Bắt nguồn từ ngọn núi Yên Ngựa, thuộc dãy núi Tam Đảo, cách thị trấn Sơn Dương 17 km về phía Đông Nam, thác Đồng Phai (còn gọi là thác Đền) ở xã Hợp Hòa huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang, là hợp lưu của 10 dòng suối từ trên đỉnh núi Yên Ngựa đổ về. Thác nước nằm gọn trong một khu rừng nguyên sinh có nhiều cây cổ thụ, hai bên thác là vách đá cao phủ rong rêu và rễ cây buông chằng chịt.
Lên thăm thác Đồng Phai vào những ngày hè nóng nực này, du khách sẽ có dịp được thưởng ngoạn vẻ đẹp hoang sơ, không khí trong lành, mát dịu của dòng thác trong không gian tĩnh lặng và thoáng đãng. Thác nước từ trên cao đổ xuống, tạo thành những bồn tắm thiên nhiên tuyệt đẹp. Lội ngược theo dòng suối, du khách sẽ bắt gặp những gềnh đá kỳ vĩ. Khi mỏi, du khách có thể ngả lưng trên những phiến đá rộng, ngắm nhìn trời xanh qua kẽ lá, hoặc tắm mình trong dòng suối mát lạnh. Đứng trên đỉnh núi Yên Ngựa có thể nhìn thấy toàn cảnh thác Đồng Phai. Ngày cũng như đêm thác ầm ào đổ nước tạo nên màn bọt nước trắng xoá.
Vào dịp hè, thác Đồng Phai là điểm dừng chân cắm trại lý tưởng cho hàng trăm học sinh, sinh viên mỗi ngày. Đặc biêt, trong những ngày nghỉ lễ số lượng người đến đây tăng lên rất đông, có ngày lên đến hàng nghìn người.
Anh Đặng Xuân Sửu, Trưởng phòng Văn hoá - Thông tin và Thể thao huyện Sơn Dương cho biết: “Năm 2010, huyện Sơn Dương sẽ đưa thác Đồng Phai vào dự án quy hoạch phát triển du lịch sinh thái. Đây sẽ là điểm nhấn trong kế hoạch phát triển ngành du lịch của huyện”.
Trong tương lai nơi đây sẽ trở thành điểm tham quan du lịch sinh thái hấp dẫn của huyện Sơn Dương.