Ngoài hệ thống lăng tẩm, đền đài đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, thì Huế vốn nổi tiếng với những khu nhà vườn, vương phủ đầy quyến rũ. Nhà văn Nguyễn Khắc Phê từng khẳng định: “Đến Huế mà chưa thảnh thơi dạo bước vào chơi dăm ba ngôi nhà vườn đẹp nhất, hay chưa ghé thăm một vài vương phủ thì coi như... chưa đến”.
Nhà vườn Huế
Theo số liệu thống kê thì hiện nay số lượng các nhà vườn, vương phủ đã và đang giảm đi một cách đáng báo động. Năm 1998, Cục Bảo tồn bảo tàng và Trường Đại học nữ Chiêu Hòa (Nhật Bản) đã có một cuộc điều tra và xác định được toàn tỉnh Thừa Thiên Huế có 690 ngôi nhà được xây dựng từ năm 1900 trở về trước, trong đó TP Huế có 330 nhà. Còn theo số liệu khảo sát năm 2002 của UBND TP Huế thì toàn TP Huế có 4.228 nhà vườn, trong đó có 705 nhà rường và 150 nhà cổ tiêu biểu. Vào năm 2010, Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế cho biết còn 1.778 ngôi nhà vườn, 85 vương phủ trong TP Huế. Nhưng hiện nay, theo thống kê, toàn tỉnh chỉ còn khoảng 150 nhà vườn có giá trị lịch sử văn hóa, trong đó ở TP Huế có 50 nhà vườn đạt chuẩn đặc trưng xứ Huế.
Đặc biệt nhất, hai khu phố cổ Bao Vinh và Gia Hội hiện đang mai một dần. Còn nhớ vào năm 2008, Đại học Huế đã trao cho các sinh viên Quách Đạo Quang, Phạm Xuân Quỳnh Giao giải nhất cuộc thi “Ý tưởng sáng tạo đồng hành cùng cuộc sống” về đề tài “Phố Huế Xưa - Phim trường mới - Khu du lịch mới”. Khi đó, theo đánh giá của một vị lãnh đạo của tỉnh Thừa Thiên Huế thì ý tưởng này “tuy mới” nhưng “khó có thể khả thi”.
Thật ra, việc phục hồi phố cổ và biến dãy phố này thành một khu phố ẩm thực; một làng nghề thủ công truyền thống; một phim trường; một khu phố với các trò chơi dân gian xứ Huế; một khu phố với những tửu quán, rạp hát, các gánh xiếc, các lớp học xưa, các nhà thuốc y học cổ truyền, lò võ cổ truyền; một khu chợ xưa… để phục vụ du lịch, điện ảnh, vui chơi giải trí cho người dân xứ Huế và du khách thập phương trên thực tiễn không phải là không thể thực hiện được. Bởi thực tế đã chứng minh ở phố cổ Hội An (Quảng Nam), nhờ làm tốt công tác bảo tồn và du lịch – dịch vụ tốt nên đã thu hút đông đảo du khách. Hiện nay, khu phố cổ này luôn là lựa chọn hàng đầu của du khách khi đến với dải đất miền Trung.
Chính vì vậy, để Huế luôn là điểm du lịch hấp dẫn, thì việc bảo tồn và phát huy giá trị của hệ thống nhà vườn, vương phủ cần phải được làm ngay và làm một cách tích cực, trước khi quá muộn.
NGUYỄN VĂN TOÀN