Một nghiên cứu cho thấy, rác thải của con người đã phổ biến trong đại dương đến mức bạch tuộc dễ dàng tìm kiếm chỗ trú ẩn ở trong đó hơn là trong vỏ sò hay san hô.
Bạch tuộc trong lọ thủy tinh. Tiến sĩ Steven Trainoff /Getty Images.
24 loài động vật thân mềm đang lấy rác biển làm nhà
Nghiên cứu do các nhà sinh vật biển từ Đại học Liên bang Rio Grande, Brazil dẫn đầu, được công bố trên tạp chí Marine Pollution Bulletin. Các nhà khoa học đã đánh giá có hệ thống về các bức ảnh và video dưới nước từ khắp nơi trên thế giới, và xác định được 24 loài động vật thân mềm đang làm nhà của chúng dưới lớp rác biển.
Trong nhiều năm, các thợ lặn và các nhà khoa học đã quan sát thấy những con bạch tuộc đẻ trứng trên rác thải nhựa hoặc các dụng cụ đánh cá bị bỏ rơi. Loài sinh vật vốn được xem là thông minh này thậm chí còn bị bắt gặp sử dụng chai thủy tinh, bình gốm, ống kim loại, lon rỉ sét hoặc cốc nhựa để làm mái che trên đầu.
Những cách mà bạch tuộc sinh sản và trú ngụ ngày nay đều do sự vô ý của chúng ta. Như các nhà khoa học đã lưu ý trong nghiên cứu, ở những khu vực du lịch, con người đã thu thập quá nhiều vỏ sò, vì thế loài động vật thân mềm buộc phải thích nghi hoặc bị diệt vong.
Rác thải của con người là một giải pháp thay thế hữu ích cho các hình thức bảo vệ tự nhiên, nhưng các nhà nghiên cứu lo lắng điều gì sẽ xảy ra nếu những sinh vật thông minh này trở nên quá phụ thuộc vào rác thải để trú ẩn.
Bạch tuộc chết bên trong chai nhựa. Ảnh: Andriy Nekrasov/Getty Images.
Các tác giả cảnh báo, việc bạch tuộc trú ẩn dưới rác thải cũng có thể gây ra một số hậu quả bất lợi và gián tiếp. Chẳng hạn, một số loại rác có thể khiến bạch tuộc tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc kim loại nặng.
Một trong những bức ảnh được thu thập trong bài đánh giá thực tế cho thấy một con bạch tuộc đang bám vào một cục pin đã xuống cấp nặng, được coi là "loại mảnh vụn rất ô nhiễm". Sự vướng víu cũng là một mối lo ngại, cũng như tác hại về thể chất từ các cạnh sắc.
Rác biển làm thay đổi hành vi trú ẩn của bạch tuộc
Các tác giả lưu ý, một số loài mới được mô tả, như bạch tuộc lùn ở Brazil (Paroctopus cthulu), chỉ từng được quan sát thấy trú ẩn trong ổ đẻ. Không có tài liệu chính thức nào về việc loài này sử dụng các vật dụng tự nhiên như vỏ sò để làm nơi trú ẩn, có thể là do sự khan hiếm của vật liệu đó trong môi trường sống của nó.
Vậy mà giờ đây, loài bạch tuộc lùn ở Brazil lại chủ yếu sống trong những lon bia thường xuyên bị các tàu du lịch ném xuống biển. Ngay cả khi những người thợ lặn ở vùng này đến dọn rác thải biển, họ thường không nhận ra những chiếc vỏ hộp mà họ đang thu gom đang ẩn giấu những con bạch tuộc bên trong. Vì vậy, không có gì lạ khi tìm thấy những con bạch tuộc lùn loanh quanh trên những chiếc thuyền lặn sau những nỗ lực như vậy.
Nhìn chung, các tác giả của bài đánh giá, hiện tại đã có thể thu thập 261 hình ảnh và video dưới nước về những con bạch tuộc tương tác với rác thải dưới biển. Hầu hết các bức ảnh và video được thu thập trên mạng xã hội và được tác giả cho phép, nhưng một số hình ảnh và video cũng do các nhà khoa học và cơ quan nghiên cứu biển đóng góp.
