Thời gian qua, việc các vườn trái cây trở thành điểm đến thu hút đông đảo du khách đã góp phần kích cầu du lịch, không những mang lại lợi ích cho các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực này mà còn giúp người nông dân chuyên canh trái cây ở các vùng quê, các miệt vườn nâng cao giá trị sản xuất hơn rất nhiều so với quy trình trồng cây chỉ bán trái truyền thống như trước.
Hiện nay, khi mà điều kiện kinh tế cho phép, vào các ngày nghỉ cuối tuần, nhiều gia đình sinh sống và làm việc tại các đô thị thường có nhu cầu trải nghiệm du lịch dã ngoại tại các vùng ven, với khoảng cách không quá xa chừng trên dưới 100 km trở lại, để có thể thuận lợi di chuyển trong ngày, hoặc cùng lắm là trong khung thời gian tối đa 2 ngày. Ngoài những danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, các bãi tắm, khu nghỉ dưỡng..., thì hiện nay không ít người muốn tìm về với đồng quê dân dã, với ruộng vườn, cây trái để hòa mình vào thiên nhiên xanh, tươi mát, tiếp xúc với con người quê chất phác thật thà, vui tính... Chính vì lý do đó mà trong những năm gần đây, các tour du lịch tham quan nhà vườn, nhất là những vườn trái cây tốt tươi bốn mùa trĩu quả luôn cực kỳ hút khách.
Phong trào nhà vườn liên kết làm du lịch
Còn nhớ, cách đây gần chục năm khi đến với “thủ phủ” nổi tiếng của trái chôm chôm Long Khánh, tỉnh Đồng Nai, tôi vẫn chỉ mới bắt gặp các đoàn khách lẻ tẻ tới thăm các vườn trái cây vào dịp cuối tuần, chứ mô hình du lịch cũng chỉ mới phôi thai khi có vài hộ đứng lên tự tổ chức bán vé thu tiền, hướng dẫn khách tham quan. Việc khách du lịch tới thăm vườn ngày một đông, các hộ dùng vườn làm du lịch cho khách thăm quan có thu nhập cao hơn quy trình truyền thống là trồng cây bán trái, đã khiến cho rất nhiều hộ... bắt chước làm theo! Bà Lê Thị Hà (phường Xuân Tân, TP.Long Khánh), cho hay về ý tưởng dùng nhà vườn của mình liên kết để khai thác du lịch.
Bà Hà cho biết: “Cách đây 6 năm, khi thấy gia đình nhà hàng xóm trồng chôm chôm liên kết với một người khác trong phường để khai thác du lịch cho khách thăm quan vào mùa chôm chôm chín, mang lại thu nhập khá cao, cao hơn vài lần so với việc trồng để bán trái, nên tôi đã quy hoạch chỉnh trang lại khu vườn chôm chôm của mình, với diện tích 2 héc ta để liên kết làm du lịch. Rồi chẳng riêng nhà hàng xóm, nhà tôi, mà nhiều hộ dân quanh ấp, trong phường có vườn rộng họ cũng làm theo mô hình này...”.
Du khách vô cùng đã mắt với những vườn chôm chôm sai quả tại thành phố Long Khánh, tỉnh Đồng Nai
Cũng dùng vườn nhà liên kết làm du lịch được 4 năm nay, ông Trần Văn Tân (ấp cây Đa, xã Bình Lộc, TP. Long Khánh), cho biết: “Thực ra thì trước đó dăm năm cũng đã có đứa cháu đứng lên tổ chức làm du lịch cho khách thăm vườn nói tôi làm theo mô hình này, nhưng tôi từ chối vì chẳng hiểu nó sẽ như thế nào…(?!) Thế nhưng, vài năm sau thấy mô hình làm du lịch vườn trái cây vừa nhàn hạ, lại có thu nhập cao hơn kiểu bán trái truyền thống, nên tôi đồng ý người cháu và làm theo. Vườn nhà tôi rộng vài héc ta, với không chỉ có chôm chôm, bưởi da xanh, mà còn có cả mít Thái, sầu riêng, ổi, cóc, măng cụt..., nên khách tới vào thời khắc nào hầu như là cũng có trái để ngắm, để hái ăn và mua mang về!”.
