Quảng Ninh: Chuyện về khỉ ở đảo Rều

Giá trị của khỉ đảo Rều

Để có chuyến ra đảo Rều (nằm cách cảng Vũng Đục, phường Cẩm Đông, TP Cẩm Phả khoảng 3km), tôi phải liên hệ nhiều lần, vì lý do dịch Covid-19 đang tái bùng phát. Theo bác sĩ thú y Vũ Công Long, Trại trưởng Trại chăn nuôi khỉ trên đảo Rều thì khỉ có cơ địa gần giống con người, có nghĩa là người mắc bệnh gì là khỉ cũng có thể mắc bệnh đó. Nếu một ai đó bị dương tính mà ra đảo, lại không thực hiện đúng công tác phòng dịch thì thật là nguy hiểm. Khi một con khỉ nào đó bị dương tính với Covid-19, là “toang” luôn cả đảo, vì khỉ sống bán hoang dã leo trèo, chạy nhảy lung tung ai biết được con nào dương tính mà đưa chúng đi cách ly. Dẫu khôn ngoan nhưng chúng vẫn là giống vật, không bắt chúng... đeo khẩu trang hay phải ý thức phòng bệnh như người được. Vậy là chỉ khi đại dịch trong thời điểm bình thường mới, tôi mới ra đảo được.

Đảo Rều thuộc Trung tâm Nghiên cứu sản xuất vaccine và sinh phẩm y tế (Bộ Y tế). Trước đây đảo Rều là đảo hoang, chỉ một số cư dân từ đất liền đến đây trồng khoai sắn. Năm 1962, đảo được Bộ Y tế quyết định đầu tư thành nơi nuôi khỉ, nên từ đó nhiều người gọi là đảo Khỉ.

Theo bác sĩ Vũ Công Long, khỉ nuôi trên đảo có tên khoa học là Macaca Mulallata, còn gọi là khỉ vàng. Mỗi con khỉ chiết được gần một triệu liều vaccine giúp hàng ngàn trẻ em thoát khỏi nhiều căn bệnh hiểm nghèo. Vì cơ địa khỉ vàng gần giống với con người, nên trong những năm gần đây khỉ vàng lại là vật thí nghiệm để thử phản ứng các loại vaccine H5N1, H1N1 trước khi tiêm vào con người. Khỉ vàng có khả năng kháng bệnh rất tốt và được các nhà khoa học từ Anh, Pháp, Mỹ, Đức đánh giá cao.

Ý thức về cuộc sống, cái chết và tình yêu của khỉ

Gần trưa tôi mới ra đến đảo, vì theo gợi ý của bác sĩ Long đó là giờ khi ăn mới thấy được nhiều khỉ. Những lần trước tôi ra đảo, cứ vào bữa cơm trưa khỉ ăn rất đông, nhưng lần này khỉ ít hơn. Một vài con khỉ đang trầm ngâm trước đống lửa. Theo câu chuyện của những người trên đảo thì rất có thể chúng đang buồn vì tưởng nhớ đến đồng loại. Phải chăng chúng đang nhớ đến những con khỉ đã bị tách ra để tiêm thử nghiệm vaccine Covid-19.

Những ngày đầu khi có những chú khỉ được tách đàn để hiến thân cho khoa học, nhiều con nhớ bạn ít nô đùa

Khỉ cũng có ý thức về cuộc sống và cái chết, những con khỉ biết mình sắp chết, chúng cố bò về bể nước, uống ngụm nước cuối cùng trong đời rồi nằm chết ở đó. Nhiều con vì yếu quá, đàn khỉ khênh từ trong rừng về để con người mai táng. Vì trên đảo sẵn củi nên các nhân viên trên đảo thường hỏa táng. Khi đống lửa cháy bùng, đàn khỉ kéo về, chúng ngồi xung quanh, khuôn mặt rất buồn bã. Có nhiều con khỉ khi đồng loại chết, chúng bỏ bữa vì buồn.

Nhiều con vẫn tìm đến đống lửa vì nghĩ bạn mình được thiêu ở đó.

