Nếu như bầy ong chắt chiu hương tràm qua từng giọt mật quý, thì người nông dân U Minh Hạ, bằng khả năng sáng tạo tuyệt vời và quyết tâm cao độ cũng đã thành công trong việc chưng cất tinh dầu từ lá tràm.
Người tiên phong trong công việc ấy là anh Huỳnh Khánh Lập, ấp Vồ Dơi, xã Trần Hợi, huyện Trần Văn Thời. Suốt nhiều năm mày mò, nghiên cứu, người nông dân với trình độ lớp 9 đã làm chủ công nghệ, trình làng sản phẩm chiết xuất từ tinh tuý lá tràm, một thứ “vàng mười” với giá trị cao, mở ra cả một hướng đi mới, đầy triển vọng cho xứ sở của cây tràm.
Phát triển du lịch gắn với hệ sinh thái rừng tràm là hướng đi mà nhiều người trẻ ở U Minh Hạ dốc lòng thực hiện. (Ảnh: Trải nghiệm du lịch sinh thái tại Điểm Du lịch Hương Tràm).
Tìm bí mật của cây tràm
Kể về mình, anh Huỳnh Khánh Lập gói gọn: “Tôi và gia đình coi rừng tràm là ân nhân. Mấy chục năm về đây lập nghiệp, cây tràm là sinh kế chính của gia đình”. Khi về miệt Vồ Dơi, anh Lập chỉ mới lên 5, lên 6 tuổi, cả xóm dài chỉ có 5 nóc gia. Gia đình anh Lập phải mượn đất, cất nhà ở đậu. Sau đó, khi được giao khoán 6 ha đất rừng, gia đình anh gắn bó với cây tràm như duyên nợ không dứt. Vốn là người ham học, học giỏi, nhưng vì hoàn cảnh gia đình, anh Lập phải bỏ ngang việc học khi mới lớp 9.
Làm trụ cột kinh tế gia đình khi tuổi đời còn rất trẻ, anh Lập cứ mãi băn khoăn chuyện: “Nếu tràm trồng để đến lứa thu hoạch bán cừ, bán củi, cộng thêm nguồn lợi từ gác kèo ong mật thì chỉ đủ sống, biết khi nào gia đình mới khá lên được. Con ong còn biết lấy mật từ rừng tràm, cho ra một loại mật hảo hạng, chẳng lẽ con người lại chịu thua bầy ong sao?”. Càng tìm hiểu về cây tràm, về rừng tràm, anh Lập ngày càng gắn bó, say mê. Dù chưa rõ ràng, nhưng anh quyết tâm sẽ làm điều gì đó thật mới mẻ, khám phá bí mật và tiềm năng ẩn chứa trong loại cây độc đáo này của xứ sở.
Sơ chế nguyên liệu sả chưng cất tinh dầu tại cơ sở Khánh Lập
Một lần nọ, có người quen gởi cho gia đình anh lọ tinh dầu tràm, anh Lập như bừng tỉnh tâm can: “Người ta làm được, mình cũng sẽ làm được”. Thế là anh Lập lao vào tìm đọc thông tin, tài liệu nghiên cứu, tất cả những vấn đề liên quan về chưng cất tinh dầu từ lá tràm. Gia đình anh Lập chỉ lắc đầu, nói: “Đúng là làm chuyện mò kim đáy biển”. Duyên may, đến năm 2010, anh tìm được một chuyên gia cùng chung chí hướng để đồng hành. Niềm tin của anh càng được củng cố. Nhưng khi bắt tay vào làm, thất bại nối tiếp thất bại, khiến nhiều lúc anh muốn bỏ cuộc.
Anh Lập kể: “Có lúc mua hàng tấn lá tràm nguyên liệu, sản phẩm chưng cất ra là đồ bỏ đi. Có những lần tưởng như thành công, nhưng mẻ chưng cất sau chất lượng lại không đồng đều”. Phải mất 10 năm, anh Lập mới làm chủ hoàn toàn quy trình chưng cất, cho ra sản phẩm đồng nhất về chất lượng. Cầm lọ tinh dầu tràm do mình sản xuất, anh Lập rưng rưng xúc động: “Cuối cùng thì cây tràm, lá tràm của xứ mình cũng đã kết tinh được một sản phẩm thật sự xứng tầm”. Cây tràm ở đây tự bao đời, và anh Lập chính là người mở ra một bí mật lớn, một câu chuyện kỳ diệu gây chấn động khắp nơi.
