Toàn tỉnh Yên Bái hiện có 118 di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng các cấp gồm: 1 di tích quốc gia đặc biệt, 12 di tích quốc gia, 105 di tích cấp tỉnh; 714 di sản văn hóa phi vật thể; trong đó, nghệ thuật Xòe Thái đã đệ trình UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Du khách thích thú lưu lại hình ảnh khi chiêm ngưỡng Danh thắng Quốc gia đặc biệt Ruộng bậc thang Mù Cang Chải.
Là nơi quần cư của hơn 30 dân tộc, trong đó dân tộc thiểu số (DTTS) chiếm trên 57%, công tác bảo tồn, phát huy các giá trị bản sắc văn hóa dân tộc, hướng tới xây dựng con người Yên Bái "Thân thiện, nhân ái, đoàn kết, sáng tạo, hội nhập” luôn được các cấp, các ngành trong tỉnh quan tâm đẩy mạnh.
Thực hiện Đề án "Bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam đến năm 2020” của Chính phủ và các chính sách văn hóa dân tộc trên địa bàn tỉnh, hàng năm, tỉnh Yên Bái tiến hành bảo tồn từ 2 - 3 di sản văn hóa phi vật thể của các DTTS gắn với phát triển du lịch, bảo tồn, khôi phục, phát triển các làng nghề truyền thống của các dân tộc; sưu tầm, phục chế sách cổ của các dân tộc để lưu giữ và phục vụ bạn đọc tại Thư viện tỉnh...
Bảo tàng tỉnh hiện đang lưu giữ hơn 200 cuốn sách cổ của dân tộc Dao và Thái. Toàn tỉnh có 118 di tích lịch sử - văn hóa được xếp hạng các cấp gồm: 1 di tích quốc gia đặc biệt, 12 di tích quốc gia, 105 di tích cấp tỉnh; 714 di sản văn hóa phi vật thể; trong đó, nghệ thuật Xòe Thái đã đệ trình UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Cùng với đẩy mạnh công tác bảo tồn, nhằm góp phần gìn giữ, quảng bá những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào các dân tộc, các hoạt động lễ hội, du lịch cũng được tỉnh quan tâm tổ chức thường xuyên như: Liên hoan, giao lưu văn hóa nghệ thuật truyền thống của các dân tộc; Hội diễn Nghệ thuật quần chúng - Trình diễn trang phục các dân tộc tỉnh Yên Bái; Tuần Văn hóa, Du lịch Mường Lò; Lễ hội khám phá Danh thắng quốc gia đặc biệt Ruộng bậc thang Mù Cang Chải; Lễ hội về miền đất Ngọc (huyện Lục Yên); Festival Tín ngưỡng thờ Mẫu tại đền Đông Cuông (huyện Văn Yên); Festival Dù lượn "Bay trên mùa vàng”…
Các địa phương đã chủ động xây dựng, giới thiệu, đa dạng hóa các sản phẩm du lịch cộng đồng gắn với văn hóa các dân tộc để giới thiệu đến du khách trong và ngoài nước. Thông qua hoạt động du lịch đã góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc, tạo ra sản phẩm du lịch đặc trưng, thu hút du khách trong vào ngoài nước đến với tỉnh Yên Bái và tăng thêm thu nhập cho người dân.
Nếu như năm 2005, du lịch cộng đồng tại Yên Bái chỉ có một mô hình duy nhất ở bản Đêu, xã Nghĩa An, thị xã Nghĩa Lộ thì nay, toàn tỉnh đã có 119 cơ sở kinh doanh loại hình này. Nhiều mô hình du lịch cộng đồng mang lại hiệu quả rõ nét như: ở thôn Ngòi Tu, xã Vũ Linh, huyện Yên Bình; bản Đêu, xã Nghĩa An, thị xã Nghĩa Lộ; xã Kim Nọi, thị trấn Mù Cang Chải, huyện Mù Cang Chải...
Bà Lê Thị Thanh Bình - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Du lịch Yên Bái bắt đầu khởi sắc từ năm 2005, khi tỉnh ký kết Chương trình Du lịch về cội nguồn với 2 tỉnh Phú Thọ và Lào Cai. Thống kê năm 2004, mới có 148.000 lượt khách, trong đó 3.700 lượt khách quốc tế đến tỉnh Yên Bái thì đến năm 2020, đã có 760.000 lượt khách, trong đó 7.500 lượt khách quốc tế; doanh thu từ hoạt động du lịch tăng lên 475 tỷ đồng...
Đi đôi với bảo tồn, phát triển văn hóa, thời gian qua, công tác xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh để phát triển toàn diện con người Yên Bái cũng được các địa phương quan tâm, thực hiện thông qua Phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa.
Hiện tỉnh có 80% hộ gia đình văn hóa; 66,5% thôn, bản, tổ dân phố văn hóa; 86 % cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa; 71 xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới; 14 phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị.
Thông qua hoạt động bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thông, toàn tỉnh có 312 nghệ nhân đang nắm giữ, thực hành và truyền dạy các di sản trong cộng đồng; trên 1.300 đội văn nghệ, câu lạc bộ văn nghệ quần chúng hoạt động hiệu quả.
Để văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần của xã hội, phát huy bản sắc văn hóa, ý thức tự lực, tự cường, khát vọng vươn lên hướng tới xây dựng con người Yên Bái "Thân thiện, nhân ái, đoàn kết, sáng tạo, hội nhập”, tỉnh Yên Bái đã cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp về phát triển văn hóa, xây dựng con người theo nội dung Văn kiện Đại hội XIII của Đảng và Đại hội XIX Đảng bộ tỉnh.
Các cấp, các ngành tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền giáo dục lịch sử - văn hóa con người Yên Bái, khích lệ người dân giữ gìn và phát huy giá trị bản sắc văn hóa, ý chí tự lực, tự cường, khát vọng vươn lên; đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý Nhà nước trên lĩnh vực văn hóa thông qua công tác kiểm tra, giám sát thi hành pháp luật về bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa. Nâng cao chất lượng các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc gắn với phát triển du lịch; chú trọng triển khai thực hiện hiệu quả các dự án bảo tồn văn hóa phi vật thể của các DTTS; phát huy hiệu quả hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao hiện có trên địa bàn...
Hồng Oanh