Với tiềm năng nổi trội về tài nguyên văn hóa lịch sử, các tỉnh Việt Bắc đều chọn phát triển du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn hoặc quan trọng, là khâu đột phá để phát triển kinh tế - xã hội qua đó góp phần phát triển du lịch bền vững gắn với bảo tồn phát huy giá trị lịch sử văn hóa.
Nghị quyết số 11 của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng trung du và miền núi Bắc Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định “đẩy mạnh phát triển các sản phẩm du lịch chủ đạo, nâng cao chất lượng các tuyến du lịch, đẩy mạnh liên kết hoạt động du lịch giữa các tỉnh trong vùng”, góp phần phát triển nhanh và bền vững kinh tế vùng.
Vùng Chiến khu Việt Bắc bao gồm 6 tỉnh: Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Hà Giang và Tuyên Quang; Vùng Chiến khu Việt Bắc được gọi là Thủ đô kháng chiến, là nơi có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về kinh tế, chính trị, quân sự và xã hội; là vùng đất trung kiên, nghĩa tình, có nhiều đóng góp to lớn trong thời kỳ “tiền khởi nghĩa” và trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 - 1954). Vùng Chiến khu Việt Bắc nằm trọn trong vùng trung du miền núi Bắc Bộ - một trong 7 vùng du lịch của cả nước đã được xác định trong Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030, được phê duyệt tại Quyết định số 2473/QĐ-TTg, ngày 30/12/2011, của Thủ tướng Chính phủ.
Các tỉnh vùng Chiến khu Việt Bắc có tài nguyên du lịch đặc sắc trong phát triển các sản phẩm du lịch đặc thù.
Vùng Chiến khu Việt Bắc có nhiều tài nguyên du lịch đặc sắc, có thế mạnh đặc biệt để phát triển các sản phẩm du lịch đặc thù, có thương hiệu, khả năng cạnh tranh trong nước và quốc tế, bao gồm tài nguyên du lịch tự nhiên, tài nguyên du lịch văn hóa. Về tài nguyên du lịch tự nhiên, phần lớn diện tích của vùng Chiến khu Việt Bắc là đồi núi và cao nguyên. Do đặc điểm địa hình núi cao kết hợp các yếu tố khí hậu, hệ thống thủy văn sông suối và các hồ, thảm thực vật..., vùng Chiến khu Việt Bắc có nhiều cảnh quan hùng vĩ và đẹp với nhiều đỉnh núi cao, vực sâu, nhiều thắng cảnh đẹp, tạo nên những cảnh quan đặc biệt hấp dẫn, tiêu biểu như núi Mẫu Sơn, thảo nguyên Khau Sao (tỉnh Lạng Sơn); Đồng Văn, Mã Pí Lèng, thác Tiên, đèo Gió (tỉnh Hà Giang)...
Đặc biệt, Cao nguyên đá Đồng Văn và Công viên địa chất Non nước Cao Bằng đã được Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là những công viên địa chất toàn cầu. Nơi đây có nhiều hang đẹp, rộng, như hang Pắc Pó, động Ngườm Ngao (tỉnh Cao Bằng)...; có mạng lưới sông, suối khá dày đặc với cảnh quan đẹp, như sông Kỳ Cùng, sông Thương (tỉnh Lạng Sơn); sông Nho Quế (tỉnh Hà Giang)...; có nhiều hồ nước lớn, như hồ Núi Cốc (tỉnh Thái Nguyên), hồ Na Hang (tỉnh Tuyên Quang), hồ Ba Bể (tỉnh Bắc Kạn)...
Các hệ sinh thái khu vực này rất đa dạng và phong phú, tập trung chủ yếu ở các vườn quốc gia, các khu bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, có ý nghĩa về khoa học, kinh tế, giáo dục môi trường và đặc biệt có ý nghĩa cho việc khai thác, phát triển các sản phẩm du lịch sinh thái, như các vườn quốc gia Ba Bể (tỉnh Bắc Kạn), Phia Oắc - Phia Đén (tỉnh Cao Bằng)...; các khu bảo tồn thiên nhiên như Hữu Liên (tỉnh Lạng Sơn); Kim Hỷ (tỉnh Bắc Kạn); Thần Sa - Phượng Hoàng (tỉnh Thái Nguyên); các khu bảo tồn loài - sinh cảnh như khu bảo tồn loài vượn Cao Vít Trùng Khánh (tỉnh Cao Bằng)...
