Đột phá số lượng: Du lịch toàn cầu 2017 “lợi bất cập hại”?

Du lịch là một ngành công nghiệp lớn trên toàn cầu, nhưng năm 2017 đã dấy lên một làn sóng phản đối chưa từng thấy đối với khách du lịch, kéo dài từ các rừng mưa nhiệt đới đến các điểm đến tại khu vực đô thị như Rio de Janeiro và Venice.

Việc nghiên cứu các ảnh hưởng xã hội và môi trường du lịch dọc theo bờ biển Colombia, Costa Rica và Nicaragua, trong các khu rừng mưa của Peru và Ecuador, trên các hòn đảo Fiji và Galapagos, tới các thảo nguyên của Nam Phi và Tanzania đã chỉ ra một thực tế quan trọng: Khách du lịch nhiều hơn không phải lúc nào cũng tốt. Việc gia tăng lượng khách đã tạo ra lợi nhuận cho các công ty du lịch - đặc biệt là ngành công nghiệp tàu thủy - nhưng nó không phải lúc nào cũng có lợi cho cộng đồng địa phương và môi trường các điểm đến.

Hàng tỷ lượt di chuyển

Hiện tại, sự bùng nổ du lịch đã thúc đẩy hơn 1,2 tỷ du khách băng qua các đường biên giới quốc tế mỗi năm, tạo ra 9% GDP thế giới và cung cấp 1/11 công việc trên toàn cầu. Nhưng nhiều điểm đến du lịch phổ biến lại đang “chết dần”. Các cuộc biểu tình gần đây tại các cảng như Venice và Barcelona phản đối những rắc rối do các du thuyền cỡ lớn và nhiều hơn mang lại cho thấy những hậu quả không may của việc du lịch tập trung vào số lượng hơn là chất lượng.

Các nghiên cứu về du lịch đã trở thành lĩnh vực học thuật vào những năm 70, cung cấp nhiều tài liệu về nhiều tác động xã hội tiêu cực của du lịch và sự oán giận của người dân địa phương đối với du khách.

Các học giả du lịch đầu tiên  thậm chí đã phát triển một chỉ số để đo lường những hành động quá khích của cư dân địa phương với khách du lịch. Việc lăng mạ khách du lịch, các vụ tấn công vào các khách sạn nước ngoài và gia tăng hoạt động tội phạm đối với khách du lịch từ người dân địa phương được ghi nhận thường xuyên vào những năm 70 và 80- khi chỉ có khoảng 2 đến 3 triệu khách du lịch đi qua các vùng biên giới quốc tế mỗi năm. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi các cuộc biểu tình như thế đã leo thang về quy mô và tần số khi du lịch phát triển.

Ví dụ, ở Barcelona, sự bất mãn ngày càng tăng của dân cư, giá bất động sản và giá thuê nhà cao, và sự giảm sút của các mạng lưới kết nối cộng đồng địa phương đã khiến một số cư dân gọi du lịch là vấn đề lớn nhất của thành phố và gọi tên khách du lịch là "kẻ khủng bố".

Kinh doanh du lịch không mang lại lợi ích?

Người dân thường trở nên thất vọng khi lợi ích của du lịch không hiện hữu rõ ở địa phương. Mặc dù có thể tạo ra ngoại hối, thu nhập và việc làm, không có gì bảo đảm rằng các chuỗi khách sạn đa quốc gia sẽ phân bổ các quyền lợi này một cách công bằng cho các cộng đồng địa phương.

Ngược lại, khi người dân ở các khu nghỉ mát lớn hoặc trên các tàu du lịch, họ thực hiện hầu hết việc mua bán ở đó, khiến cho các cộng đồng địa phương ít có cơ hội hưởng lợi từ chi tiêu cho du lịch. Những hình thức du lịch này gia tăng khoảng cách về kinh tế và chính trị giữa những người hưởng lợi và không hưởng lợi tại các điểm đến địa phương.

Trong những thập niên gần đây, cư dân địa phương tại các địa điểm du lịch cũng đã gặp phải những ranh giới văn hoá mới, phát triển về các tầng lớp, vai trò của ngành dịch vụ và chuyển đổi lối sống. Ví dụ, dữ liệu cho thấy tăng trưởng hoạt động du lịch tương ứng với sự gia tăng tình trạng lạm dụng rượu, ma túy và tình dục khi người dân địa phương thực hiện các hành vi của khách du lịch, thường dẫn đến gia tăng xu hướng về  tội phạm, nghiện ngập và mại dâm.

