Đình Ứng Thiên (hay đình Hậu Thổ, đình Nhà Bà) nằm trong ngõ 151 phố Láng Hạ (phường Láng Hạ, quận Đống Đa, Hà Nội), xưa thuộc đất làng An Lãng (huyện Quảng Đức, phủ Phụng Thiên). Năm 1984, đình được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố.
Đình Ứng Thiên nguyên là đền thờ nữ thần Nguyên Quân Hậu Thổ đã phù giúp vua Lý Thánh Tông (1023 - 1072) trong cuộc chinh phạt Chiêm Thành năm 1069 và được vua cho xây đền để tưởng nhớ công lao. Đến đời vua Trần Anh Tông (1276 - 1320), do hạn hán lớn, nhà vua bèn dựng đàn cầu đảo tại đây và được Câu Mang Thần Quân linh ứng làm mưa xuống, tưới tắm cho vạn vật. Nhà vua bèn phong nữ thần Nguyên Quân Hậu Thổ là Ứng Thiên Hậu Thổ phu nhân, dưới là Câu Mang Thần Quân - vị thần chủ về mưa xuân. Mỗi khi diễn ra lễ hội hằng năm (mùng 6 tháng Ba và 26 tháng Chín âm lịch), trong các phần nghi lễ không thể thiếu phần lễ với tục thờ trâu đất. Thời Lê Trung Hưng (1533 - 1789), ngôi đền được chuyển thành đình làng Láng Hạ.
Hội đình Ứng Thiên trùng với dịp diễn ra hội chùa Láng (từ mùng 5 đến mùng 8 tháng Ba). Vì thế, không gian lễ hội diễn ra vô cùng sôi nổi trên địa bàn của cả 3 làng là Láng Thượng, Láng Trung, Láng Hạ. Sáng sớm mùng 6 tháng Ba, sau lễ Mộc dục (tắm tượng) và lễ tế Gia quan là nghi thức dâng hương tại đình Ứng Thiên. Sau đó, các dòng họ lần lượt vào lễ thánh với một mâm cỗ mặn, một mâm cỗ chay. Buổi chiều là lễ đại tế do các bô lão thực hiện. Đây là nghi lễ trang trọng và đặc sắc nhất với 6 tuần dâng rượu. Du khách cùng dân làng vây quanh xem tế, đếm từng tuần rượu và bước tế của các cụ. Phụ họa là dàn nhạc bát âm, chiêng trống khiến không khí lễ hội càng thêm long trọng.
Lễ hội kéo dài đến hết mồng 8 tháng Ba với các trò chơi dân gian sôi nổi như đấu vật, kéo co, chọi gà hay hát chèo, chầu văn, diễn tích nhà Phật... Kết thúc lễ hội là lễ tế tạ (tế chạ) với sự tham gia của các cụ ở 3 thôn, 9 xóm của 3 làng Láng Thượng, Láng Trung, Láng Hạ nhằm tạ ơn các vị thần Phật đã che chở, phù hộ cho người dân các làng một năm mới mùa màng bội thu, nhà nhà no đủ.
Cùng với hội chùa Láng, lễ hội đình Ứng Thiên là một trong những lễ hội lâu đời nhất gắn với văn hóa đất kinh kỳ ngàn năm văn hiến, thể hiện nét văn hóa tâm linh đặc sắc của cư dân kinh thành Thăng Long xưa còn được bảo tồn, gìn giữ đến ngày nay.
Mộc Lam