Về tài nguyên du lịch văn hóa, nơi đây tập trung nhiều di tích văn hóa lịch sử, cách mạng, nghệ thuật, kiến trúc, khảo cổ. Hiện nay, 6 tỉnh vùng Chiến khu Việt Bắc có 98 di tích các loại đã được xếp hạng, chiếm 3,9% cả nước. Trong số các di tích xếp hạng, có nhiều di tích văn hóa lịch sử cách mạng đặc biệt quan trọng, có giá trị cao đối với phát triển du lịch, như Pắc Bó (tỉnh Cao Bằng); Tân Trào, Khu di tích Kim Bình (tỉnh Tuyên Quang); ATK Định Hóa (tỉnh Thái Nguyên);... Vùng Chiến khu Việt Bắc là nơi cư trú của 46 dân tộc anh em, mỗi dân tộc đều có những lễ hội truyền thống đặc sắc, tiêu biểu là lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày, Nùng; lễ hội cấp sắc của đồng bào dân tộc Dao...
Việc đẩy mạnh liên kết phát triển du lịch giữa các địa phương trong vùng tạo điều kiện phát huy hiệu quả giá trị tài nguyên du lịch. Ảnh: KV.
Nhận thức vai trò quan trọng của du lịch là động lực cho phát triển kinh tế, trong những năm gần đây, các địa phương trong vùng với tiềm năng lợi thế của mình ở các cấp độ khác nhau đã có nhiều nỗ lực trong việc tạo điều kiện phát triển ngành du lịch, đều xác định du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng hướng đến là ngành kinh tế mũi nhọn, là khâu đột phá để phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tuy nhiên nhìn chung, du lịch các tỉnh Chiến khu Việt Bắc phát triển còn chậm, chưa tương xứng với tiềm năng thế mạnh, kỳ vọng, mong muốn của đồng bào. Nhiều danh lam thắng cảnh của các tỉnh nơi đây chưa được phát huy, khai thác hiệu quả.
Vừa qua, tại hội thảo “Tiềm năng, liên kết phát triển du lịch các tỉnh Chiến khu Việt Bắc”, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị các tỉnh tập trung thực hiện tốt các giải pháp thiết thực hiệu quả để phát huy tối đa, tiềm năng lợi thế so sánh, huy động nguồn lực và liên kết để cùng phát triển du lịch Chiến khu Việt Bắc; cần quan tâm triển khai đồng bộ Nghị quyết 88, Nghị quyết 120 của Quốc hội về đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cùng với Chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững và Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới để phát triển du lịch, góp phần tích cực vào việc phát triển kinh tế - xã hội ở mỗi địa phương.
Các tỉnh trong vùng tập trung các nguồn lực để đầu tư phát triển các sản phẩm du lịch thân thiện, đa dạng, chất lượng cao, có thương hiệu, đặc biệt chú trọng đến loại hình sản phẩm du lịch lịch sử cách mạng gắn với giáo dục truyền thống, yêu nước, đạo lý uống nước nhớ nguồn cho thế hệ trẻ; phát triển du lịch vùng phải có trọng tâm, trọng điểm, từng bước chuyên nghiệp.
Ngoài ra, các tỉnh cần đẩy mạnh các chương trình liên kết hợp tác trong phát triển du lịch, xây dựng những mô hình liên kết hiệu quả; tăng cường công tác truyền thông, quảng bá; trong đó đặc biệt chú trọng đến liên kết nội vùng giữa các tỉnh Chiến khu Việt Bắc; liên kết du lịch với thành phố Hà Nội; liên vùng trong cả nước và liên kết quốc tế; liên kết giữa các cơ quan Trung ương, các cơ quan đã đóng quân ở Việt Bắc trong kháng chiến.
Lê Huy