Các đánh giá về tổn thương do biến đổi khí hậu (BĐKH) gần đây được Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) thực hiện tại các vùng đất ngập nước ở Việt Nam (thành phần của dự án WET Mekong) cho thấy, trồng lúa – nguồn thu nhập chính của các cộng đồng đất ngập nước sẽ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi của lượng mưa và nước biển dâng.
Các đánh giá tính dễ bị tổn thương tập trung vào ba vùng đất ngập nước ở đồng bằng sông Cửu Long: Khu bảo tồn đầm lầy Láng Sen, Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Phú Mỹ và Vườn quốc gia U Minh Thượng. Các tác động biến đổi khí hậu cho các khu vực này dự kiến là tăng nhiệt độ trung bình từ 1,9 đến 3,4 độ C, lượng mưa tăng trong mùa mưa và hạn hán trong mùa khô, mực nước biển dự kiến sẽ tăng từ 55 đến 75 cm vào cuối thế kỷ này.
Những dự báo trên đã được sử dụng để xác định tính dễ bị tổn thương của các loài, môi trường sống và sinh kế khác nhau đối với biến đổi khí hậu trong tương lai.
Khu bảo tồn đầm lầy Láng Sen là một trong 3 địa điểm được lựa chọn được đánh giá tính dễ tổn thương. Ảnh minh họa
Theo IUCN, ở Khu bảo tồn đầm lầy Láng Sen, mực nước biển dâng, hạn hán và bồi lắng sẽ làm tăng tính dễ bị tổn thương trong tương lai của đồng cỏ ngập nước theo mùa và đầm lầy sen. Trong khi đó, đồng cỏ ngập nước theo mùa Phú Mỹ cũng rất dễ bị tổn thương. Trong tương lai, biến đổi khí hậu có thể sẽ ảnh hưởng đến các khu rừng đầm lầy than bùn và đầm lầy mở trong Vườn quốc gia U Minh Thượng. Hạn hán và nhiệt độ cao làm tăng nguy cơ cháy than bùn có thể phá hủy rừng nhanh chóng.
Đánh giá cũng tập trung vào tính dễ bị tổn thương của các loài, từ các loài quan trọng về kinh tế đến các loài nguy cấp, đặc hữu. Ở Khu bảo tồn đầm lầy Láng Sen, cá chép bùn Xiêm (Henicorhynchus siamensis) là loài dễ bị tổn thương nhất với biến đổi khí hậu, trong khi ở Phú Mỹ, loài dễ bị tổn thương nhất là sếu đầu đỏ (Grus antigone sharpii). Sáu loài đất ngập nước đã được chọn để đánh giá loài ở U Minh Thượng; trong đó Tê tê (Manis javanica) được cho là dễ bị ảnh hưởng nhất bởi BĐKH. Theo sau tê tê, dơi quạ lớn (Pteropus vampyrus) và rái cá lông mũi (Lutra sumatrana) rất dễ bị tổn thương.
Trong quá trình thực hiện đánh giá cho thấy, cả ba khu vực đất ngập nước, trồng lúa là một nguồn thu nhập quan trọng. Các thành viên cộng đồng ở khu vực xung quanh vùng đất ngập nước cho rằng, hạn hán, nhiệt độ cao và lũ lụt đe dọa sản xuất cây trồng. Dân làng cũng phụ thuộc rất nhiều vào tài nguyên đất ngập nước như: cá hoang dã, cây tràm, các loại rau và thảo mộc hoang dã, cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi về nhiệt độ và lượng mưa trong tương lai.
Trong giai đoạn tiếp theo của dự án WET Mekong, kết quả đánh giá các lỗ hổng sẽ được sử dụng để phát triển các kế hoạch thích ứng cho từng địa phương. Các kế hoạch sẽ tập trung vào phục hồi sinh thái để khai thác lợi ích của vùng đất ngập nước cho người dân và động vật hoang dã phụ thuộc vào họ.
|
WET Mekong: Xây dựng khả năng phục hồi của vùng đất ngập nước ở khu vực hạ lưu sông Mê Kông (2017-2020)nhằm xây dựng khả năng phục hồi khí hậu thông qua khai thác lợi ích của vùng đất ngập nước ở Campuchia, CHDCND Lào, Thái Lan và Việt Nam. Dự án sẽ giúp bốn nước giải quyết các cam kết của họ đối với Công ước Ramsar Đánh giá tính dễ bị tổn thương (VA) được tiến hành tại mười địa điểm ở bốn quốc gia. VA kết hợp đánh giá khoa học với sự đánh giá và đối thoại có sự tham gia của cơ quan chức năng cũng như cộng đồng địa phương. VA bao phủ các làng đại diện cho các cộng đồng sống dựa vào tài nguyên đất ngập nước để kiếm sống, đánh giá làm thế nào họ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, các mối đe dọa phi khí hậu. VA đặc biệt chú ý vào nhu cầu và quan điểm của phụ nữ đối với việc sử dụng tài nguyên đất ngập nước. Mục tiêu chính của VA là xác định tính dễ bị tổn thương của các hệ sinh thái; sinh kế đối với các tác động của biến đổi khí hậu. Đồng thời, xác định các lựa chọn để giải quyết những lỗ hổng và tăng khả năng phục hồi của vùng đất ngập nước, sinh kế trước tác động của biến đổi khí hậu. |
Tuyết Chinh
