Với nền y học cổ truyền lâu đời, chữa bệnh hiệu quả cùng sự đa dạng các loại thảo dược bản địa quý, Việt Nam có đầy đủ tiềm năng để phát triển du lịch chăm sóc sức khỏe, nhất là các sản phẩm du lịch y dược cổ truyền.
Học sinh tham quan, học tập tại Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam. (Ảnh Bảo tàng cung cấp)
Sau đại dịch Covid-19, du khách ngày càng quan tâm đến yếu tố sức khỏe trong hành trình du lịch, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường có chiều hướng gia tăng. Đó chính là cơ hội để phát triển các loại hình dịch vụ và sản phẩm y dược cổ truyền đặc sắc của Việt Nam để thu hút khách du lịch.
Hướng đi đầy tiềm năng
Theo thống kê, Việt Nam đang sở hữu khoảng 400 nguồn nước khoáng nóng có giá trị sử dụng cao trong chữa bệnh, điều dưỡng và chăm sóc sức khỏe. Cùng với đó là hơn 5.000 loài thực vật và nấm, hơn 400 loài động vật và 75 loại khoáng vật có công dụng làm thuốc. Không những thế, Việt Nam còn làm chủ kho tàng tri thức y học truyền thống dân tộc lâu đời, phong phú với nhiều bài thuốc có giá trị, đã được khẳng định hiệu quả theo thời gian…
Đây chính là nguồn tài nguyên vô giá để phát triển ngành công nghiệp dược liệu và y học cổ truyền, phục vụ chăm sóc sức khỏe cho nhân dân và du khách. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đậu Xuân Cảnh, Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam cho rằng, hiện nay, sức khỏe và thẩm mỹ là hai yếu tố đang rất được thế giới quan tâm. Việc trị liệu bằng các sản phẩm có nguồn gốc từ thảo dược tự nhiên đang đặc biệt được ưa chuộng bởi phát huy giá trị cao trong điều trị, lại lành tính, ít tác dụng phụ. Kết quả khảo sát của Tổ chức Du lịch Sức khỏe Thế giới (Wellness Tourism Association) cho thấy, có đến 76% số người được hỏi cho biết sẵn sàng chi nhiều hơn cho các chuyến du lịch cải thiện sức khỏe và 55% số người sẽ trả thêm tiền cho các dịch vụ hoặc hoạt động trị liệu về tâm lý. Điều này cho thấy, phát triển du lịch chăm sóc sức khỏe nói chung, du lịch y dược cổ truyền nói riêng đang là hướng đi rất tiềm năng trong thu hút dòng khách chi tiêu cao, lưu trú dài ngày. Từ đó, không chỉ giúp phát huy, quảng bá thế mạnh về y học cổ truyền Việt Nam, mà còn giúp đa dạng hóa sản phẩm du lịch, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền “kinh tế xanh” nước nhà.
Đón đầu xu hướng nêu trên, thời gian qua, một số địa phương tại Việt Nam đã quan tâm hơn đến phát triển du lịch chăm sóc sức khỏe, trong đó, Thành phố Hồ Chí Minh nổi lên như điểm đến tiên phong. Trong năm 2023, ngành y tế và du lịch thành phố này đã công bố 30 combo chương trình tour kết hợp du lịch y tế, chăm sóc sức khỏe phù hợp thị trường khách trong nước và quốc tế. Đáng chú ý, phối hợp với các công ty lữ hành, Viện Y dược học dân tộc Thành phố Hồ Chí Minh đã đón hàng trăm du khách quốc tế đến trải nghiệm các sản phẩm du lịch y tế, điều trị theo phương pháp cổ truyền trong năm qua. Bảo tàng Y học cổ truyền Việt Nam nằm tại Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh nhiều năm qua đã trở thành nơi tham quan, trải nghiệm của du khách trong nước, quốc tế. Bệnh viện Y học cổ truyền Đà Nẵng trong năm 2023 cũng khám và điều trị cho hàng nghìn lượt khách quốc tế, trong đó nhiều nhất là du khách đến từ Hàn Quốc, Mỹ… Tuy nhiên, đánh giá chung về diện mạo du lịch y dược cổ truyền tại Việt Nam, các chuyên gia đều cho rằng phát triển chưa xứng tiềm năng, thiếu đồng bộ, thiếu sức hấp dẫn, chưa tạo được thương hiệu cho các sản phẩm, dịch vụ. Phó Chủ tịch Thường trực Hội Hướng dẫn viên du lịch Việt Nam Bùi Văn Dũng cho biết, hiện du lịch chăm sóc sức khỏe ở Việt Nam mới chỉ nghiêng về các hoạt động như nghỉ dưỡng kết hợp thư giãn, làm đẹp… và được thực hiện chủ yếu ở các resort, chưa có nhiều tour du lịch giúp du khách được trải nghiệm trực tiếp quy trình sản xuất các sản phẩm y học cổ truyền, được nghe các chuyên gia giới thiệu về quy trình, ý nghĩa, tác dụng các sản phẩm, mua trực tiếp sản phẩm ngay tại nơi sản xuất…
