Khu vực miền núi tỉnh Quảng Nam có 9 huyện, là nơi sinh sống của nhiều cộng đồng các dân tộc thiểu số. Đồng thời, tại đây hiện đang lưu giữ nhiều truyền thống văn hóa của các dân tộc bản địa; có nhiều di tích, danh thắng tự nhiên đẹp; có khí hậu mát mẻ và độ che phủ của rừng cao. Đây là những tiềm năng, lợi thể để địa phương khai thác, phát triển du lịch, trong đó có du lịch xanh.
Dựa vào rừng để phát triển du lịch
Tây Giang là một trong 9 huyện miền núi của tỉnh Quảng Nam, có những nét đặc trưng nhờ lưu giữ nguyên vẹn nhiều giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Cơ Tu- cộng đồng chiếm 95% dân số.
Đây cũng là địa phương sở hữu nhiều di tích cách mạng gắn liền với công cuộc đấu giải phóng dân tộc của các dân tộc anh em trên địa bàn như: Đồn Zilang, Đồn G’lâu, Đồn Kaxănh, Đồn Apăl, Đông T’râm; địa đạo A Xoo, Đường Muối xa xưa..
Địa phương cũng có nhiều danh lam thắng cảnh rất đẹp, giàu văn hóa núi như: Ruộng Chuor Arâng và A Riing, ruộng bậc thang Ki’noonh, Ga’nil và các khu rừng di sản như: rừng Pơmu, rừng Đỗ quyên cổ, rừng Đa cổ thụ, rừng lim xanh với tổng số 1.598 cây di sản Việt Nam. “Với sự đa dạng về các loại rừng có giá trị trên mà Tây Giang đã được các tổ chức quốc tế xếp hạng đứng đầu Đông Nam Á về địa phương có nhiều cây di sản”- ông Bhríu Hùng, Trưởng phòng Văn hóa và Thể thao huyện Tây Giang cho biết.
Đời sống và các sinh hoạt của đồng bào các dân tộc ở Tây Giang luôn được nhiều du khách quan tâm, tìm hiểu và muốn cùng được trải nghiệm.
Cũng theo ông Bhríu Hùng, hiện tại Tây Giang có nhiều di chỉ, hiện vật văn hóa cổ xưa được chủ thể văn hóa Cơ Tu lưu giữ. Trong đó đáng kể là các giá trị văn hóa phi vật thể tiêu biểu đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) công nhận như: Dệt thổ cẩm; điệu múa Tân’Tung Da’dá; Nói lý hát lý và các giá trị văn hóa vật thể sống động của đồng bào Cơ Tu như: Văn hóa Làng Cơ Tu, không gian kiến trúc Cơ Tu và các nghề thủ công truyền thống, nghệ thuật trình diễn nhạc cụ, dân ca, dân vũ, các lễ hội dân gian rất phong phú được đúc kết qua nhiều thế hệ gắn với các hoạt động lao động, sản xuất, bảo vệ môi trường sinh thái, mang đậm văn hóa rừng.
Ngoài ra, Tây Giang còn là địa phương có độ che phủ rừng thuộc loại cao nhất tỉnh Quảng Nam với tỷ lệ đạt 75%, nhờ đó tổng diện tích rừng của địa phương (92.000 ha) đã được bảo vệ, phát triển. Tại đây có nhiều cánh rừng nguyên sinh với các loại cây gỗ quý như: Pơmu, lim, đỗ quyên… và dưới tán rừng, các loại thảo dược quý như: Đẳng Sâm, Ba kích, sâm Ngọc Linh, Sa nhân, Thất dịp nhất chi hoa, Táo mèo… đang là nguồn nguyên liệu, được người dân gìn giữ, phát triển.
Cạnh đó, Tây Giang có hệ thống sông, suối, thác, ghềnh đẹp, hoang sơ như sông Lăng, Ri Măng, Ka ool, M’Roong, Avương; các thác, suối đẹp có Chana, Arất, Atung (xã Lăng), Ra ai (xã Tr’Hy), R’cung (xã Bhalêê), Z’lao (xã Dang), T’ring (xã Ch’ơm)… cùng nhiều hồ thủy điện như: T’ghêy, Tr’hy, Avương….
Đặc biệt, Tây Giang có nhiều dãy núi cao từ 550m đến 2050m so với mực nước biển, tạo cho địa phương này luôn có khí hậu mát mẻ dễ chịu như: Đỉnh Quế, A rung, Zi liêng, Tà Xiên, L’ gôm, Dzăng… Không những thế, sống dưới tán rừng, nhiều loài động vật quý hiếm như báo, gấu, sao la, voọc, chồn bay, gầm gì, phượng hoàng, nhồng… đang được địa phương bảo tồn, phát triển nguồn gel.
