Với nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng, thời gian qua tỉnh Bình Định triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm bảo tồn hệ sinh thái, đa dạng sinh học tại Khu bảo tồn thiên nhiên An Toàn (huyện An Lão), đồng thời tạo nguồn sinh kế ổn định cho người dân vùng đệm, góp phần nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn.
Khu bảo tồn thiên nhiên An Toàn được thành lập năm 2013, trên cơ sở chuyển đổi khu rừng bảo vệ cảnh quan An Toàn và Lâm trường An Sơn, có diện tích khoảng 22.450 ha, thuộc xã An Toàn, huyện An Lão. Kết quả của Dự án Điều tra, thống kê định kỳ các hệ sinh thái, các loài động vật, thực vật đặc hữu, có giá trị khoa học, kinh tế hoặc đang có nguy cơ tuyệt chủng tại Khu bảo tồn thiên nhiên An Toàn cho thấy, khu vực này với hệ sinh thái rừng diện tích hơn 22.000 ha (chiếm 88,6% tổng diện tích tự nhiên) có 739 loài thực vật thuộc 419 chi, 133 họ, bổ sung 194 loài thực vật thuộc 156 chi và 84 họ vào danh mục; 343 loài động vật có xương sống ở cạn (40 loài lưỡng cư, 54 loài bò sát, 164 loài chim và 85 loài thú).
Trong quá trình điều tra còn ghi nhận được 59 loài thực vật; 128 loài động vật (42 loài thú, 39 loài chim, 29 loài bò sát, 11 loài lưỡng cư, 7 loài cá) nằm trong nhóm nguy cấp, quý hiếm thuộc danh lục trong Sách Đỏ Việt Nam, Sách Đỏ Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế, Nghị định 84/2021/NĐ-CP và Công ước CITES. Ngoài 2 loài thực vật ngoại lai là cây mai dương, ngũ sắc, đã xác định thêm 5 loài thực vật, 3 loài cá ngoại lai xâm hại. Ngoài ra, tại Khu bảo tồn thiên nhiên An Toàn có ít nhất 120 loài thực vật được người dân địa phương bảo tồn, khai thác lâm sản dưới tán rừng mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Lực lượng kiểm lâm khu vực phối hợp với các địa phương tăng cường bảo vệ rừng giáp ranh nhằm bảo tồn đa dạng sinh học.
Ban Quản lý rừng đặc dụng An Toàn cho biết, Khu bảo tồn thiên nhiên An Toàn đang sở hữu 1 số loài động vật đặc hữu, quý hiếm và nguy cấp như chà vá chân xám, chà vá chân đen, vượn má hung, khỉ mặt đỏ, nai, gà lôi vằn, mang lớn, trĩ sao và các loài thực vật như trắc mật, trầm hương, du mooc, hoa khế...Đặc biệt, khu vực này còn thực hiện chức năng phòng hộ đầu nguồn cho sông Kôn, con sông lớn nhất tại Bình Định, góp phần đảm bảo an ninh môi trường, cung cấp nguồn nước chính cho hệ thống thủy điện trên sông Kôn và hồ Định Bình nằm trên địa bàn huyện Vĩnh Thạnh.
Nhằm quản lý, bảo vệ diện tích rừng cũng như hệ động thực vật đa dạng của Khu bảo tồn thiên nhiên, thời gian qua Ban Quản lý rừng đặc dụng An Toàn đã ký kết và thực hiện tốt quy chế phối hợp với các chủ rừng giáp ranh như: Ban quản lý rừng phòng hộ huyện Vĩnh Thạnh; Ban quản lý rừng phòng hộ khu Tây Ba Tơ (Quảng Ngãi); Ban quản lý Khu Bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Răng (Gia Lai) và Ban quản lý rừng phòng hộ cùng Hạt kiểm lâm huyện An Lão để giữ bình yên cho rừng An Toàn... nhằm tăng cường lực lượng, hạn chế tối đa tình trạng xâm hại tài nguyên rừng.
Những năm qua, UBND tỉnh Bình Định có nhiều chính sách hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số bản địa ổn định sinh kế. Đồng bào Bana ở xã An Toàn có cuộc sống ổn định hơn nhờ những khoản hỗ trợ trong nhận khoán quản lý, bảo vệ rừng; hỗ trợ khoanh nuôi, tái sinh cây rừng để khai thác bền vững và khai thác lâm sản dưới tán rừng.
Tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng vùng đệm tại Khu bảo tồn giữ vai trò quan trọng góp phần nâng cao công tác bảo tồn đa dạng sinh học.
Nhiều ý kiến cho rằng, nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn đa dạng sinh học tại Khu bảo tồn thiên nhiên An Lão cần có sự hỗ trợ từ phía nhà nước, chính quyền địa phương để giúp việc sản xuất nông nghiệp của cộng đồng mang lại năng suất cao hơn. Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo cho các cộng đồng dân cư về những mô hình sản xuất nông lâm tiên tiến, hiệu quả nhằm tạo nên những nguồn thu nhập chính đáng, ổn định, giảm bớt sự phụ thuộc vào tài nguyên rừng.
Ngoài ra, cần xây dựng một cơ chế đồng quản lý chia sẻ bền vững tài nguyên rừng với cộng đồng và triển khai một số mô hình thí điểm về nuôi trồng động thực vật hoang dã tại địa phương. Đồng thời, khuyến cáo về các phương thức khai thác mang tính hủy diệt cần thay thế bằng phương thức bền vững hơn…
Hải Nam