Cách trung tâm TP.Cần Thơ hơn 40km, cù lao Tân Lộc (phường Tân Lộc, quận Thốt Nốt) thu hút du khách với những vườn cây xanh mướt trĩu quả, những ngôi nhà cổ kính và nếp sống thân tình, mộc mạc của người dân Tây Nam Bộ. Một ngày khám phá “hòn đảo ngọt” này sẽ mang đến cho du khách nhiều điều thú vị.
Từ quốc lộ 91, qua đò Thuận Hưng, cù lao Tân Lộc thấp thoáng màu xanh của những vườn cây. Thoát khỏi không khí ồn ào, náo nhiệt của phố thị, phía kia bờ là không gian yên bình đến lạ kỳ, từng cơn gió thoảng, mát rượi mang đến cảm giác thư thái, dễ chịu.
Men theo con đường làng ngoằn ngoèo, chúng ta đến nhà ông Đoàn Văn Nam (tên thường gọi là Thành Nam, sinh năm 1943, khu vực Tân An) – chủ sở hữu vườn cây cổ “có một không hai”, lão niên cố cựu trên đất cù lao. Tại đây, có cây Bằng Lăng to đến hai người ôm không hết, tán lá rộng, vươn dài, tỏa bóng mát rượi. Ông Thành Nam cho biết: “Theo các chuyên gia về cây trồng, cây này đã 327 năm tuổi. Người dân quanh đây vẫn gọi cây là “di tích cù lao” bởi nó gắn liền với quá trình hình thành cù lao buổi đầu, theo con nước trôi dạt đến đây rồi phát triển đến bây giờ". Theo lời ông Nam, xưa kia, cù lao Tân Lộc được gọi là “cù lao Tam Tỉnh” (nằm giáp ranh ba tỉnh: Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ), là dải đất nổi lên giữa sông Hậu từ sự bồi lắng của phù sa cát từ thượng nguồn sông Mê Công đổ về. Chính vì thế, cù lao còn có tên gọi là Sa Châu (cù lao cát). Khi mới hình thành, cù lao toàn lau sậy, người dân khai hoang, chủ yếu sống bằng nghề cào hến, vẹm, bắt ốc gạo, bung bung chang chang (còn gọi là trai sông, vỏ màu xà cừ rất đẹp, được xem là đặc sản cù lao Tân Lộc). Cù lao Tân Lộc còn có nhiều tên gọi gắn với từng quá trình phát triển của đất cù lao. Những năm 1970- 1980, cù lao phát triển nghề trồng mía, nấu đường. Trong một lần ghé thăm vùng đất hữu tình này, nhạc sĩ Phạm Tuyên đã sáng tác ca khúc “Quê ta có hòn đảo ngọt”. Tên gọi “hòn đảo ngọt” của cù lao xuất phát từ đó. Sau này, nhiều người dân chuyển hướng thả bè nuôi cá, cù lao lại có tên “làng cá”. Ngày nay, cù lao Tân Lộc rộng hơn 3.200 ha, đất phù sa màu mỡ tạo điều kiện phát triển nhiều vườn cây ăn trái. Từ những mảnh vườn này, nhiều người dân kết hợp làm du lịch, mang đến cho cù lao hương sắc mới.
Vườn ông Thành Nam rộng hơn 1,1 ha, trồng nhiều loại cây ăn trái: mít, mận, ổi, sầu riêng, chôm chôm… Đến đây, du khách không chỉ thích thú vì những trái cây ngon mà còn choáng ngợp trước “vương quốc hoa kiểng” của ông. Vườn cây nhà ông đã có trên 30 năm. Lối vào vườn mát rượi với hai hàng cây thẳng tắp, một bên là hàng bạch đàn trên 20 năm tuổi, bên kia là hàng tùng hổ phách (giống Nhật Bản) hơn 30 năm, xen lẫn là những hàng hoa mai Hà Lan, hoa chuối tràng pháo tuyệt đẹp. Thú vị hơn là những chiếc tổ kỳ công của chim dòng dọc – loài chim sống chủ yếu ở miệt vườn Nam Bộ. Những chiếc tổ tựa như những ống tay áo, chiếc vớ vắt vẻo, đung đưa trên những đầu cành cao chót vót. Mỗi buổi sáng, ngắm nhìn những chú chim bận rộn làm tổ, tập bay cho con, thật hấp dẫn! Những cảnh thanh bình và gần gũi thiên nhiên như thế rất hấp dẫn du khách, nhất là du khách nước ngoài.
