Thuộc xã Cao Sơn (Đà Bắc), xóm Sưng ở độ cao 530 m so với mực nước biển, phía sau là dãy núi Biều hùng vĩ, phía trước là cánh đồng, ruộng bậc thang uốn lượn, trải dài theo sườn đồi tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp. Đây là xóm đồng bào dân tộc Dao với nhiều giá trị văn hoá truyền thống vẫn được người dân lưu giữ.
Du khách chụp ảnh lưu niệm với bà con bên ngôi nhà với kiến trúc truyền thống của người Dao ở xóm Sưng, xã Cao Sơn (Đà Bắc).
Có sức hút lớn từ thiên nhiên, văn hoá, xóm đã hình thành và phát triển du lịch cộng đồng từ năm 2017. Đặc biệt, bản làng người Dao này là điểm đến được du khách nước ngoài vô cùng yêu thích nhờ giữ được vẻ mộc mạc, hoang sơ. Theo thống kê, hàng năm có tới 70% - 80% lượng khách đến thăm quan, du lịch tại xóm chủ yếu đến từ các nước châu Âu như: Anh, Pháp, Bỉ, Ai Len… Du khách có ấn tượng tốt đẹp về xóm của người Dao Tiền không những bởi được ngắm phong cảnh thiên nhiên thơ mộng, khám phá, tìm hiểu phong tục tập quán, kiến trúc nhà ở và lối sinh hoạt, mà còn được thưởng thức ẩm thực độc đáo như gà đồi, cá suối, măng rừng, rượu cần, rượu hoẵng. Bên cạnh đó, được trải nghiệm các hoạt động cùng người dân bản địa như tham gia cấy lúa, trồng rừng, nấu ăn, đánh bắt cá…
Tại xóm hiện có dịch vụ nhà nghỉ cộng đồng phục vụ khách trong nước và quốc tế, gồm các nhà nghỉ: Thành Chung Homestay, Xuân Lan Homestay và Nhất Quý Homestay. Theo giới thiệu của chị Lý Sao Mai, điều phối viên du lịch cộng đồng Đà Bắc tại xóm Sưng: Các nhà nghỉ cộng đồng ở đây được du khách hài lòng, đánh giá cao về không gian lưu trú bởi vẫn giữ được kiến trúc nguyên bản nhà ở truyền thống của đồng bào Dao. Phong cách, thái độ phục vụ du khách qua bồi dưỡng tập huấn, hướng dẫn ngày càng chu đáo, chuyên nghiệp. Trong đó, Thành Chung homestay có sức chứa 14 người với đầy đủ trang thiết bị theo đúng tiêu chuẩn. Nhà nghỉ chuyên phục vụ những món ăn truyền thống, biểu diễn văn nghệ dân tộc, đưa du khách đi bộ quanh bản, leo núi, khám phá hang động và tổ chức các hoạt động cho khách tham gia trải nghiệm. Xuân Lan homestay có sức chứa 16 người, trang thiết bị theo tiêu chuẩn, nơi ăn chốn nghỉ mang lại cho khách cảm giác thoải mái nhưng không kém phần gần gũi, thân thiện. Tại đây, du khách được thưởng thức những món ăn truyền thống, xem biểu diễn văn nghệ, thám hiểm hang Sưng, thăm đồi chè Shan tuyết, trải nghiệm dệt thổ cẩm, đi bộ xuyên rừng và khám phá cuộc sống sinh hoạt của đồng bào Dao. Nhất Quý Homestay có sức chứa 14 người. Bên cạnh việc đáp ứng nhu cầu lưu trú, nhà nghỉ nhận phục vụ ăn uống, biểu diễn văn nghệ, dẫn khách đi bộ quanh xóm hoặc leo núi, khám phá hang động và tham gia các hoạt động trải nghiệm cùng bà con địa phương.
Cho đến nay, xóm Sưng là xóm người Dao đầu tiên chuyển đổi từ hoạt động nông nghiệp thuần tuý sang làm du lịch. Những ngôi nhà trệt vách đất dựng lên giữa lưng chừng đồi và cảnh vật hoang sơ, chưa bị tác động bởi yếu tố bên ngoài, các phong tục, tập quán và sự thân thiện, dễ mến của người dân bản xứ là điểm cộng hấp dẫn du khách đến với xóm Sưng. Sau một thời gian dài bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, hoạt động du lịch cộng đồng tại xóm được phục hồi. Các hộ dân đã đón những đoàn khách quốc tế trở lại trong điều kiện linh hoạt thích ứng và khi du lịch được mở cửa hoàn toàn.
Bùi Minh