Phòng chống, giảm nhẹ thiên tai: Cần thay đổi nhận thức và hành động

Lực lượng cứu hộ tập trung khắc phục hậu quả lũ lụt giúp người dân ổn định cuộc sống. (Ảnh: Nhan Sinh/TTXVN)

- Thưa Bộ trưởng, Việt Nam là một trong những quốc gia thường xuyên chịu tác động bởi nhiều loại hình thiên tai và biến đổi khí hậu. Việc tổ chức Hội nghị "Quản lý rủi ro thiên tai tổng hợp và tăng cường khả năng chống chịu nông nghiệp với biến đổi khí hậu ở Việt Nam" được tổ chức đúng Ngày Quốc tế giảm nhẹ thiên tai có ý nghĩa như thế nào? 

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Những năm gần đây, tại Việt Nam, thiên tai xảy ra liên tục từ đầu năm đến cuối năm, trên khắp các vùng miền cả nước với cường độ lớn, phạm vi rộng, đồng thời thể hiện tính cực đoan, bất thường như bão, áp thấp nhiệt đới không theo quy luật; hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở bờ sông, bờ biển ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, Nam Trung Bộ; mưa lớn, lũ quét, sạt lở đất, rét đậm, rét hại tại các tỉnh miền núi phía Bắc. Nhiều loại hình thiên tai khác như nắng nóng, dông lốc, mưa đá đã xảy ra tại nhiều nơi trên phạm vi cả nước. 

Theo thống kê, trung bình mỗi năm, thiên tai tại Việt Nam làm chết và mất tích trên 300 người, thiệt hại về kinh tế từ 1-1,5% GDP, trong đó, nông nghiệp là lĩnh vực nhạy cảm, dễ bị tổn thương trước tác động của hầu hết các loại hình thiên tai, nhất là tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, các vùng thấp trũng ven biển và các địa phương miền núi. Điều này đòi hỏi phải ưu tiên giảm thiểu tác động của thiên tai đối với lĩnh vực nông nghiệp. 

Hội nghị "Quản lý rủi ro thiên tai tổng hợp và tăng cường khả năng chống chịu nông nghiệp với biến đổi khí hậu ở Việt Nam" tổ chức đúng Ngày Quốc tế giảm nhẹ thiên tai với chủ đề “Nhà nhà an toàn: Giảm rủi ro và Sơ tán khi có thiên tai” là dịp để tất cả cùng nhau nhìn lại, chia sẻ và hành động để hướng tới tương lai an toàn hơn. 

Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống thiên tai sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan Liên hợp quốc, các tổ chức quốc tế, các bộ ngành, các địa phương để cùng hành động, tăng cường liên kết nỗ lực chung các bên trong giảm thiểu tác động, nâng cao an toàn cho cộng đồng, người dân trước thiên tai, góp phần hưởng ứng, thực hiện các mục tiêu của Khung hành động Sendai. 

- Những nỗ lực của Việt Nam trong công tác phòng chống và giảm nhẹ thiên tai được thực hiện như thế nào, thưa Bộ trưởng? 

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Nhiều năm qua, Chính phủ và nhân dân Việt Nam cùng với sự hỗ trợ của cộng đồng quốc tế đã nỗ lực không ngừng trong công tác phòng chống và giảm nhẹ thiên tai, từng bước chuyển nhận thức và hành động từ ứng phó sang chủ động phòng tránh và tiến tới quản lý rủi ro thiên tai. 

Nhờ những nỗ lực đó, nhận thức của người dân được nâng cao, hệ thống thể chế được tăng cường, cơ sở vật chất và hạ tầng phòng chống thiên tai được xây dựng, củng cố, góp phần tăng cường năng lực quốc gia, từng bước hình thành một xã hội phòng ngừa, chống chịu tốt hơn trước các tác động thiên tai và biến đổi khí hậu. 

Sạt lở tại Trạm Tấu, Yên Bái. (Ảnh: Trung Kiên/TTXVN)

Dù vậy, thực trạng tổn thất về kinh tế gây ra bởi các trận thiên tai điển hình gần đây đang đặt ra những thách thức lớn đối với công tác phòng chống thiên tai bởi những nỗ lực của Quốc gia vẫn chưa đáp ứng được với sự gia tăng rủi ro do hệ quả của gia tăng dân số, quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa và tác động cực đoan của thiên tai và biến đổi khí hậu. 

- Vậy đâu là giải pháp để giải quyết các thách thức đó, thưa Bộ trưởng? 

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Phải thay đổi nhận thức, hành động theo tầm nhìn dài hạn với tiếp cận quản lý giảm thiểu rủi ro thiên tai tổng hợp dựa trên nền tảng luật pháp, chính sách hoàn chỉnh, sự hỗ trợ của khoa học công nghệ tiên tiến, các công cụ tài chính tương thích và nhận thức của người dân. 

Tổ chức thực hiện có hiệu quả Luật Phòng chống thiên tai và các văn bản quy phạm pháp luật, chính sách liên quan; tổ chức rà soát, đề xuất chính sách tránh chồng chéo, giảm thiểu xung đột về lợi ích ngành, vùng và địa phương, tạo động lực để nhân dân và khu vực tư nhân tham gia. 

Chính sách cần tạo khuôn khổ để người dân nâng cao hiểu biết và tiếp cận đầy đủ thông tin rủi ro thiên tai, tăng cường khả năng thực hiện của người dân, thúc đẩy hợp tác công-tư và hướng sự đầu tư tập trung nhiều hơn cho công tác chuẩn bị, phòng ngừa và giảm nhẹ rủi ro thiên tai. 

Bên cạnh đó, cần phát triển nguồn lực nhân lực có chất lượng và ứng dụng khoa học công nghệ - nhất là công nghệ thông tin địa không gian phục vụ công tác quản trị, điều hành, hỗ trợ kĩ thuật, nâng độ tin cậy và dịch vụ cảnh báo sớm thiên tai ở các cấp. 

Ngoài ra, cần tăng cường giải pháp tài chính gồm cả kế hoạch đầu tư và phát triển các công cụ tài chính. Sắp xếp nguồn vốn nhà nước đầu tư có mục tiêu theo các chương trình, dự án cấp thiết, kết hợp lồng ghép các chương trình liên quan; phối hợp, hợp tác quốc tế về hỗ trợ vốn và kỹ thuật; thí điểm và ứng dụng các công cụ tài chính giảm nhẹ thiên tai như sử dụng có hiệu quả dự phòng ngân sách, các nguồn quỹ kết hợp phát triển bảo hiểm và tái bảo hiểm, nguồn đầu tư từ khu vực tư nhân... bảo vệ nguồn tài chính bền vững, linh hoạt, có khả chống chịu với các cú sốc tổn thất kinh tế do thiên tai gây ra. 

Nông nghiệp - lĩnh vực được đánh giá là dễ bị tổn thương nhất trong nền kinh tế quốc dân trước tác động của thiên tai - cần từng bước xây dựng một nền sản xuất nông nghiệp thông minh, có khả năng thích ứng, chống chịu với thiên tai và tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. 

Cần nghiên cứu đầy đủ các tác động trực tiếp và tiềm tàng của thiên tai đến nền nông nghiệp, thực nghiệm mô hình, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, cơ cấu sản xuất, công nghệ bảo quản phù hợp với đặc thù thiên tai, phát triển thị trường, thúc đẩy xây dựng kế hoạch sản xuất và kinh doanh liên tục, góp phần giúp người dân ứng phó, bảo vệ sản xuất và kinh doanh chủ động hơn trước tác động bất thường của thiên tai./. 

- Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng./.