Theo như chúng tôi thấy thì khoảng gần chục năm trở lại đây phong trào các nhà vườn ở thành phố Long Khánh, liên kết để làm du lịch phát triển ngày một mạnh mẽ. Không riêng gì những gia đình có diện tích vườn rộng lớn với cây ăn trái đa dạng, mà nhiều các hộ dân có diện tích vườn nhỏ, chỉ độ vài ba sào với một số loại trái cây cũng liên kết với các nhà vườn hàng xóm để đón khách vào trải nghiệm. Anh Nguyễn Văn Hợp (xã Hàng Gòn, huyện Long Khánh) chia sẻ, nhà anh có khoảng 4.000m2 diện tích vườn, và chỉ chuyên trồng sầu riêng, nhưng khi phong trào làm du lịch nhà vườn phát triển, anh Hợp đã kết hợp với 3 nhà hàng xóm cùng có diện tích vườn không lớn liên kết lại với nhau để tạo thành một khu vườn lớn phục vụ khách thăm quan. Anh Hợp chia sẻ: “Nhà tôi thì sầu riêng, một nhà thì diện tích cỡ 5.000 mét vuông chuyên chôm chôm; nhà nữa có vườn 6.000 mét vuông diện tích thì có ổi, cóc; còn một nhà gần 1 héc(10.000 mét vuông) thì trồng bưởi da xanh, trồng mít! Nói chung là sau khi liên kết 4 hộ với nhau, khu vườn rộng mênh mông đã là điểm đến cực kỳ hấp dẫn của khách, khi trái cây đa dạng, mùa nào thức nấy đều có...”.
Ở thành phố Long Khánh hiện tại có khoảng 15 nhà vườn nổi tiếng, với quy mô lớn, cung cách phục phụ chuyên nghiệp dành cho khách thăm quan có thể kể tới, đó là: Vườn Út Tiêu, vườn Dì 2, nhà vườn Cát Anh...(xã Bình Lộc); vườn chú Trong, vườn chú Ánh, vườn chú Tư Lộ, Tư Lai...(xã Xuân Lập)... Ngoài những nhà vườn, vựa cây trái lớn đã làm du lịch ra, thì không ít các gia đình bấy lâu chưa khai thác vườn, mà vẫn đang trồng cây bán trái cũng đã và đang có xu hướng chuyển dần sang kinh doanh du lịch bởi nó nhàn hạ hơn mà cho giá trị kinh tế cao hơn...
Thu nhập cao, lợi cả đôi bên!
Việc nông dân chuyển dần từ trồng cây bán trái sang liên kết phát triển du lịch ngay tại diện tích vườn nhà xuất phát chủ yếu từ việc gia tăng lợi ích kinh tế. Theo đó, khi sử dụng vườn trái cây trong phát triển du lịch giúp người nông dân tiết kiệm công sức hơn, thay vì mất công bẻ, hái trái mang đi bán, thì có thể thúc đẩy tiêu thụ ngay với khách du lịch đến trải nghiệm. Việc liên kết giữa các cá nhân, tập thể làm mô hình du lịch là có lợi cả đôi bên, khi mà người tổ chức bán tour có thu nhập ổn định, và người nông dân có vườn cũng có thu nhập cao hơn việc trồng cây bán trái.
Thường là, những tổ chức cá nhân đứng lên tổ chức mua bán tour phục vụ khách du lịch nhà vườn ở Long Khánh nói riêng, và một số tỉnh thành khác nói chung, là họ sẽ thỏa thuận làm ăn với một số chủ vườn để khai thác du lịch. Ví dụ như ở Long Khánh, một chủ làm du lịch thăm vườn cây, họ thường liên kết với khoảng dăm bảy hộ dân để làm sao đấy phục vụ cho khách thăm trọn trong khoảng 1 ngày là vừa. Chẳng hạn, họ liên kết với vườn thì trồng chôm chôm, vườn trồng mít, ổi, nhãn, măng cụt, bòn bon..., để du khách khi thăm quan thích thú vì có đủ đầy loại trái để ăn, sau đó hái mua mang về làm quà.
Du khách vừa tham quan, trải nghiệm tại các nhà vườn đồng thời mua trái cây tại vườn về làm quà
Bà Lê Hương (xã Bầu Trâm, Long Khánh) cho biết, trước kia với diện tích 1,5 héc ta trồng chôm chôm thì mỗi năm bán trái chỉ cho thu nhập cỡ vài trăm triệu đồng. Những năm được mùa rớt giá có khi nguồn thu còn không được ngần ấy. Thế nhưng, từ cách đây 5 năm bà liên kết làm du lịch nhà vườn cho khách thăm quan thì hết mùa chôm chôm thu nhập luôn ổn định ở mức cao gấp đôi so với bán trái như xưa. Bà Hương cho hay: “Mỗi vườn trái có mức phí tham quan khác nhau, ví dụ như vườn chôm chôm nhà tôi đây, đầu mùa trái chín thì giá vé là 70.000 đồng/người, nhưng cuối mùa giảm còn 60.000 đồng/người. Khách tham quan vườn ăn thoải mái và nếu hái trái mang về thì cân mua theo giá thị trường...”.
