát triển sản phẩm du lịch và tổ chức các loại hình du lịch bền vững…
Với những lợi thế về tự nhiên và giá trị văn hoá sẵn có đang được quan tâm gìn giữ, bảo vệ cũng như những kịch bản phát triển phù hợp với tình hình thực tế, tỉnh Cà Mau hoàn toàn có thể trở thành điểm đến nổi bật của vùng đồng bằng sông Cửu Long, thu hút đông đảo sự quan tâm của du khách trong nước và quốc tế, dần hướng đến phát triển bền vững trong tương lai gần./.
Văn Dum