Các hình ảnh về bạch tuộc tương tác với rác biển. Ảnh: a, b: John Paul Meillon; c: Serge Abourjeily; d: Claudio Sampaio; e: Caio Salles; fg: Edmar Bastos; h: Marco Panico; i: Federico Betti.
Trên thực tế, nhờ cảnh quay từ các phương tiện được điều khiển từ xa, các nhà nghiên cứu đã phát hiện thấy ngay cả những con bạch tuộc biển sâu ở Địa Trung Hải cũng đang tận dụng rác chìm, đây là lần đầu tiên các nhà nghiên cứu ghi lại được điều này.
Các tác giả nhận thấy hồ sơ về sự tương tác giữa bạch tuộc với rác thải biển đã tăng lên trong vài năm qua, hầu hết các hồ sơ được ghi nhận từ năm 2018 đến năm 2021. Điều đó có thể là do các bức ảnh dưới nước dễ chụp hơn trước đây, nhưng nó cũng có thể là dấu hiệu cho thấy vấn đề rác thải biển ngày càng nghiêm trọng.
Bạch tuộc thích trú ẩn trong chai thủy tinh hơn nhựa
Các tác giả viết: "Bất chấp những mô tả này, rất ít nghiên cứu tập trung vào sự tương tác giữa loài động vật thân mềm và thảm thực vật biển, và thông tin khoa học về chủ đề này hầu như không được cập nhật trong những thập kỷ qua" .
Nghiên cứu sâu hơn là cần thiết, nhưng đánh giá ban đầu này đã tiết lộ một số kết quả quan trọng.
Các tác giả phán đoán, nhựa là vật liệu bạch tuộc được sử dụng phổ biến nhất, trong khi trên thực tế, có hơn 40% tương tác của bạch tuộc là với chai thủy tinh và rác thủy tinh chủ yếu được bạch tuộc sử dụng để làm nơi trú ẩn.Trong khi đó, khoảng 24% các tương tác của bạch tuộc là với nhựa và các sinh vật có xu hướng ngồi lên trên hoặc chui vào những vật liệu này, thay vì để ẩn nấp.
Thủy tinh khó vỡ hơn nhiều nhưng cũng dễ chìm hơn, điều này có thể khiến nó hấp dẫn hơn đối với các sinh vật dưới đáy biển. Thêm vào đó, các nút thắt cổ chai bằng thủy tinh khiến những kẻ săn mồi khó tiếp cận vào bên trong hơn rất nhiều.
Các tác giả lưu ý, "kết cấu của thủy tinh có thể giống với kết cấu bên trong của vỏ sò hơn là nhựa điều này góp phần vào việc bạch thuộc sử dụng nó làm nơi trú ẩn".
Bạch tuộc dừa trong chai thủy tinh. Ảnh WhitcombeRD/Getty Images.
Trong bài đánh giá, loài được ghi nhận phổ biến nhất có tương tác với rác thải đại dương dường như là bạch tuộc dừa (Amphioctopus marginatus). Loài này thường che đầu và thân bằng vỏ sò hoặc vỏ dừa, trong khi vẫn thò chân ra len lỏi dọc theo đáy biển để kiếm ăn.
Đây được gọi là "đi bộ bằng cà kheo", và trong bài đánh giá, đã có 9 lời kể về những con bạch tuộc sử dụng rác thải của con người để làm việc đó.
Vỏ sò đã trở nên quá khan hiếm còn rác thải của con người quá phổ biến, có 5 hình ảnh thực tế cho thấy những con bạch tuộc đang cạnh tranh với nhau để có được một nơi trú ẩn nhân tạo.
Hãy thử quan sát xem chúng ta đã để cho loài sinh vật biển này làm gì.
Hoa Lan (Theo Sciencealert, Marine Pollution Bulletin)