Huyện Nam Trà My (tỉnh Quảng Nam) - nơi có đồng bào các dân tộc Ca Dong (Xê Đăng), M'Nông, Cor sinh sống - đã tăng cường nhiều giải pháp nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa, hướng đến phát triển du lịch cộng đồng, tạo nguồn sinh kế mới cho người dân.
Đây là nỗ lực rất lớn của chính quyền địa phương nhằm phục dựng, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiếu số, góp phần để văn hóa thực sự là nền tảng tinh thần của xã hội.
Làng Lê của người Ca Dong
Làng Lê (thôn 2, xã Trà Don, huyện Nam Trà My) nằm lọt thỏm giữa núi rừng Trường Sơn hùng vĩ, với hơn 40 hộ đồng bào người Ca Dong sinh sống.
Làng Lê được hình thành từ lâu đời với lối kiến trúc nhà sàn gỗ quen thuộc, xây dựng theo từng bậc từ chân lên đến lưng chừng núi. Đứng ở bất kỳ vị trí nào trong làng cũng có thể phóng tầm mắt ra xa chiêm ngưỡng khung cảnh thiên nhiên thơ mộng, đặc biệt là "săn mây" như xu hướng du lịch hiện nay ở nhiều địa phương có địa hình tương tự.
Nhờ sự vào cuộc, chung tay mạnh mẽ của chính quyền và nhân dân, đến nay, hệ thống giao thông ra vào làng Lê khá thuận lợi, đặc biệt là vệ sinh môi trường trong làng và từng hộ gia đình luôn được bảo đảm.
Văn hóa cộng đồng là nét đẹp của đồng bào vùng cao Nam Trà My.
Điểm nhấn trong đời sống của cư dân làng Lê chính là nếp sinh hoạt truyền thống. Ngôi làng này vẫn lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc như: lễ hội Tết Máng nước - một trong những lễ hội quan trọng nhất của người Ca Dong; lễ mừng mùa màn bội thu và cầu mong thần linh phù hộ; các món ngon đặc trưng như cơm lam, canh rau doi, thịt gác bếp. Cùng với đó, nghề dệt thổ cẩm truyền thống hay sản xuất đặc sản rượu cần cũng nức tiếng gần xa...
Già Hồ Văn Cầu cho biết, điều cốt lõi giúp làng Lê giữ được truyền thống văn hóa tốt đẹp của đồng bào Ca Dong là tinh thần đoàn kết cộng đồng, trong đó có sự dẫn dắt của các già làng. Họ chính là cầu nối giữa các thế hệ và là kho tàng văn hóa quý báu của người Ca Dong ở Trà Don nói riêng, cũng như cộng đồng Ca Dong nói chung.
"Làng Lê có một già làng, một phó già làng, số người cao tuổi trong làng nhiều hơn so với những nơi khác. Mỗi vị đều có kiến thức phong phú về văn hóa, tín ngưỡng địa phương, đồng thời uy tín trong cộng đồng rất cao vì biết nêu gương trong lao động và trong đời sống sinh hoạt hằng ngày", già Hồ Văn Cầu nói.
Hướng đến phát triển du lịch hiệu quả
Ở huyện miền núi Nam Trà My, không chỉ làng Lê thể hiện trọn vẹn đời sống kinh tế, nét đẹp văn hóa tín ngưỡng của người dân tộc thiểu số, mà còn có thể kể đến các làng như Cheng Tông, Lâng Loang (người Xê Đăng, xã Trà Cang); Tắk Lang, Tắk Ngo, Kon Ping (người Xê Đăng, xã Trà Linh); Bằng La (người Mơ Nông, xã Trà Leng)… Mỗi ngôi làng mang một bản sắc của cư dân ở đó, đồng thời là dấu ấn và cơ sở để phát huy tiềm năng du lịch từ cộng đồng, tạo ra thu nhập cho người dân.
Xã Trà Can là một trong những địa phương tiêu biểu thực hiện tốt công tác bảo tồn văn hóa, duy trì nếp sống lành mạnh của cộng đồng thông qua nhiều hoạt động thiết thực. Trong đó, có thể kể đến thành công của Hội thi cồng chiêng, hát tingting và làm sản phẩm nghề truyền thống vào cuối tháng 7/2022, lễ hội Tết Máng nước từ ngày 3/2 đến 5/2/2023 tại làng Cheng Tông (thôn 1). Các hoạt động này là bước khởi đầu để các cấp, các ngành định hình, nhận diện lại các giá trị văn hóa của địa phương nhằm có kế hoạch bảo tồn, khai thác.
Già làng là cầu nối giữa các thế hệ, là kho tàng văn hóa quý báu của người Ca Dong.
Theo ông Phạm Văn Thương, Phó Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Nam Trà My, bên cạnh việc khai thác thế mạnh về tự nhiên với nhiều danh thắng nổi bật, huyện đã triển khai nhiều giải pháp nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa trong đồng bào dân tộc thiểu số; qua đó từng bước đáp ứng nhu cầu của nhân dân, hướng đến phát triển du lịch hiệu quả, bền vững.
"Chúng tôi đã hỗ trợ các địa phương kinh phí mua sắm cồng chiêng, mỗi xã một bộ gồm 10 nhạc cụ và mời nghệ nhân dạy đánh cồng chiêng cho nhân dân. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng phân bổ kinh phí và phối hợp tổ chức phục dựng lễ Tết Máng nước tại làng Lê, xã Trà Don với kinh phí gần 140 triệu đồng và gần nửa tháng làm công tác chuẩn bị.
Đây là nỗ lực rất lớn nhằm phục dựng và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiếu số, góp phần để văn hóa thực sự là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh của địa phương", ông Thương nhấn mạnh.
P.Thiện - H.An