Nằm trong chương trình chung lễ hội Café Buôn Ma Thuột lần thứ 9, Hội voi Buôn Đôn sẽ diễn ra hai ngày 11 và 12/3, tại Trung tâm tổ chức lễ hội xã Krông Na, huyện Buôn Đôn (Đắk Lắk).
Đây là ngày hội mang đậm màu sắc văn hóa buôn làng Tây Nguyên, với nghề săn bắt, thuần dưỡng voi đã trải qua bao thế hệ; đồng thời là dấu ấn độc đáo về văn hóa vùng, đang được ngành văn hóa du lịch Đắk Lắk nghiên cứu phát triển phù hợp.
Ông Lại Đức Đại, Phó giám đốc Sở VHTTDL Đắk Lắk nhìn nhận, nói đến truyền thống thuần dưỡng voi Tây Nguyên, là cả một câu chuyện lịch sử dài, đến nay tạm quy tụ ở vùng Buôn Đôn, nơi còn sinh trưởng những cá thể voi cuối cùng.
Ngành Du lịch Đắk Lắk xác định du lịch voi là một trong những đề tài hấp dẫn với du khách, rất cần những điều chỉnh tổ chức, tiếp cận hợp lý, mà Hội voi chính là một dấu mốc đáng đầu tư.
Hấp dẫn ngày hội riêng
Theo Sở VHTTDL Đắk Lắk, Hội voi Buôn Đôn nguyên thủy là hội đua voi truyền thống, nổi tiếng ở vùng đất Tây Nguyên. Hội khởi nguồn từ nghề săn bắt, thuần dưỡng voi, ở nơi gọi là xứ sở loài voi.
Ông Y Thu K’Nul được xem là người thợ săn và thuần phục voi giỏi nhất, gây dựng nên những người săn voi và dần tổ chức những ngày hội đua voi để ca ngợi tinh thần thượng võ cùng cuộc sống mạnh mẽ của người dân Tây Nguyên.
Sẵn sàng cho Hội voi Buôn Đôn
Sau nhiều thăng trầm, đến nay Hội voi Buôn Đôn chính thức được ngành Văn hóa địa phương đầu tư tổ chức, trở thành điểm nhấn văn hóa du lịch đặc sắc trong hành trình khám phá du lịch Đắk Lắk - Tây Nguyên.
Tại lễ hội Café Buôn Ma Thuột 2025, Hội voi Buôn Đôn sẽ diễn ra với thời lượng riêng, gồm hai phần.
Phần lễ sẽ tái hiện các tập tục, nghi lễ văn hóa truyền thống như lễ Cúng bến nước tại bến Bay Rong, Buôn Đôn (xã Krông Na, huyện Buôn Đôn); lễ cúng sức khỏe cho voi trước khi vào hội; lễ khai mạc và bế mạc; lễ cúng và tắm cho voi sau khi kết thúc hoạt động của voi.
Phần hội sẽ gồm các hoạt động cộng đồng và giao lưu văn hóa, như hội thi trang điểm cho voi, thi hình ảnh đẹp về voi, mở tiệc cho voi kết hợp chương trình tương tác với du khách…
Ông Lại Đức Đại giải thích, trước đây, voi luôn được coi là người bạn, người thân trong gia đình đồng bào, giúp người làm việc, sản xuất; ngày nay, trở thành những thành viên tham gia các hoạt động dịch vụ du lịch.
Bắt đầu từ năm 2021 và chính thức từ năm 2023, tỉnh Đắk Lắk chủ trương xây dựng mô hình du lịch thân thiện với voi, vận động người dân bỏ đi những dịch vụ cưỡi voi, bắt voi biểu diễn…
Thay vào đó, việc chăm sóc bảo vệ đàn voi được đề cao, du khách được hướng dẫn những loại hình trải nghiệm du lịch voi như cho voi ăn, làm quen và chụp hình tương tác với voi…
Tuy nhiên, để tăng tính hấp dẫn và làm rõ những nét văn hóa độc đáo, ngành Văn hóa Đắk Lắk chủ trương nhấn mạnh những sự kiện, hoạt động chuyên biệt, hấp dẫn hơn đối với du lịch voi, mà Hội voi là một điểm nhấn quan trọng.
