Tháp Po Klong Garai là một trong những cụm tháp Chàm hùng vĩ và đẹp nhất còn lại ở Việt Nam. Công trình được xem là biểu tượng và cũng là niềm tự hào của cộng đồng người Chăm sinh sống tại Ninh Thuận.
Tháp Po Klong Garai nằm trên đỉnh đồi Trầu thuộc phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm (Ninh Thuận). Công trình được vua Chế Mân xây từ cuối thể kỷ 13, đầu thế kỷ 14 để thờ vị vua cùng tên. Po Klong Garai bao gồm 3 ngôi tháp, đó là tháp chính, tháp lửa và tháp cổng được xây từ loại gạch nung đỏ sẫm. Trong ba ngôi tháp này, tháp cổng và tháp lửa không được sử dụng để thờ cúng, chỉ có tháp chính là nơi thờ tự vị vua Po Klong Garai.
Cụm tháp Po Klong Garai bao gồm 3 ngôi tháp, đó là tháp chính, tháp lửa và tháp cổng được xây từ loại gạch nung đỏ sẫm.
Tháp chính cao hơn 20m, được thiết kế nhiều tầng, xung quanh các góc đều được gắn các tượng đá thú hình đuôi rồng, hình lá, hình bò thần, biểu tượng lửa... Ngôi tháp này có 1 cửa chính ở hướng Đông, phía trên được điêu khắc hình ảnh thần Siva là vị thần thiêng liêng đối với dân tộc Chăm, phía dưới là hai trụ đá đỡ tháp được khắc chữ Chăm cổ.
Tháp cổng có độ cao hơn 5m, được chạm trổ những hoa văn hết sức tỷ mỷ. Nơi này là cổng ra vào hành lễ, cúng tế và tiếp đón khách của vua khi xưa. Ở phía Nam chính là tháp lửa, ngôi tháp có kiến trúc đặc trưng của những ngôi nhà truyền thống của dân tộc Chăm. Ngôi tháp này được thiết kế với hai mái cong cong hình chiếc thuyền. Đây là nét văn hóa độc đáo của người Chăm cổ.
Lễ hội Katê được tổ chức tại di tích tháp Po Klong Garai
Hàng năm có 4 lễ hội diễn ra tại di tích tháp Po Klong Garai gồm Lễ Chabun (lễ cúng nữ thần mẹ xứ sở), Lễ Peh bi mbeng Yang (lễ mở cửa tháp), Lễ Yuer yang (lễ cầu đảo) và Lễ hội Katê... vừa bảo tồn, vừa khai thác giá trị văn hóa, thu hút khách du lịch. Tiêu biểu nhất là Lễ hội Katê vào ngày 1/7 âm lịch (vào khoảng tháng 9, tháng 10 Dương lịch) với ý nghĩa tưởng nhớ công lao của vua Pô Klong Garai, cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa.
Năm 1979, Di tích kiến trúc nghệ thuật Tháp Po Klong Garai được Bộ Văn hóa xếp hạng di tích quốc gia và ngày nay đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt khi vẫn lưu giữ nguyên vẹn hiện vật và giá trị truyền thống trong văn hóa Chăm.
Nguyễn Nga