Đánh giá sức chịu tải môi trường của Vườn quốc gia Cúc Phương và bản Lác

Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Thị Thanh Hương phát biểu khai mạc

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Thị Thanh Hương nhấn mạnh, những năm qua, hoạt động du lịch đã đạt được nhiều thành tựu, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, từng bước trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.

Bên cạnh những hoạt động tích cực, hoạt động du lịch đã gây ra một số ảnh hưởng nhất định đến môi trường, cả môi trường tự nhiên lẫn môi trường văn hóa. Sự tăng trưởng cao của lượng khách du lịch cùng với xu hướng du lịch đại trà và tính thời vụ của hoạt động du lịch tại Việt Nam giai đoạn vừa qua dẫn đến nhiều khu, điểm du lịch bị quá tải trong sử dụng hạ tầng, việc thu gom, xử lý chất thải có những bất cập và kiểm soát những tác động tiêu cực lên hệ sinh thái còn hạn chế. Bên cạnh đó, sự gia tăng lượng khách cũng góp phần làm ảnh hưởng đến môi trường xã hội, tác động đến các giá trị văn hóa truyền thống.

Trước bối cảnh này, để hướng tới mục tiêu phát triển bền vững của ngành Du lịch, Bộ VHTTDL, Tổng cục Du lịch đã giao viện Nghiên cứu Phát triển du lịch nghiên cứu thử nghiệm việc đánh giá sức chịu tải môi trường của một số khu, điểm du lịch. Đây là nhiệm vụ quan trọng và có ý nghĩa để làm căn cứ quản lý và kiểm soát sự gia tăng khách du lịch tại các khu, điểm du lịch ở Việt Nam, góp phần bảo vệ tài nguyên và môi trường du lịch.

Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Thị Thanh Hương mong muốn sẽ nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các chuyên gia, nhà quản lý, nhà khoa học, các doanh nghiệp để hoàn thiện báo cáo.

Tại hội thảo, nhóm nghiên cứu đã báo cáo những kết quả ban đầu về đánh giá sức chịu tải môi trường tại Vườn quốc gia Cúc Phương và điểm du lịch bản Lác – 2 trong số 4 khu, điểm du lịch được lựa chọn để đánh giá về sức chịu tải môi trường.

Theo báo cáo của nhóm nghiên cứu, sức chịu tải môi trường đối với khu, điểm du lịch là khả năng đáp ứng lượng khách tối đa trong không gian khu điểm du lịch và trong phạm vi giới hạn chịu đựng của môi trường tự nhiên và môi trường xã hội tại khu, điểm đó.

Vườn quốc gia Cúc Phương thuộc địa phận 3 tỉnh Ninh Bình, Hòa Bình và Thanh Hóa với tổng diện tích là 22.000 ha. Nơi đây có hệ sinh thái phong phú với tài nguyên tự nhiên (rừng, cây cối, cây cổ thụ); động vật đa dạng về chủng loại và có nhiều loài động vật quý hiếm như voọc quần đùi trắng, báo hoa mai, các loại chim…; hang động; sông hồ cùng tài nguyên văn hóa với đời sống của người dân địa phương, người dân tộc thiểu số.  

Các hoạt động du lịch được tổ chức tại 3 khu vực chính là: Khu dịch vụ trung tâm Vườn quốc gia, đây là khu đón tiếp khách du lịch, bán vé tham quan, tổ chức dịch vụ ăn uống, nghỉ của khách, tổ chức dịch vụ hướng dẫn; Khu dịch vụ Hồ Mạc, cách cổng vườn khoảng 1 km, là khu phục vụ lưu trú và ăn uống của khách; Khu dịch vụ Trung tâm Bống, cách cổng vườn vào khoảng 20 km, là điểm đến hầu hết của các đoàn khách, điểm dừng chân trước khi tham quan một số tuyến du lịch của Vườn quốc gia, đây cũng là điểm tổ chức ăn uống và lưu trú.

Năm 2018, Vườn quốc gia Cúc Phương đón khoảng 120.900 lượt khách, trong đó có 26.255 lượt khách lưu trú; tổng thu từ khách du lịch ước đạt hơn 4,8 tỷ đồng.