Ông Lại Đức Đại cho rằng, hoạt động Hội voi và Lễ hội Văn hóa truyền thống các dân tộc huyện Buôn Đôn sẽ giới thiệu, quảng bá sâu sắc hơn những giá trị văn hóa, du lịch sinh thái địa phương.
Đây là dịp để tôn vinh các giá trị văn hóa của đồng bào, mà nổi bật là truyền thống săn bắt và thuần dưỡng voi rừng, không gian văn hóa cồng chiêng, từ đó thu hút thêm nhà đầu tư, từng bước đưa du lịch trở thành ngành kinh tế có tốc độ phát triển cao và bền vững…
Còn một lịch trình xa…
Theo ông Lại Đức Đại, mô hình du lịch thân thiện với voi nhà được xác thực với bản ghi nhớ hợp tác giữa UBND tỉnh Đắk Lắk và Tổ chức Động vật châu Á (Animals Asia Foundation), hướng tới chấm dứt du lịch cưỡi voi và các hoạt động ảnh hưởng đến phúc lợi của voi nhà trong du lịch và lễ hội, góp phần bảo tồn voi nhà tại Đắk Lắk.
Theo đó, các đơn vị làm du lịch và các chủ voi đổi sang hoạt động tương tác thân thiện, gần gũi với du khách. Tuy nhiên, tại hội thảo “Câu chuyện của Voi” diễn ra ngày 7/3, bên thềm lễ hội café, một số đại biểu đã phản ánh thông tin trái chiều.
Du khách thích thú khi chụp ảnh với voi
Bà Trần Thị Kim Ánh, Giám đốc Trung tâm du lịch Cầu treo Buôn Đôn (huyện Buôn Đôn) cho biết, đơn vị đã tiên phong chuyển đổi mô hình du lịch voi từ tháng 02/2023, theo đó cơ bản cải thiện điều kiện sống cho voi, song doanh thu lại giảm và các chính sách hỗ trợ kèm theo vẫn bỏ ngỏ.
Ông Y Sa Nốp Buôn Krông, chủ voi tại xã Krông Na (huyện Buôn Đôn) nói, chuyển sang du lịch thân thiện với voi, gia đình ông mất một phần thu nhập lớn.
Những phản ánh này cho thấy, hướng vận động chuyển đổi mô hình du lịch thân thiện với voi cần được nghiên cứu, đánh giá lại nghiêm túc hơn, nhất là vấn đề chính sách hỗ trợ những tổ chức, cá nhân tham gia, khi đa số du khách chưa nắm bắt và đồng thuận với những cách thức tiếp cận mới.
Nhất là việc vận động không cưỡi voi, nhiều du khách đến từ Thái Lan, quốc gia có nhiều hoạt động du lịch voi nhất, cũng cho rằng, không nên quá cực đoan để chấm dứt hẳn.
Ở quốc gia này, việc cưỡi voi tại các nghi thức, tế lễ trang trọng vẫn diễn ra, du khách vẫn được tham gia ở các chương trình trang trọng.
Một góc cạnh tổ chức khác, để du lịch voi thân thiện hơn, cần có kế hoạch truyền thông đa dạng, có nhiều hướng tổ chức hấp dẫn, như xây dựng những kịch bản, câu chuyện nhân văn về đời sống voi, gắn du lịch voi với các hoạt động văn hóa truyền thống dân tộc, có hệ thống quà lưu niệm hấp dẫn qua hình ảnh voi, những giá trị tâm linh liên quan đến voi…
Theo đó, ngành văn hóa du lịch Đắk Lắk cần tiếp tục nghiên cứu, phát triển các mô hình, xây dựng linh hoạt các sản phẩm gắn với hình ảnh du lịch voi.
Đặc biệt với những điểm nhấn tổ chức quy mô như Hội voi, việc kết hợp tổ chức cùng khai thác những giá trị văn hóa truyền thống, bền vững sẽ giúp mở thêm những cơ hội phát triển du lịch giá trị.
Nguyên Đức - Hương Giang
