Trong những năm qua, Bình Liêu (Quảng Ninh) đã chú trọng dành nhiều nguồn lực thực hiện công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa trên địa bàn, đặc biệt gắn với phát triển du lịch mang dấu ấn riêng.
Huyện Bình Liêu có 96% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), trong đó nhiều nhất là người dân tộc Tày (trên 51%). Chính sự phong phú trong cộng đồng các dân tộc ở Bình Liêu cùng những nét văn hóa truyền thống đặc sắc đã làm nên một vùng đất văn hóa đa dạng, giàu bản sắc, trở thành tài nguyên vô giá để Bình Liêu phát triển du lịch. Xác định phát triển kinh tế dựa vào 3 trụ cột thiên nhiên - văn hóa - con người, thời gian qua, huyện Bình Liêu đã tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, đẩy mạnh tuyên truyền, khơi dậy tình yêu của nhân dân với văn hóa truyền thống, huy động sức mạnh nhân dân trong công tác bảo tồn và phát huy các vốn quý về văn hóa, coi đây là nền tảng tinh thần, sức mạnh nội sinh, động lực cho du lịch phát triển.
Nét đặc sắc của Bình Liêu không phải nơi nào cũng có được chính là không gian lưu trữ của những làn điệu mượt mà, đằm thắm, như làn điệu hát then của người Tày, hát pả dung của người Dao Thanh Phán, điệu Soóng Cọ của người Sán Chỉ... đã được người dân chắt chiu, gìn giữ và lưu truyền qua biết bao nhiêu thế hệ.
Bình Liêu (Quảng Ninh) dành nhiều nguồn lực thực hiện công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa trên địa bàn, đặc biệt gắn với phát triển du lịch.
Trong đó, nghi lễ then của người Tày ở Quảng Ninh mà Bình Liêu là đại diện tiêu biểu đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia từ năm 2013. Năm 2019, UNESCO chính thức ghi nhận Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại (trong đó, then Tày Bình Liêu - Quảng Ninh là một đại diện). Năm 2023, điệu hát Soóng Cọ của cộng đồng người Sán Chỉ tại Quảng Ninh được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đây chính là động lực quan trọng để các làn điệu dân ca của dân tộc Tày, Dao, Sán Chỉ của huyện Bình Liêu ngày càng được lan tỏa, phát huy.
Theo thống kê của Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ninh, huyện Bình Liêu có 4 loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian; 4 di sản loại hình tiếng nói, chữ viết; 1 loại hình lễ hội truyền thống; 11 di sản loại hình nghề thủ công truyền thống; 22 di sản thuộc tri thức dân gian. Chính sự đa dạng, phong phú về văn hoá đã mang lại cho huyện Bình Liêu một nguồn tài nguyên giá trị về văn hoá vật thể, phi vật thể đặc sắc cần bảo tồn và phát triển. Đây cũng là nguồn tài nguyên vô giá để Bình Liêu phát triển kinh tế, đặc biệt là du lịch.
Cụ thể hóa Nghị quyết 11-NQ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững”, trong những năm qua, Bình Liêu đã chú trọng dành nhiều nguồn lực thực hiện công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa trên địa bàn. Huyện đã tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, đẩy mạnh tuyên truyền, khơi dậy tình yêu của nhân dân với văn hóa truyền thống, huy động sức mạnh nhân dân trong công tác bảo tồn và phát huy các vốn quý về văn hóa, coi đây là nền tảng tinh thần, sức mạnh nội sinh, động lực cho du lịch phát triển.
Du khách tham quan, trải nghiệm tại Bình Liêu.
