Nằm tại thị trấn Ba Sao, huyện Kim Bảng (Hà Nam), quần thể chùa Tam Chúc đẹp tựa như bức tranh thuỷ mặc khổng lồ với những đường nét thanh tao, tự nhiên do tạo hóa sắp đặt. Bức tranh hữu tình ấy được rừng cây xanh tươi bao bọc và soi mình bên mặt hồ đầy uy nghi và bề thế.
Khu du lịch tâm linh Tam Chúc có tổng diện tích gần 5.000 ha, gồm hồ nước rộng 1.000 ha, núi rừng tự nhiên 3.000 ha, các thung lũng 1.000 ha. Đây là điểm đến lý tưởng, là chốn bình yên dành cho các chuyến đi.
Chùa Tam Chúc cổ được xây dựng từ thời nhà Đinh, gắn với truyền thuyết "tiền lục nhạc - hậu thất tinh". Theo đó, trên dãy núi 99 ngọn nằm ở phía tây nam hướng về chùa Hương có 7 ngọn núi gần làng Tam Chúc. Tích xưa kể rằng 7 ngọn núi này đều có một đốm sáng lớn tựa 7 ngôi sao, phát sáng ngày đêm. Ánh sáng từ trên cao rọi xuống một vùng rộng lớn, nên 7 ngọn núi có tên gọi là Thất tinh. Trước mặt chùa là hồ Tam Chúc, với 6 ngọn núi giữa lòng hồ, tương truyền là 6 quả chuông của nhà trời đưa xuống.
Chùa Tam Chúc thờ những vị quốc sư có công phát triển Phật giáo Việt Nam như Sư Tổ Đạt ma, thiền sư Khuông Việt, thiền sư Đỗ Pháp Thuận, Thiền sư Nguyễn Minh Không, Hòa thượng Thích Thanh Tứ.
Chùa Tam Chúc mới hiện nay được xây dựng với các hạng mục cổng Tam Quan, Vườn cột kinh, điện Quan Âm, Điện Pháp Chủ, điện Tam Thế và Tháp Ngọc. Chùa nằm ở phía tây và nhìn ra hồ Tam Chúc (hồ Lục Nhạc) - nơi được ví như "vịnh Hạ Long trên cạn".
Có ba báu vật ở trong chùa là Cây bồ đề, nằm trong khuôn viên điện Tam Thế, được chiết từ "Cây Bồ đề Vĩ Đại Cát Tường" ở thánh tích Mahamegha, Sri Lanka. Hai báu vật còn lại là Thiên thạch Mặt trăng và Vạc Đồng.
Điện Tam Thế là tòa lớn nhất. Bước qua hàng cửa gỗ chạm tinh xảo, du khách sẽ nhìn thấy ba pho Tam Thế, đại diện cho quá khứ, hiện tại và tương lai. Những cánh cửa gỗ lớn luôn mở rộng tại điện là địa điểm được nhiều du khách lựa chọn để chụp ảnh.
Điện Pháp Chủ nằm dưới điện Tam Thế. Điểm nhấn trong điện là 4 bức phù điêu lớn bao trùm các bức tượng. Mỗi bức phù điêu mô tả một giai đoạn bước ngoặt trong cuộc đời đức Phật Thích Ca mâu Ni, từ khi Ngài Đản sinh, Thành Đạo, Thuyết Pháp và Niết Bàn.
Chùa Ngọc có chiều cao 15 m, được xây dựng từ các phiến đá đỏ, có 3 tầng với mái cong, diện tích 36 m2. Trong tháp đặt pho tượng bằng đá ngọc nặng 4,9 tấn.
Vườn cột kinh nằm sau cổng Tam quan, là những cột kinh phục dựng giống Bảo vật quốc gia cột kinh của chùa Nhất Trụ, cố đô Hoa Lư, Ninh Bình. 32 cột kinh cao 13,5 m, rộng khoảng 2 m, nặng khoảng 200 tấn.
Nhà khách Thuỷ Đình - Chùa Tam Chúc.
Việt Linh