Nhắc đến du lịch Lào Cai, nhiều năm qua người ta đã quá quen thuộc với các địa danh nổi tiếng như Sa Pa, Bắc Hà. Vậy nhưng mấy năm trở lại đây, nhiều du khách đến Lào Cai lại không ngại vượt cả trăm km đường xa đến điểm du lịch mới là vùng đất nhỏ xinh đẹp Y Tý.
Và điều khiến chúng tôi ngạc nhiên hơn nữa, điểm dừng chân đầu tiên của nhiều du khách không phải là bản Hà Nhì đầy bản sắc, cầu Thiên Sinh, thung lũng di sản ruộng bậc thang hay núi Lảo Thẩn mà lại là những trường học của Y Tý. Vậy những ngôi trường ở đây có gì hấp dẫn đến vậy?
Có một Y Tý thu nhỏ trong... trường học
Sau mùa đông giá lạnh, chúng tôi trở lại Y Tý vào những ngày xuân đầy nắng ấm và bầu trời xanh ngăn ngắt. Tháng 3 Y Tý vẫn còn lạnh nhưng không có cảm giác buốt giá nữa, khắp núi rừng bừng sáng một màu hồng của hoa đào, màu trắng của hoa lê, hoa mận tinh khôi. Nằm ở độ cao từ 1.600 m - trên 2.000 m so với mực nước biển, vùng đất Y Tý được thiên nhiên ban tặng cho khí hậu mát mẻ quanh năm và phong cảnh tuyệt đẹp. Qua dốc Mò Phú Chải, tất cả vỡ òa trong niềm vui khi lần đầu được ngắm biển mây trắng bồng bềnh như ở cõi thiên đường.
Điều bất ngờ đến với chúng tôi khi vào thăm Trường phổ thông dân tộc bán trú (PTDTBT) Tiểu học Y Tý, THCS Y Tý. Quả thực, ít ai có thể hình dung được ở mảnh đất vùng cao xa xôi, khó khăn như Y Tý lại có những trường học đẹp đến vậy. Từ ngoài đường nhìn vào trường đã thấy hàng rào hoa hồng leo đẹp mê hồn và hương thơm lan tỏa trong gió. Vào trong trường học, chúng tôi được đắm mình trong sắc hoa đỗ quyên rực rỡ. Em Ly Xá Xơ, học sinh lớp 8C, dân tộc Hà Nhì chia sẻ: "Ở trường em không chỉ có vườn hoa đẹp mà còn có nhiều không gian khác như một Y Tý thu nhỏ, gồm: nhà công viên Hà Nhì, mô hình làng Hà Nhì, mô hình cầu Thiên Sinh, núi Lảo Thẩn, bức tường đá... Khi có du khách đến thăm trường, chúng em sẽ giới thiệu về vẻ đẹp những không gian văn hóa đó để họ hiểu hơn về vẻ đẹp của đất và người Y Tý. Ngoài ra, các bạn trong Đội văn nghệ xung kích còn biểu diễn dân ca và các điệu múa dân tộc Hà Nhì, Mông, Dao, thổi sáo, múa khèn. Các bạn trong câu lạc bộ thêu thổ cẩm còn tạo ra các sản phẩm thổ cẩm phục vụ du khách. Nếu có du khách người nước ngoài, chúng em sẽ giới thiệu về Y Tý bằng tiếng Anh".
Khung cảnh nên thơ của hai trường học được chia sẻ nhiều trên mạng xã hội, khiến đoàn khách nào đến Y Tý cùng tìm về tận trường để trải nghiệm, chụp ảnh lưu niệm. Chị Phạm Kim Liên, du khách đến từ Thái Nguyên tỏ ra rất hài lòng khi đến thăm Trường PTDTBT Tiểu học Y Tý: "So với miền xuôi, trường học ở đây cảnh quan đẹp hơn vì có rất nhiều hoa nở, đặc biệt là hoa đỗ quyên. Đây là điều tôi cùng với các bạn trong đoàn thấy rất ấn tượng khi tới đây tham quan".
"Nơi hẹn mùa yêu thương"
Câu chuyện về cách làm du lịch ở Trường mầm non Y Tý là một điển hình. Mặc dù thời tiết có mưa và sương mù dày đặc, nhưng gần 12 giờ trưa chiếc xe tải thùng của thầy giáo Nguyễn Quang Đại và các học trò huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ đã kịp đến cổng Trường mầm non Y Tý và khẩn trương chuyển gần 100 chiếc bạt mới cho các cô giáo.
Thầy Đại bảo đây là món quà mà anh cùng các học trò đã huy động các tổ chức, cá nhân ủng hộ các điểm trường ở các thôn bản xa và một phần nhờ các cô chuyển tới gia đình học sinh để sử dụng trong mùa đông giá lạnh. Dạo quanh điểm trường chính của Trường mầm non Y Tý, thầy Đại được các cô giáo giới thiệu mô hình "Trường học Du lịch" với cảnh quan tuyệt đẹp, dịch vụ lưu trú và tắm lá thuốc dành cho du khách do các cô giáo tự làm. "Tôi thật sự bất ngờ vì trên vùng cao xa xôi lại có ngôi trường đẹp như công viên, thầy cô giáo cũng rất năng động, sáng tạo, xây dựng môi trường giáo dục, kêu gọi được nhiều tổ chức, cá nhân đến ủng hộ góp phần giúp đỡ học sinh nghèo".