Theo tính toán của nhóm nghiên cứu, với tính chất là khu du lịch sinh thái, mục đích chính của khách du lịch là đến tham quan. Bởi vậy sức chịu tải môi trường tổng hợp của khu du lịch được xem xét là sức chịu tải môi trường sinh thái. Sức chịu tải môi trường hạ tầng kinh tế-xã hội và sức chịu tải môi trường xã hội là các điều kiện giới hạn. Thực tế số lượng khách tham quan hiện nay thấp hơn sức chịu tải môi trường tính được đối với Vườn quốc gia Cúc Phương. Về mặt lý thuyết, Vườn quốc gia Cúc Phương có thể đón tối đa 1.835 khách du lịch/ngày. Trong số 1.835 khách/ngày, nếu xét các điều kiện cấp nước, thu gom và xử lý chất thải lỏng thì chỉ có thể tối đa là 50 khách lưu trú.

Điểm du lịch bản Lác thuộc huyện Mai Châu, Hòa Bình, có diện tích tự nhiên là 6,5 ha, nằm trong khu vực vùng cao của tỉnh Hòa Bình, cách tỉnh lỵ 67 km về phía Tây, cách Hà Nội 170 km. Vị trí như vậy tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch tại bản Lác vì vị trí nằm trong các mối liên hệ vùng.

Địa hình điểm du lịch mang đặc trưng địa hình Mai Châu và Hòa Bình, bị chia cắt mạnh bởi hệ thống núi cao, khe, suối. Khí hậu khá mát mẻ, ôn hòa quanh năm. Mô hình kinh tế ở bản Lác là hợp tác nông – lâm nghiệp, chăn nuôi và dịch vụ, trong đó quan trọng nhất là du lịch. Văn hóa của bản Lác mang đặc trưng văn hóa dân tộc Thái, ẩm thực độc đáo, hấp dẫn, thu hút khách du lịch.

Từ khi công bố Quy hoạch điểm du lịch Mai Châu, hoạt động du lịch trên địa bàn huyện đạt được những kết quả quan trọng. Sản phẩm du lịch tập trung vào du lịch sinh thái, cộng đồng. Năm 2018, lượng khách đến với bản Lác đạt 19.350 lượt.

Theo kết quả tính toán, nếu không xét sức chịu tải hệ thống thu gom chất thải rắn, sức chịu tải môi trường của bản Lác chỉ là 250 người/ngày. Vào những ngày bình thường, bản Lác vẫn đủ sức đón khách, tuy nhiên vào nhưng dịp cuối tuần, lượng khách vượt ngưỡng chịu tải về không gian, khả năng thu gom rác, khả năng cung cấp nước sạch. Để đảm bảo sức chịu tải môi trường trong ngưỡng chịu tải của điểm du lịch, cần phải có sự thay đổi như tăng diện tích thực tế dành cho du lịch, thu hút khách đến nhiều hơn trong ngày trong tuần và mùa thấp điểm, tăng cường năng lực thu gom rác thải và cung cấp nước sạch.

Nhóm nghiên cứu cũng đưa ra những giải pháp phát triển du lịch tại Vườn quốc gia Cúc Phương và điểm du lịch bản Lác, trong đó tập trung vào khai thác các sản phẩm du lịch đặc trưng; đầu tư hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật và trang thiết bị; tập huấn, tuyên truyền nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường…

Các đại biểu tham dự hội thảo đánh giá cao tầm quan trọng của nhiệm vụ nghiên cứu thử nghiệm việc đánh giá sức chịu tải môi trường của một số khu, điểm du lịch. Việc du lịch ngày càng phát triển sẽ tác động ít nhiều đến môi trường, vì vậy việc phát triển du lịch bền vững, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên luôn là vấn đề lớn.

Theo đa số ý kiến các đại biểu, việc quan trọng đặt ra là cần phân loại rác tái chế được và rác không tái chế được, từ đó có những giải pháp bảo vệ môi trường phù hợp. Tại mỗi địa điểm nghiên cứu, cần chỉ rõ sản phẩm du lịch phù hợp với từng đối tượng khách khác nhau, qua đó có những đánh giá về sức chịu tải môi trường của từng đối tượng tác động lên môi trường, đồng thời nêu rõ vai trò của chính quyền, người dân địa phương trong việc bảo vệ sự đa dạng sinh học, môi trường sinh thái.

Phát biểu kết luận hội thảo, ông Từ Mạnh Lương – Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (Bộ VHTTDL) cho biết các ý kiến đóng góp nhận được tại hội thảo sẽ là những gợi ý quan trọng để hoàn thiện báo cáo nhiệm vụ. Vụ trưởng cũng đề nghị nhóm nghiên cứu cần tập trung đánh giá về nhu cầu của khách du lịch, từ đó có những kết quả tác động đến môi trường, đồng thời tại mỗi địa điểm nghiên cứu cần làm rõ đặc thù của các điểm đến, hiện trạng môi trường sinh thái…

Tin, ảnh: Thu Thủy