Các khu nghỉ mát trọn gói cũng có thể tư nhân hoá việc tiếp cận các nguồn tài nguyên ven biển, biển, rừng và nông nghiệp. Và khi các nhà đầu tư nước ngoài thúc đẩy giá trị đất đai địa phương và chi phí sinh hoạt theo tiêu chuẩn quốc tế, họ  có thể chuyển quyền sở hữu ra khỏi tầm với của người dân địa phương. Trong những tình huống như vậy, ngay cả những người phụ thuộc vào du lịch cũng thường đặt câu hỏi về đạo đức của họ, cho dù họ là cư dân ở nông thôn Nicaragua - đang làm việc trong một ngành công nghiệp nghỉ dưỡng đang phát triển nhanh hay những người sống ở thành phố đắt đỏ.

Du thuyền phát triển vượt mức

Jim Damalas, chủ sở hữu của khu nghỉ dưỡng Ecolodge Si Como No ở Costa Rica, nhận xét rằng các tập đoàn kinh doanh công cộng"không có tình cảm với một đất nước, họ chỉ yêu những con số". Không có hình thức du lịch nào được ưa chuộng hơn so với du lịch trên biển . Mặc dù tất cả các hình thức du lịch đã phát triển trong những thập kỷ gần đây, sự gia tăng du lịch trên biển rất đáng kể. Ví dụ, khách du lịch bằng tàu biển đến Belize đã tăng từ 34.000 người năm 1999 lên 800.000 người vào năm 2005.

Các tàu du lịch hiện đại có thể cung cấp dịch vụ cho khoảng 5.700 hành khách. Những chiếc du thuyền này chính là những điểm đến. Khi chúng đi từ cảng này đến cảng khác, chúng không phải là mối quan tâm đối với bất kỳ cộng đồng cụ thể nào và chỉ mang tới sự gắn kết hời hợt nhất với người dân và địa phương. Mô hình kinh doanh này nhấn mạnh việc nhận được số lượng lớn nhất du khách và tới số lượng lớn nhất các địa điểm trong khoảng thời gian ngắn nhất.

Nghiên cứu về tác động của ngành công nghiệp này cho thấy không có hình thức du lịch nào ít cải thiện phúc lợi xã hội, môi trường hoặc kinh tế của những nơi mà chúng đến hơn các du thuyền. Những chuyến đi trên du thuyền có thể mang lại cho hành khách một trải nghiệm thú vị, nhưng họ bỏ lỡ kế hoạch dành cho các con thuyền nhỏ - tiếp cận sâu hơn tới điểm đến và ủng hộ được cho cộng đồng địa phương và môi trường.

Một mô hình tốt hơn

Liên Hiệp Quốc đã tuyên bố năm 2017 là Năm quốc tế về du lịch bền vững vì sự phát triển – điều có một số ý nghĩa đối với sự phát triển du lịch.

Thứ nhất, tất cả khách du lịch nên cố gắng hết sức để đóng góp cho nước chủ nhà và tôn trọng các giá trị địa phương. Điều này có nghĩa là bạn nên chuẩn bị để thích nghi với các quy tắc và tiêu chuẩn địa phương, thay vì mong muốn các giá trị địa phương phải thích nghi với du khách.

Thứ hai, du lịch là một hoạt động dựa trên thị trường và hoạt động tốt nhất khi người tiêu dùng có biểu hiện tốt nhất. Sinh kế, nhân quyền và số phận của các loài nguy cấp có thể bị ảnh hưởng bởi quyết định của du khách. Trong thời đại thông tin, có rất ít lý do để khách du lịch không biết về nơi mà họ định đến và cách có thể khiến địa điểm này phát triển tốt hơn.

Khách du lịch được trang bị thông tin cũng có thể phân biệt tốt hơn giữa các công ty đa quốc gia và các doanh nhân địa phương kinh doanh có lợi cho xã hội, môi trường và ảnh hưởng kinh tế trực tiếp cho người dân địa phương. Các doanh nghiệp như vậy phù hợp với điểm đến và xứng đáng được thị trường để mắt tới.

Về lâu dài, mục tiêu không chỉ là giảm thiểu tác động xấu của du lịch tới các điểm đến . Là một du khách có trách nhiệm có nghĩa là mang tới những tác động tích cực thực sự cho người dân và môi trường. Với số lượng thông tin có sẵn trong tầm tay, chưa bao giờ có nhiều cơ hội hơn cho các bạn để làm như vậy.

An Bình

(Theo The Conversation)