Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam (VASI) phối hợp Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á (CSEAS) và Viện Nghiên cứu Nước Nauy (NAVI) vừa tổ chức hội thảo trực tuyến “Rác nhựa và Kinh tế tuần hoàn”.
Các đại biểu tham dự hội thảo trực tuyến
Hội thảo nhằm chia sẻ các kinh nghiệm quốc tế trong quản lý rác thải nhựa đại dương và nỗ lực xây dựng kinh tế tuần hoàn của nhựa. Hơn 80 đại biểu đến từ các Bộ, Sở ngành, đơn vị trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ủy Ban Nhân dân các tỉnh, các tổ chức quốc tế và các nhà chuyên gia đã tham dự.
Ông Nguyễn Quế Lâm, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Trưởng nhóm công tác ASEAN về Biển và Đới bờ cho biết: Việt Nam là thành viên tích cực trong ASEAN và cộng đồng thế giới, đã và đang có nhiều hoạt động cụ thể triển khai ở nhiều cấp toàn cầu, khu vực, quốc gia, địa phương và thậm chí tại các cấp xã phường để có thể quản lý rác nhựa từ nguồn đến biển, trong sự tăng cường hợp tác với chuyên gia quốc tế, các nhà chuyên môn …thông qua các dự án, chương trình với ASEAN, các nước phát triển như Nauy, Đức, các tổ chức quốc tế ADB, UNDP, USAID,…Một số tổ chức liên kết thương mại ASEAN - Hoa Kỳ, ASEAN - Trung Quốc gần đây cũng tọa đàm, đề cập về vấn đề rác nhựa có tính toàn cầu này.
Ông Nguyễn Quế Lâm, Phó Tổng cục Trưởng Tổng cục Biển và hải đảo Việt Nam phát biểu tại Hội thảo
Tuy nhiên, dịch bệnh COVID-19 đã làm ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, xã hội và làm chậm nỗ lực giảm thiểu rác nhựa ở nhiều nước, trong đó có Việt Nam. Chúng ta cần xem xét, vấn đề này trong các kế hoạch triển khai các hoạt động liên quan nhằm đảm bảo hiệu quả, đặc biệt kinh tế tuần hoàn gồm cách thức để gia tăng chuỗi giá trị của các sản phẩm nhựa, cũng như quản lý rác nhựa”.
Tại Hội nghị nhiều ý kiến cho rằng, chúng ta phải quản lý nhựa theo chuỗi giá trị của nhựa, bắt đầu từ khâu thiết kế sản xuất và kiểm soát nguyên liệu đầu vào, đẩy mạnh công tác bảo vệ môi trường trong giai đoạn sản xuất, thương mại và tiêu thụ, và thúc đẩy 3R+.
Một số vấn đề đặt ra cần quan tâm trong thời gian tới khi cụ thể hóa Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và sửa đổi các văn bản pháp luật về thuế bảo vệ môi trường, như: Thúc đẩy nghiên cứu quy định sản xuất nhựa và các sản phẩm từ nhựa thân thiện môi trường và các vật liệu thay thế ; Hạn chế sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần, vật liệu đóng gói; không cung cấp miễn phí các đồ dùng một lần trong khách sạn, nhà hàng, cửa hàng mua sắm thông qua các công cụ kinh tế; cụ thể hóa việc các hộ gia đình ở thành thị phải mua các túi đựng rác đúng quy cách, tiến hành phân loại rác. Đồng thời nâng cao vai trò của chính quyền địa phương, đặc biệt là UBND cấp xã, thanh tra môi trường, cảnh sát môi trường trong phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm quy định về quản lý chất thải rắn thông thường…
Nhiều thông tin hữu ích về phát triển kinh tế tuần hoàn đã được chia sẻ trong Hội nghị. Các hành động cụ thể được các cơ quan quản lý, tổ chức phi Chính phủ đã và đang thực hiện để ứng phó với ô nhiễm rác nhựa không chỉ ở Việt Nam mà còn ở khu vực được giới thiệu như: Chương trình đối tác hành động quốc gia về rác nhựa (NPAP) phát động phong trào chuyển dịch sang nền kinh tế tuần hoàn trên toàn cầu; Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) phối hợp với VASI xây dựng và triển khai dự án “Thúc đẩy hành động giảm thiểu ô nhiễm nhựa từ nguồn ra biển tại Châu Á - Thái Bình Dương” được thực hiện tại các cấp khu vực, quốc gia và địa phương tại phường, xã.
Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) triển khai EPPIC tìm kiếm các sáng kiến trong cộng đồng các nước Đông Nam Á. Indonexia cũng đã xây dựng được một trình kinh tế tuần hoàn khả thi từ 2020 đến 2024 theo các năm từ phân tích tiềm năng kinh tế, môi trường, xã hội của kinh tế tuần hoàn, xây dựng kế hoạch hành động, thực hiện thí điểm, thiết lập mạng lưới đối tác và thực hiện toàn diện.
Tổng kết từ các chương trình, dự án trong nước và quốc tế cho thấy, đối với lộ trình kinh tế tuần hoàn trong ngành nhựa, cần xây dựng các mục tiêu, kết quả mong muốn và các bước chính hay mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn.
Bên cạnh đó, cần sự tham gia của các đối tác trong chuỗi giá trị nhựa cùng phối hợp thiết kế, sử dụng và tái sử dụng nhựa. Từ đó, chúng ta mới có thể giảm rác nhựa vào môi trường và tạo kinh tế tuần hoàn cho ngành nhựa. Song lộ trình cũng cần xác định các cơ hội giảm rác nhựa và chất liệu tạo ra nhựa, tăng cường tái sử dụng, tái chế. Ngoài ra, phát triển công nghệ mới, tạo ra các sản phẩm, dịch vụ và ngành công nghiệp hỗ trợ trên cơ cở tiếp cận các mô hình kinh doanh kinh tế tuần hoàn.
Các đại biểu cũng thống nhất lộ trình chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn của nhựa đối với Việt Nam nên tập trung vào một số ưu tiên: Xác định danh mục bao bì nhựa không cần thiết và có nguy cơ cao cùng với việc xây dựng kế hoạch tiêu hủy các thành phần này; Thể chế hóa trách nhiệm nhà sản xuất trong ngành bao bì nhựa để đầu tư vào hạ tầng tái chế; Cải tiến, khuyến khích việc thay đổi sử dụng từ khó thực hiện đến tuần hoàn rác nhựa. Tăng cung ứng số lượng và chất lượng phế thải nhựa có thể tái chế; Tăng cường tuyên truyền, giáo dục
Các chuyên gia quốc tế cũng cho rằng, để đạt được mục tiêu số 14.1 trong Chương trình Nghị sự phát triển bền vững của Liên hiệp quốc về ngăn ngừa và giảm thiểu các loại hình ô nhiễm rác thải nhựa đại dương và cam kết của Việt Nam, chúng ta cần chung tay nỗ lực giải quyết vấn đề nhựa trên nguyên tắc: Mọi chính sách, hành động phải bao gồm từ đất liền ra biển; Xem xét cách thức tiếp cận theo vòng đời nhựa; Nghiên cứu thực hiện giải pháp “Mở rộng trách nhiệm nhà sản xuất - EPR”; Đánh giá tác động sinh thái, xã hội, kinh tế và sức khỏe tiềm ẩn do nhựa gây ra…
Minh Thư