12 chú khỉ được chọn lọc tiêm được đưa ra hòn đảo riêng biệt gọi là đảo Rều Đá, nằm cách xa đảo Rều khoảng 1km đường biển. Gần 20 năm trước, các cán bộ trên đảo muốn chia đàn khỉ ra hai nơi, nên họ cũng đưa một số khỉ ra đảo Rều Đá, ở đó cũng có cây cối và thức ăn. Vậy là các con khỉ cùng đàn được tách ra ở đảo mới và đảo cũ, buổi tối cùng chạy ra mép biển gọi nhau thảm thiết. Nhiều con khỉ nhớ bạn tình cũ cùng nhảy xuống biển bơi về phía nhau, ôm nhau giữa dòng nước. Vì sợ khỉ nhảy xuống nước bơi về đảo cũ chết đuối hoặc sa vào tay bọn bắt trộm, các cán bộ trên đảo buộc phải huỷ bỏ kế hoạch “chia ly đàn khỉ” đưa chúng về sống chung một đảo như cũ.

Từ đó đảo Rều Đá trở thành nơi chuyên để nuôi những con khỉ được chọn ra nhằm mục đích nghiên cứu khoa học. Các chú khỉ được chọn tiêm vaccine Covid-19 có độ tuổi từ 3-5 tuổi, nặng từ 3kg trở lên, được xét nghiệm không nhiễm Covid-19, lấy máu kiểm tra khỉ không mang mầm bệnh gì thì bắt đầu tiêm, thuốc được tiêm là vaccine của Công ty Vabiotech.

Ghi nhận hiến thân cho khoa học

Các con khỉ sau khi tiêm được theo dõi chặt chẽ vết tiêm hàng ngày có gì bất thường như nổi u cục hay nổi mề đay không, hay ho khan, có đờm hoặc bị sốt. Thậm chí, nếu khỉ mà ngồi ủ rũ vì buồn thì đó cũng là một mối lo, vậy là các cán bộ Trại lại phải tìm cách trêu cho chú khỉ nhảy nhót hò hét thì mới thấy vui, vì như thế đồng nghĩa chúng khỏe mạnh không bị phản ứng với thuốc.

Những con khỉ được chọn lọc tiêm thử nghiệm vaccine Covid-19 rất khỏe mạnh và không phản ứng với thuốc.

Khỉ tiêm thử nghiệm được ăn uống 4 bữa/ngày, 2 bữa chính gồm cơm gạo lứt nấu với đỗ đen, đậu tương và lạc nhân, 2 bữa phụ gồm chuối, cam, mía, ổi. Hàng ngày khỉ phải có ổi để chống bị tiêu chảy, vì thường ngày chúng ăn các nõn cây, trong đó có nhiều loại cây thuốc, thậm chí có loại cây con người không biết để chống bệnh tật.

Suốt trong mấy tháng, Trưởng đảo Vũ Công Long cùng Phó đảo Nguyễn Huy Phương đều phải hàng ngày theo dõi khỉ để đo thân nhiệt và ghi chép nhật ký đàn khỉ xem chúng có bất thường gì không. Những ngày mùa đông giá rét, trưởng đảo, phó đảo vẫn không quên nhắc nhở anh em bảo vệ trên đảo Rều Đá nhớ giữ ấm cho đàn khỉ.

Đảo trưởng Vũ Công Long bên bia đá tưởng niệm những con khỉ đã hiến thân cho khoa học.

Đến nay đã gần 5 tháng sau khi tiêm thử nghiệm, tất cả 12 con khỉ được tiêm đều khỏe mạnh, không có biểu hiện bất thường, thậm chí còn tăng cân. Đảo trưởng Vũ Công Long đưa ra kết luận: Vaccine của Việt Nam sản xuất rất tốt, qua việc tiêm thử nghiệm trên khỉ.

Hàng năm trên đảo có từ 100-300 con khỉ được chọn lọc dùng để chiết xuất vaccine. Để tưởng nhớ những con khỉ đã hiến thân cho y học, Đảo trưởng Long đã xin phép và xây dựng một khu tưởng niệm khỉ, có cả bia đá ở nơi trang trọng nhất trên đảo từ năm 2011. Bọn khỉ như cũng thầm hiểu ra nơi đó như thế nào, nên chúng hầu như không phá phách hay làm chuyện bậy bạ gì ở nơi này.

Khi chúng tôi đến tìm hiểu về những chú khỉ được chọn ra tiêm thử nghiệm vaccine Covid-19, ông Long có đưa tôi đến khu tưởng niệm khỉ như thầm cảm ơn những con vật đã hy sinh cho nghiên cứu khoa học để bảo vệ cuộc sống con người.

Trở về đất liền, đảo khỉ xa dần chỉ còn là vệt xanh trong tầm mắt, màu xanh của sự bình yên, khi nơi đây có những người thầm lặng tạm quên cuộc sống đời thường để chăm sóc cho đàn khỉ, đem lại sự bình yên cho đời.

Công Thành