Cách nhà ông Thành Nam 2-3km là vườn dừa độc đáo của ông Lê Tấn Nhường (khu vực Trường Thọ 2, phường Tân Lộc). Đến đây, du khách như lạc vào “xứ dừa” Bến Tre với những cây dừa thẳng tắp, nghiêng mình bên dòng kênh. Vườn dừa có diện tích 7,5 công, với 550 gốc dừa đủ loại: dừa xiêm, dừa lửa, dừa dứa (nước ngọt, mùi thơm dịu)…. Sau một vòng khám phá xứ cù lao, du khách có thể mắc võng tận hưởng không gian trong lành, thưởng thức những trái dừa ngọt lịm. Những con kênh nhỏ được đào xen với những bờ dừa, du khách thư thả bơi ghe dạo quanh ngắm cảnh, chụp ảnh thỏa thích. Dù chỉ mới đi vào hoạt động hơn một năm nay, vườn dừa thu hút trung bình mỗi ngày khoảng 100 khách. Sắp tới, ông Nhường sẽ mang về các giống dừa cao sản, cho trái nhiều để phục vụ du khách.
Cù lao Tân Lộc có 12 ngôi nhà cổ, nhưng chỉ còn vài căn nguyên vẹn. Theo chân người dân địa phương, chúng ta đến nhà ông Trần Bá Thế, thường gọi là ông Sáu Thế (khu vực Tân An, phường Tân Lộc). Ở độ tuổi 94, ông Sáu Thế vẫn mạnh khỏe, sẽ niềm nở đón chúng ta với những câu chuyện kể về nguồn gốc của căn nhà cổ hiếm hoi còn khá nguyên vẹn qua bao năm tháng. Ngôi nhà do Hội đồng Trần Thiên Thoại (Long Xuyên) - thân phụ ông Trần Bá Thế xây dựng và hoàn thành năm 1935. Qua bao thế hệ, ngôi nhà vẫn còn nguyên kiến trúc, từ hình dáng, màu sơn đến nội thất. Ngôi nhà có kiến trúc Đông Tây kết hợp, ba gian hai chái, hình vuông. Toàn bộ ngôi nhà xây tường hai lớp gạch tiểu xưa, tạo không gian mát mẻ. Mặt tiền nhà được xây theo phong cách phương Tây, có hàng cột chống đỡ mái với hoa văn tinh xảo. Chỉ tay về bảng Hán tự treo trước gian chính của ngôi nhà, ông Sáu Thế giải thích tấm bảng mang tên người chủ xây dựng là Trần Thiên Thoại. Ngược lại, ở hướng đi ra là bảng Hán tự Phong thái với mong muốn ngôi nhà luôn tạo tinh thần thoải mái, thư thả cho người sinh sống hay đến đây chơi. Các gian thờ phụng được bài trí theo trình tự: ở giữa thờ cửu huyền thất tổ, bên trái là ông bà, bên phải là cha mẹ. Ngoài ra, ông Sáu Thế còn lưu giữ bảng "tông chi" 10 đời của họ tộc nội ngoại. Nhà ông tựa như “bảo tàng cổ vật” thu nhỏ: trần có treo những chiếc đèn lồng bằng gỗ theo phong cách Trung Hoa vào khoảng cuối thế kỷ 19, đèn măng-sông, đèn dầu lửa Hoa Kỳ ở những năm đầu thế kỷ 20, những bàn ghế, chén dĩa, bình hoa được chạm khắc tinh xảo… Bước ra sân, du khách cảm nhận được nét đẹp hữu tình trước vườn cây cổ: cây cà dăm trên 200 tuổi, hàng khế với tuổi đời trên 50 năm tuổi…
Ngoài nhà cổ của ông Sáu Thế, Tân Lộc còn nhiều ngôi nhà cổ khác như: nhà ông Nguyễn Văn Tị, ông Nguyễn Văn Thi, ông Huỳnh Quang Quế…. Mỗi ngôi nhà là nét độc đáo riêng, chỉ có tận mắt chứng kiến du khách mới cảm nhận hết nét cổ kính, sức hấp dẫn kỳ lạ của những công trình. Và qua chính câu chuyện kể của chủ nhân, khách sẽ hiểu hơn về văn hóa, lối sống của người Nam Bộ xưa.
Ông Lê Thanh Nghị, Phó Chủ tịch UBND phường Tân Lộc, cho biết: “Tân Lộc có nhiều tiềm năng phát triển loại hình du lịch sinh thái. Sắp tới, chúng tôi sẽ xây dựng tour du lịch trải nghiệm khám phá các địa danh nhà cổ, những vườn cây ăn trái, ẩm thực đồng quê, sống cùng người dân. Ngoài ra, chúng tôi sẽ xây dựng vài ngôi nhà nổi ở hướng Tây, gần phà Vàm Cống hình thành làng bè phục du khách. Hiện chúng tôi đang xây dựng đề án đầu tư du lịch ở cù lao, kêu gọi các nhà đầu tư". TP Cần Thơ đang kêu gọi 8 dự án đầu tư về du lịch, trong đó có dự án khu du lịch sinh thái Cồn Tân Lộc (phường Tân Lộc, quận Thốt Nốt) với quy mô 2.100 ha, kinh phí đầu tư 20 triệu USD. Hy vọng với dự án này, cùng sự quan tâm của chính quyền, du lịch cù lao sẽ chuyển mình.
Ánh Ngọc