Quyết làm giàu từ tràm
Khát khao làm giàu chính đáng, anh Lập luôn có những dự định rõ ràng cho bản thân. Theo gợi ý của các đoàn khảo sát, gia đình anh Lập là một trong những nơi được lựa chọn làm điểm dừng chân tuyến du lịch Cà Mau - Vồ Dơi - Đá Bạc. Công việc đầu tư xây dựng điểm dừng chân đang tiến hành thì dịch Covid-19 bùng phát. Không nản chí, anh Lập dồn tất cả tâm sức cho mặt hàng tinh dầu tràm. Hiện nay, anh đang xúc tiến hoàn thiện hồ sơ, đăng ký thương hiệu tinh dầu tràm Khánh Lập với cơ quan chức năng. Tại gia đình, anh xây dựng gian hàng trưng bày, giới thiệu và bán sản phẩm, đồng thời triển khai ý tưởng bán hàng trên các kênh Online.
Làm chủ công nghệ chưng cất tinh dầu lá tràm, anh Lập tiến xa hơn khi sản xuất thành công mặt hàng tinh dầu sả. Nhìn khách, anh cười: “Nói về nguyên liệu thì đây là rừng tràm, những bờ sả trồng dưới đất lâm phần rộng mênh mông, không bao giờ thiếu, chất lượng thì khỏi phải bàn”. Trong câu chuyện, người nông dân Vồ Dơi này tiết lộ: “1 tấn nguyên liệu chiết xuất được 1 lít tinh dầu. Tính ra 1 kg chỉ chắt lọc ra được 1 giọt. Cũng kỳ công đâu kém gì con ong đi lấy mật phải không các anh?".
Từ cơ sở sản xuất tinh dầu Khánh Lập, người nông dân quanh vùng lại có thêm nguồn thu mới từ việc bán lá tràm, cây sả nguyên liệu. Ông Trần Văn Tuấn, ấp Vồ Dơi, chuyên cung cấp sả nguyên liệu cho cơ sở Khánh Lập, bộc bạch: “Nhà tôi tận dụng bờ rừng tràm trồng sả, gừng, nghệ... Có cơ sở sản xuất tinh dầu như thế này thì nguồn thu đều đặn, nhờ đó kinh tế đỡ vất vả. Cái đáng quý nhất là chỗ anh Lập làm ăn có tâm, uy tín, không chỉ giúp bản thân mà bà con cũng được nhờ”.
Điều tự hào của anh Lập là khi so sánh chất lượng với tinh dầu tràm của các nơi khác, tinh dầu lá tràm, cây sả U Minh Hạ không hề thua kém, nếu không nói là vượt trội. Công dụng của mặt hàng tinh dầu tràm, sả rất đa dạng. “Tinh dầu tạo hương thơm, giúp thư giãn, xua đuổi côn trùng, là dược liệu phục vụ cho việc chăm sóc sắc đẹp... Giá bán hiện tại là 80.000 đồng/lọ 10 ml”, anh Lập chia sẻ.
Mặt hàng tinh dầu tràm, tinh dầu sả của cơ sở Khánh Lập.
Cũng tại gia đình mình, anh Lập còn xây dựng các gian hàng giới thiệu đặc sản U Minh, như mật ong, rượu ủ ngâm từ nguyên liệu dược thảo tại chỗ. Anh Lập gan ruột: “Đây chỉ là khởi đầu, mình muốn giới thiệu tất cả những gì đặc sắc của U Minh Hạ đến du khách khắp nơi. Điều quan trọng là phải xây dựng được thương hiệu, tạo dựng được uy tín, phải để khách ghé rồi nhớ đến mình và quay trở lại. Nếu du lịch phát triển thuận lợi, người dân ở Vồ Dơi sẽ có tương lai phát triển mạnh mẽ hơn nữa”.
Trong suy nghĩ của mình, anh Lập muốn chia sẻ, chuyển giao công nghệ chưng cất tinh dầu lá tràm, cây sả thật rộng rãi cho những ai quan tâm. “Tôi mày mò để làm, là công sức của bản thân, nhưng kết quả cần phải được cộng đồng chung sức để lan toả, tôi không muốn giữ cho riêng mình”, anh Lập bộc bạch. Với anh Lập, những người nông dân như anh cần phải có sự ủng hộ, đồng hành, hỗ trợ từ các cấp, các ngành để thoát khỏi cung cách làm ăn nhỏ lẻ. Anh Lập dẫn lại một phương châm chí lý: “Muốn nhanh thì đi một mình, nhưng để đi xa thì phải đi cùng nhau”.
Từ sự gắn bó, tình yêu với quê hương, nông dân Huỳnh Khánh Lập đã viết nên một câu chuyện cổ tích trong quá trình lập thân, lập nghiệp ngay trên miệt Vồ Dơi của tràm xanh, nước đỏ. Hồn cốt của đất đai, phong vị của quê hương không chỉ được lớp người làm chủ mới gìn giữ, tôn tạo mà còn góp vào đó cả những giá trị mới mẻ, làm giàu đẹp thêm, lan toả thêm sức hút của U Minh Hạ. Và cây tràm, như trong lời hát gợi nhớ nôn nao “U Minh bốn bề là tràm/Chẳng biết tháng nào nở hoa”, còn hương thơm thì bay xa bất tận./.
Hải Nguyên - Nhật Minh