Qua trao đổi với bà Hương cũng như nhiều chủ vườn khác liên kết làm du lịch ở Long Khánh, tôi được biết trừ khi người nông dân tự đứng lên làm du lịch cho khách thăm quan, còn thì khi vườn liên kết người nông dân - chủ vườn được hưởng một nửa số tiền vé, còn cá nhân tổ chức mua bán tour hưởng một nửa. Ví dụ, vé vào thăm vườn chôm chôm 60.000 đồng/người, thì chủ vườn được 30.000 đồng. Được biết, khi các chủ vườn liên kết làm du lịch, họ sẽ không được phép thu hái trái cây để bán cho thương lái, mà chỉ phục vụ khách thăm quan thưởng thức, cùng khách mua mang về nếu họ có nhu cầu...
Đúng là thu nhập của các hộ dân có vườn làm du lịch ở Long Khánh khá cao, bởi riêng tiền vé vào vườn họ hưởng 50% cũng là một nguồn thu ổn định, mang tới thu nhập cao. Ví dụ như mùa chôm chôm nhà vườn Long Khánh thường khai thác du lịch trong khoảng 2 tháng, với những ngày nghỉ cuối tuần khách đông mỗi vườn thu hút tới ba, bốn trăm lượt người/ngày, còn ngày thường trong tuần cũng cỡ hơn trăm lượt người/ngày. Với lượng khách như vậy, trung bình 1 ngày khách vào vườn cũng mang tới cho chủ tới mấy triệu bạc và kéo dài trong 2 tháng, đó còn chưa tính tới tiền thu từ bán trái cho khách mang về làm quà, bởi hầu như khách thăm vườn nào cũng mua một ít trái cây do tự tay mình hái.
Nhiều gia đình chọn du lịch trải nghiệm tại các nhà vườn là điểm đến cho những ngày cuối tuần
Nhìn nhận thực tế thì đúng là khách vào thăm vườn, dẫu có háo hức thế nào đi chăng nữa thì cũng chẳng ai ăn được nhiều trái cây, nhất lại là với những khách đi tour nhiều khu vườn. Như vậy chủ vườn sẽ chẳng hề “thiệt hại” là bao, và lợi ích của chủ vườn trong việc bán trái cho khách tham quan là đáng kể. Bà Nga, một chủ vườn chôm chôm (ấp Cây Đa, xã Bình Lộc) cho biết hầu như khách nào vào vườn nhà bà khi về cũng hái một bịch trái đầy. Người ít thì 5-7 kg, người nhiều lên tới cả vài chục kg. Nói chung là kết hợp tiền phí thăm quan và tiền bán trái cho khách, các nhà vườn ở đây đều có thu nhập cao, khấm khá hơn nhiều so với trước kia...
Nguồn lợi của người nông dân trồng cây ăn trái tham gia liên kết làm du lịch là vậy, còn với cá nhân, tập thể đứng lên tổ chức mua bán tour phục vụ khách tham quan, họ không chỉ hưởng 50% tiền vé vào thăm vườn, mà họ còn hưởng lợi nhuận từ dịch vụ ăn uống phục vụ khách, khi mà hầu như khách du lịch thăm vườn nào cũng có mua kèm thêm các suất ăn trưa tại nhà hàng, khu ăn uống của họ...
Không riêng gì thành phố Long Khánh của tỉnh Đồng Nai, du lịch nhà vườn cũng đã phát triển mạnh tại nhiều địa phương khác như: Bến Tre, Tiền Giang, Vĩnh Long, Bình Dương..., và thu hút được một lượng khách nhất định, tăng theo từng năm. Tuy nhiên, theo tôi để du lịch trải nghiệm nhà vườn ở nước ta phát triển và thu hút được nhiều du khách cả trong và ngoài nước, thì những địa phương vốn được coi là miệt vườn, vựa trái cây truyền thống bấy lâu nay cần phải hoạch định, quy hoạch những khu nhà vườn với quy mô rộng lớn, kết hợp với việc định hướng và hỗ trợ người nông dân trong việc trồng cây ăn trái để cùng làm du lịch...
Ngoài ra, tại các đô thị, nhất là các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng..., cũng nên có quy hoạch các khu vực trồng hoa cây cảnh, cây ăn trái, rau quả theo mô hình tập trung ở các vùng ven, huyện ngoại thành để có thể hình thành và phát triển tour thăm thú nhà vườn phục vụ cư dân đô thị, khi mỗi cuối tuần người dân có nhu cầu trở về với đồng quê thiên nhiên sau những ngày sống, học tập, lao động căng thẳng trong môi trường thành phố đông đúc, chật chội, ngột ngạt...(?!)
Bài, ảnh: Thạch Bích Ngọc