“Với những giá trị độc đáo kể trên, thời gian qua Huyện ủy, HĐND, UBND huyện đã có nhiều chủ trương, định hướng, chính sách để phát triển du lịch. Tuy nhiên, trong mọi chủ trương, chính sách, định hướng này mục tiêu cơ bản, xuyên suốt là phải dựa vào rừng, lấy rừng làm nhân tố gốc để phát triển du lịch. Cùng với đó, việc phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng các dân tộc trên địa bàn, nhất là giá trị văn hóa của đồng bào Cơ Tu làm nền tảng. Bám sát các chủ trương, định hướng đó, đến nay du lịch Tây Giang đã và đang phát triển theo hướng chủ yếu là “Du lịch xanh”- điều mà hôm nay ngành VHTT&DL của Trung ương và tỉnh đang phát động nhân dịp Năm Du lịch quốc gia 2022 do Quảng Nam đăng cai”- ông Bhríu Hùng, Trưởng phòng Văn hóa và Thể thao huyện Tây Giang chia sẻ.
Rừng là vốn quý cho Du lịch Tây Giang phát triển
Đây là khẳng định của ông Lê Hoàng Linh- Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Giang khi nói về định hướng phát triển của du lịch địa phương thời gian qua cũng như trong những năm tới.
Theo ông Linh, tại nhiều đại hội Đảng bộ huyện việc hướng đến một nền du lịch phát triển dựa vào rừng và truyền thống văn hóa cộng đồng được Đảng bộ huyện Tây Giang rất quan tâm, chú trọng để đưa ra bàn thảo. Trên cơ sở đó, ngày 28/8/2014 Huyện ủy Tây Giang đã ban hành Nghị quyết số 14-NQ/HU về xây dựng và phát triển con người, văn hóa Tây Giang đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững. Ngay sau đó, ngày 10/9/2014, Huyện ủy tiếp tục ban hành Nghị quyết số 17-NQ/HU về kêu gọi thu hút đầu tư phát triển du lịch huyện Tây Giang giai đoạn 2014-2021 và tầm nhìn đến năm 2030.
Để cụ thể hóa và đưa ra các nhiệm vụ cụ thể để phát triển du lịch theo tinh thần Nghị quyết của Huyện ủy, UBND huyện Tây Giang đã ban hành Quyết định số 692/QĐ-UBND phê duyệt Đề cương nhiệm vụ và dự toán kinh phí lập quy hoạch phát triển du lịch huyện Tây Giang đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; đồng thời giao nhiệm vụ cho các ngành chuyên môn hợp đồng đơn vị tư vấn tham mưu lập quy hoạch tổng thể phát triển du lịch trên địa bàn huyện.
Đặc biệt, ngày 20/12/2017, UBND huyện Tây Giang đã ban hành Quyết định số 2155/QĐ-UBND về phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển du lịch trên địa bàn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035.
Trong những chủ trương, định hướng, chính sách nhằm thúc đẩy, phát triển du lịch tại địa phương kể trên, theo Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Giang- Lê Hoàng Linh thì, quan điểm nhất quán của Đảng bộ, UBND huyện Tây Giang là luôn khẳng định “coi rừng là tài nguyên quý”, “gắn công tác bảo vệ, phát triển rừng với phát triển du lịch”. Ngoài ra, “du lịch Tây Giang phải vì lợi ích của cộng đồng, đặc biệt là đồng bào Cơ Tu, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu gắn với du lịch, xem đây là nét đặc trưng, giá trị và bản sắc riêng để thu hút du khách”.
Qua hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết số 14 và đặc biệt là Nghị quyết số 17 của Huyện ủy Tây Giang về kêu gọi thu hút đầu tư phát triển du lịch huyện Tây Giang, đến nay du lịch Tây Giang phát triển từ những mô hình, cách làm còn đơn giản, đơn điệu; từ chỗ chưa có nhiều du khách tìm đến đã phát triển một bước đáng kể và bền vững.
“Huyện đã sưu tầm, lưu giữ, bảo tồn văn hóa vật thể và phi vật thể của đồng bào Cơ Tu trên địa bàn. Trên cơ sở đó chỉ đạo các xã, thôn phục dựng các giá trị văn hóa vừa để giáo dục, phát huy truyền thống, đồng thời cũng để giới thiệu đến bạn bè, du khách gần xa. Qua công tác này, hiện toàn huyện có 08/10 xã có nhà Gươl, 63/63 thôn có Gươl thôn và đã xây dựng 03 làng truyền thống: Làng truyền thống Cơ Tu (01 Gươl, 10 nhà dài, 10 nhà sàn, 01 nhà mồ); Làng văn hóa cộng đồng Pơr ning (01 Gươl, 08 nhà sàn truyền thống); Làng văn hóa cộng đồng ngã ba Azứt (01 Gươl, 06 nhà sàn)”, Phó chủ tịch UBND huyện Tây Giang cho biết.
