Không chỉ có cảnh quan độc đáo, Cửa Vạn còn mang trong mình nhiều nét đẹp, giá trị văn hóa trở thành các trải nghiệm thú vị cho du khách. Sau 2 năm dịch Covid-19, Cửa Vạn nay đã hoạt động trở lại, tái hiện hình ảnh một trong những làng chài cổ đẹp nhất thế giới, từng được truyền thông quốc tế nhiều lần bình chọn.
Cửa Vạn cách Cảng tàu khách quốc tế Tuần Châu và Cảng tàu khách quốc tế Hạ Long khoảng 19 km. Nằm trong vùng lõi Di sản, Kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long, Cửa Vạn thuộc tuyến tham quan số 3 trên Vịnh Hạ Long, là điểm đến đa trải nghiệm khó bỏ qua với du khách ưa tìm hiểu, khám phá.
Du khách được hướng dẫn chu đáo khi lên tham quan làng chài, Trung tâm văn hóa nổi Cửa Vạn.
Cửa Vạn có nét đẹp riêng từ lịch sử của một trong những làng chài lâu đời trên Vịnh Hạ Long. Tương truyền, làng chài được phát hiện khi ngư dân đi biển tìm cách tránh trú bão. Cửa Vạn không chỉ đẹp về cảnh quan mà còn có vẻ đẹp về quá trình hình thành. Ngay cái tên Cửa Vạn đã gợi lên bao điều chú ý, tò mò.
Thông thường, tên gọi này có 2 cách hiểu. Một là, Cửa Vạn là tên ghép của hai từ Cửa và Vạn. Cửa là lối thông ngoài biển, chỗ tàu thuyền thường ra vào, Vạn là làng của những người làm nghề đánh cá trên mặt sông, mặt biển. Ngư dân Cửa Vạn hầu hết có nguồn gốc từ hai làng Giang Võng, Trúc Võng xưa, vốn nằm ở phía Bắc Cửa Lục (thuộc tổng An Khoái, phủ Hải Đông) và tổng Vạn Yên. Trong hương ước của hai làng Giang Võng và Trúc Võng từ năm 1942 cũng đã nêu rõ: phạm vi cư trú của họ ở khu vực Cửa Lục (khu Cái Lân thuộc phường Bãi Cháy và Cái Đá thuộc phường Hà Khánh, TP Hạ Long ngày nay).
Nhiều người thì đơn thuần hiểu rằng: Đây là một làng chài mà ngư dân cư trú, sinh sống trong một vụng kín gió gần một cửa biển có tên là Cửa Vạn, vì vậy gọi là làng chài Cửa Vạn.
Biểu diễn hát giao duyên ở Cửa Vạn.
Không chỉ là câu chuyện lịch sử, điều ngạc nhiên và thú vị cho du khách khi lần đầu đặt chân tới Cửa Vạn là một không gian tuyệt đẹp khi tàu vừa đi qua khu vực cổng làng án ngữ bởi một trái núi to. Phía trong là một không gian rộng mở với hàng trăm nhà bè nằm san sát bên vách núi cao. Từ trên cao, làng chài như một bức tranh tuyệt đẹp giữa làn nước trong xanh ngắt, nhộn nhịp các hoạt động chèo thuyền, nuôi trồng thủy hải sản.
Sau khoảng 2 năm bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, nay Cửa Vạn đã hoạt động trở lại với nhiều hoạt động thú vị hút du khách trong nước và quốc tế. Điều độc đáo chính là vãn cảnh làng chài cổ trên thuyền nan do chính ngư dân Cửa Vạn chèo. Thuyền nhẹ lướt qua các ngôi nhà, trường học, các bè nuôi cá, tới phía cuối làng là vụng Tùng Sâu. Du khách có thể thả hồn ngắm cảnh làng chài cổ, mây trời Cửa Vạn.
Mặc dù ngư dân đã được di dời lên bờ sinh sống nhưng toàn bộ không gian sinh sống của người dân vẫn được bảo tồn và tiếp tục phát huy, trở thành không gian cho các sản phẩm du lịch độc đáo. Đặc biệt gần đây, việc bảo tồn, phục dựng các giá trị của làng chài cổ xưa được thực hiện như: bảo tồn nhà bè của ngư dân, trường học, thư viện…Bên cạnh đó, phục dựng hát giao duyên, các nghề truyền thống như: đan lờ, đan lưới…đưa vào phục vụ du lịch, khiến du khách có thêm nhiều trải nghiệm thú vị.
Không chỉ là thắng cảnh độc đáo, khu vực Vịnh Hạ Long còn chứa đựng trong lòng những giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo. Ngay từ đầu thế kỷ 19, người ta đã thấy sự xuất hiện của những ngư dân Giang Võng, Trúc Võng trên Vịnh Hạ Long mà hậu duệ của họ là những ngư dân sinh sống trên vịnh sau này. Với cuộc sống nối đời gắn bó với biển, những người dân chài Vịnh Hạ Long đã tự thích nghi và tìm ra cách ứng xử hài hòa với thiên nhiên bằng vốn tri thức dân gian phong phú của mình. Để tìm hiểu về những giá trị này của cộng đồng ngư dân từng sinh sống trên Vịnh Hạ Long, du khách không thể bỏ qua Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn.
Với hàng nghìn hiện vật quý, tham quan nơi đây, du khách sẽ được tìm hiểu những nét văn hóa độc đáo, tái hiện toàn bộ đời sống, phong tục tập quán của ngư dân. Đặc biệt, du khách còn được đắm chìm với làn điệu hát giao duyên mộc mạc trữ tình, sâu lắng, được trải nghiệm đan lờ, đan lưới, sửa chữa, chế tác ngư cụ hay tham gia trải nghiệm cùng ngư dân địa phương. Để tiện cho du khách tham quan, Trung tâm này gần đây đã được di chuyển ra khu vực đầu làng.
Không chỉ nhiều trải nghiệm, làng chài còn đưa lại cho du khách cái nhìn cận cảnh, tìm hiểu về lịch sử, văn hóa. Chính vì thế, nơi đây là điểm đến ưa thích của du khách trong nước và quốc tế, du khách là học sinh, sinh viên, các nhà khoa học, nghiên cứu.
Hà Phong