Cùng với đó, các Hội hoa sở, Hội mùa vàng, Ngày hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc huyện Bình Liêu được tổ chức, gắn chủ trương phát triển du lịch của huyện với chuỗi hoạt động văn hóa đặc sắc cũng góp phần quảng bá, tạo cơ hội để du khách trải nghiệm, khám phá thiên nhiên, văn hóa của mảnh đất biên giới vùng Đông Bắc. Khai thác tốt các tài nguyên văn hóa phục vụ phát triển du lịch đã trở thành hướng đi đúng đắn của Bình Liêu, từng bước hình thành sản phẩm du lịch thế mạnh, như: Du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, du lịch khám phá - trải nghiệm, du lịch biên giới... không ngừng khẳng định thương hiệu của một điểm đến mới mẻ, hấp dẫn trên bản đồ du lịch Việt Nam.
Xác định việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số, khai thác các giá trị văn hóa truyền thống trở thành sản phẩm du lịch văn hóa là nhiệm vụ chính trị quan trọng, Ban Chấp hành Đảng bộ huyện Bình Liêu đã ban hành Nghị quyết số 01-NQ/HU ngày 31/7/2015 về phát triển du lịch huyện Bình Liêu giai đoạn 2015-2020, định hướng đến năm 2030 và Nghị quyết số 06-NQ/HU ngày 29/6/2016 về việc bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của cộng đồng các dân tộc huyện Bình Liêu, giai đoạn 2016-2020.
Bình Liêu cũng xây dựng và hoàn thiện Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch huyện Bình Liêu đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 và Đề án bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa đặc sắc huyện Bình Liêu đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.
Huyện đã hoàn thành Đề án Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa tiêu biểu tộc người Tày Bình Liêu phục vụ phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; đang hoàn thiện đề cương Đề án Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa người Dao gắn với phát triển du lịch cộng đồng tại bản Sông Moóc, xã Đồng Văn giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030; Đề án Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa người Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng tại bản Lục Ngù, xã Húc Động giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030; xây dựng cuốn sách “Học tiếng Tày Bình Liêu”... nhằm bảo tồn, trao truyền văn hóa truyền thống, tạo sản phẩm văn hóa đáp ứng phát triển du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng, xây dựng thành “bảo tàng sống” trong cộng đồng các dân tộc.
Ngoài ra, huyện cũng quan tâm mở các lớp tập huấn về kỹ năng hướng dẫn viên du lịch. Tăng cường quảng bá, xúc tiến hoạt động du lịch, liên kết với các điểm du lịch trong và ngoài tỉnh. Trung tâm Truyền thông và Văn hóa huyện phối hợp với một số xã, trường học tổ chức các lớp truyền dạy hát then, đàn tính, soóng cọ,…. nhằm giữ gìn phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho người dân; tạo điều kiện để các hạt nhân văn nghệ và quần chúng nhân dân được sáng tạo, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm, kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tiến bộ; từng bước đẩy mạnh phát triển du lịch gắn với bảo tồn các giá trị văn hóa tốt đẹp trên địa bàn.
Với những nỗ lực, cố gắng của các cấp ủy, chính quyền và nhân dân trên địa bàn huyện đã góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Năm 2023, số lượng khách tham quan du lịch Bình Liêu đạt 150.000 lượt (lưu trú 40.000 lượt), đạt 150% chỉ tiêu tỉnh giao, bằng 100% chỉ tiêu kế hoạch, tăng 149,1% so với năm 2022. Tổng doanh thu du lịch ước đạt trên 60 tỷ đồng, đạt 100% kế hoạch đề ra.
Năm 2024, trong kế hoạch mở rộng thị trường khách du lịch quốc tế, tập trung thu hút du khách qua cặp cửa khẩu Hoành Mô (Quảng Ninh, Việt Nam) - Động Trung (Quảng Tây, Trung Quốc) và liên kết đưa khách du lịch tàu biển từ Hạ Long về Bình Liêu, huyện xác định trải nghiệm văn hóa là chìa khóa để thu hút du khách, về đích các mục tiêu, trong đó có việc đón 250.000 lượt du khách và đạt doanh thu du lịch 243 tỷ đồng./.
Bảo Anh