Cô giáo Hà Thị Bền, Hiệu trưởng Trường mầm non Y Tý tươi cười: "Trường xây dựng mô hình "Trường học Du lịch" đã được ba năm. Nhờ vậy, học sinh người dân tộc thiểu số mạnh dạn, tự tin, giao tiếp tiếng Việt tốt hơn. Qua mô hình, cô trò nhà trường muốn xây dựng nơi đây thành "Nơi hẹn mùa yêu thương", hướng tới kêu gọi sự đóng góp của du khách ủng hộ học sinh vùng cao bớt khó khăn hơn. Năm học 2019 - 2020, trường đã huy động được hơn 1.000 ngày công của phụ huynh và đón hàng chục đoàn thiện nguyện đến tham quan, tặng nhiều hiện vật có giá trị, quy ra tiền mặt hơn 340 triệu đồng. Nếu tính cả các công trình xây dựng được tặng thì tổng trị giá lên tới hơn 800 triệu đồng.
Năm học 2020 - 2021 chưa kết thúc nhưng nhà trường cũng kêu gọi được hơn 900 triệu đồng xã hội hóa giáo dục. Nhờ đó, học sinh mầm non ở các thôn, bản đều có trường lớp khang trang, có chăn ấm, quần áo ấm, giày dép trong mùa đông lạnh giá, có thực phẩm cải thiện bữa ăn. Ngoài ra, qua mô hình "Trường học Du lịch", các thầy, cô giáo còn kết nối các đoàn thiện nguyện ủng hộ các trường học mầm non ở một số xã khác như Sàng Ma Sáo, Nậm Pung, Dền Sáng,...".
Ảnh trong bài: Mô hình Trường học Du lịch tạo ra môi trường học tập tốt cho học sinh Y Tý.
Biến trường học thành điểm du lịch hấp dẫn
Trở lại câu chuyện ở Trường PTDTBT THCS Y Tý, khi chúng tôi đến, thầy Hiệu trưởng Nguyễn Văn Thanh đang cùng các thầy, cô giáo và các em học sinh tích cực chăm sóc vườn hoa, cắt những cành hoa đã chiết, ghép ra trồng thêm cho vườn trường thêm đẹp. Ở một góc khác, các em học sinh trong Câu lạc bộ Hướng dẫn viên du lịch đang chăm chú nghe cô giáo dạy các kỹ năng giao tiếp với du khách. Các em học sinh hào hứng thực hành ngay khi có đoàn du khách đến thăm trường.
Theo thầy Thanh, năm học 2020 - 2021, trường có 570 học sinh, trong đó có 394 học sinh bán trú. Hiện nay, xã Y Tý có nhiều tiềm năng phát triển du lịch và đang trong quá trình xây dựng trở thành đô thị du lịch của tỉnh, vì thế việc trường lựa chọn mô hình "Trường học Du lịch" là rất phù hợp. Mô hình này góp phần nâng cao tỷ lệ chuyên cần, giúp giáo dục học sinh tình yêu quê hương, bản làng, ý thức giữ gìn bản sắc dân tộc, hướng nghiệp cho học sinh và dạy các em kiến thức, kỹ năng làm du lịch để xây dựng quê hương. Hằng tuần, học sinh tham gia vệ sinh trường lớp và khu vực trung tâm xã để các tuyến đường và chợ Y Tý luôn sạch đẹp. Hai năm qua, nhà trường liên kết với một nhà vườn ở Sa Pa làm địa điểm đặt và chăm sóc hơn 100 chậu hoa hồng, hoa đỗ quyên, tùng La Hán... biến trường học thành vườn hoa đẹp thu hút du khách tới tham quan. Mỗi thầy, cô giáo và các em học sinh đều luôn ý thức đóng góp công sức để "Ngôi nhà THCS Y Tý" thêm đẹp.
Thời gian tới, cùng với cải tạo cảnh quan, Trường PTDTBT THCS Y Tý sẽ phối hợp với Trường THPT số 1 Bát Xát và Trường đại học Ngoại ngữ thực hiện dự án dạy tiếng Anh giao tiếp cho học sinh người Hà Nhì theo hình thức trực tuyến, giúp các em nâng cao năng lực ngoại ngữ để giao tiếp với du khách nước ngoài... Bao kế hoạch, dự định còn ở phía trước, nhưng chắc chắn với niềm tin và khát vọng, sự năng động và quyết tâm, thầy và trò Trường PTDTBT THCS Y Tý sẽ biến ước mơ thành hiện thực.
Lúc chúng tôi chia tay thầy trò các trường học ở Y Tý về thành phố, em Ly Xá Gơ, học sinh lớp 8 cười tươi như đóa hoa đỗ quyên rừng: "Em mong các anh, chị sẽ trở lại thăm "Trường học Du lịch" của chúng em. Em rất tự hào về mảnh đất Y Tý tươi đẹp và được làm một hướng dẫn viên du lịch của trường. Em sẽ cố gắng học tập để sau này trở thành một hướng dẫn viên du lịch chuyên nghiệp góp phần phát triển du lịch quê mình".
Tuấn Ngoc