Cùng với nỗ lực lên, nhằm bảo lưu các giá trị văn hóa truyền thống đồng bào Cơ Tu và qua đó để giới thiệu với du khách Một hướng đi cơ bản để du lịch địa phương thu hút du khách là ngành Văn hóa huyện đã phối hợp với các địa phương sưu tầm hơn 50 hiện vật, bao gồm các công cụ lao động sản xuất, nhạc cụ, vũ khí thô sơ, các tượng chạm khắc bằng gỗ. Qua hệ thống hiện vật được sưu tầm này, với sự thống nhất của trên, UBND huyện đã đầu tư xây dựng Bảo tàng Dân tộc Cơ Tu để trưng bày, giới thiệu.
Cùng với hệ thống các hiện vật kể trên, huyện cũng sưu tầm và in 100 bài dân ca, bài nói lý- hát lý; thành lập 02 làng nghề dệt thổ cẩm và đan lát; 10 câu lạc bộ hát dân ca Cơ Tu; đăng cai phối hợp với Bộ VHTT&DL tổ chức Lễ hội trình diễn cây Nêu năm 2017 và tích cực tham gia nhiều liên hoan, hôi thi, hội diễn văn hóa nghệ thuật do Bộ, Sở tổ chức.
Đặc biệt, đến nay huyện đã kịp thời sưu tầm chữ viết Cơ Tu in thành sách và cho giảng dạy tại các trường trên địa bàn; đồng thời thường xuyên mở các lớp học (ngoài cộng đồng lẫn trong trường học) để truyền dạy đánh trống, chiêng, thanh la, điệu múa Tân’tung Da’dá và nhiều lớp học đan lát, dệt thổ cẩm của đồng bào Cơ Tu…
Ngoài ra, UBND huyện Tây Giang còn chỉ đạo phục dựng, mô phỏng các hoạt cảnh Lễ hội kết nghĩa giữa các làng Cơ Tu bằng tượng gỗ; phục dựng lại các lễ hội lớn của người Cơ Tu như: Lễ Khai năm tạ ơn rừng, Lễ hội cúng lúa mới; Lễ kết nghĩa giữa 02 làng…. và được tổ chức thường niên nhằm thu hút du khách tham quan, tìm đến với địa phương.
Tây Giang vào Hội.
Ngoài phát huy các giá trị truyền thống văn hóa bản địa (văn hóa Cơ), huyện Tây Giang cũng đặc biệt coi trọng công tác bảo vệ rừng. Các cấp lãng đạo huyện luôn nghiêm túc thực hiện phương châm: “Rừng còn thì Tây Giang còn; rừng suy tàn thì Tây Giang cũng suy tàn”.
Với phương châm đó, Tây Giang đã khơi dậy ý thức trách nhiệm trong cộng đồng và toàn xã hội để bảo vệ rừng. Nhờ đó, hệ thống rừng tại Tây Giang với nhiều khu rừng nguyên sinh có trị đến nay vẫn được bảo tồn, phát triển.
Trên cơ sở đó, nhiều cánh rừng quý hiếm đã được địa phương khai thác để phát triển du lịch. Du khách tìm đến đây để khám phá các giá trị từ rừng, nhất là rừng Pơ mu với số lượng hàng ngàn cây đã được công nhận là Cây di sản, đồng thời cũng được mệnh danh là “Vương quốc Pơ mu”. Ngoài ra, rừng Đỗ quyên cổ, rừng lim xanh, rừng đa cổ thu… cũng là những địa chỉ mà du khách tìm đến tham quan, khám phá.
“Dưới tán rừng, người dân gắn với bảo vệ rừng là khai thác các lâm đặc sản quý hiếm để phát triển kinh tế; đồng thời cũng bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống được lưu giữ từ bao đời. Trên nền tảng những tiềm năng, lợi thế có được đó, Tây Giang đã phát triển du lịch theo hướng mang đậm sắc thái của rừng; hay nói đúng hơn, đó chính là “Du lịch xanh” mà nhiều người đang nhắc tới. Với Tây Giang, rừng là vốn quý, hồn cốt để địa phương phát triển Du lịch” cả trước mắt lẫn tương lai lâu dài, Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Giang Lê Hoàng Linh khẳng định./.
Bài, ảnh: Đình Tăng