Xây dựng thành dòng du lịch chủ đạo
Để đưa y dược cổ truyền Việt Nam trở thành dòng sản phẩm du lịch chủ đạo, có chất lượng cao, đem lại hiệu quả kinh tế cho du lịch và y tế, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định 2951/QĐ-BYT phê duyệt Đề án Phát triển các loại hình dịch vụ, sản phẩm y dược cổ truyền phục vụ khách du lịch đến năm 2030. 5 dòng cung ứng dịch vụ, sản phẩm y dược cổ truyền phục vụ khách du lịch được tập trung xây dựng gồm: Du lịch chăm sóc sức khỏe bằng y dược cổ truyền (chuỗi các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; phục hồi chức năng, xông hơi, xoa bóp, bấm huyệt, vật lý trị liệu…); du lịch thẩm mỹ bằng y dược cổ truyền (chuỗi các bệnh viện, cơ sở thẩm mỹ, spa...); du lịch dược liệu và thuốc cổ truyền (cung ứng dịch vụ tham quan, mua sắm dược liệu, thuốc cổ truyền phục vụ khách du lịch tại chuỗi các cơ sở sản xuất thuốc, các vùng nuôi trồng dược liệu…); du lịch khám phá y dược cổ truyền và văn hóa bản địa (cung ứng dịch vụ tham quan, tìm hiểu, khám phá, mua sắm, trải nghiệm và sử dụng các dịch vụ y dược cổ truyền đặc sắc tại các vùng miền, địa phương, thưởng thức các món ăn đậm chất y dược cổ truyền theo vùng miền…); du lịch học thuật y dược cổ truyền (tổ chức các lớp tập huấn, khóa học ngắn hạn về một số kỹ năng phòng, trị bệnh đơn giản bằng phương pháp y học cổ truyền…). Ngay sau khi Đề án được phê duyệt, nhiều tỉnh, thành phố đã đồng loạt ban hành kế hoạch triển khai căn cứ theo tiềm năng, thế mạnh của địa phương, hứa hẹn sự bứt tốc của du lịch y dược cổ truyền Việt Nam.
Theo chuyên gia du lịch, Thạc sĩ Trương Thị Bích Ngọc, dù tiềm năng dồi dào nhưng các sản phẩm du lịch y dược cổ truyền của Việt Nam còn nghèo nàn, số cơ sở được công nhận đạt chuẩn phục vụ khách du lịch còn ít, nhân lực còn mỏng, cơ sở vật chất kỹ thuật cũng còn hạn chế… Do đó, cần có chính sách để huy động các nguồn lực xã hội trong đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng, kỹ thuật, nâng cao chất lượng dịch vụ, sản phẩm y dược cổ truyền phục vụ du khách; sớm thực hiện công nhận các cơ sở, sản phẩm, dịch vụ đạt chuẩn; có lộ trình đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực chuyên môn bảo đảm đủ trình độ, kỹ năng phục vụ khách du lịch.
Theo bà Nguyễn Thị Hương Liên, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Sao Thái Dương, trước mắt cần có sự kết hợp để chuẩn hóa các quy trình chăm sóc sức khỏe theo y học cổ truyền và du lịch. “Cách tiếp cận của chúng tôi là dùng minh chứng, nghiên cứu khoa học khẳng định hiệu quả của thảo dược tự nhiên. Chúng ta có thế mạnh về các thảo dược, kết hợp với các kỹ thuật cổ truyền thì sẽ tạo ra phương pháp rất riêng, mang bản sắc Việt Nam”, bà Hương Liên nhấn mạnh. Nhận định về tầm quan trọng trong liên kết giữa những người làm du lịch và y học cổ truyền, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Hồng Long, Trưởng khoa Du lịch học, Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) nêu ý kiến: Trên thực tế, một số hình thức du lịch sức khỏe ở Việt Nam đã xuất hiện nhưng còn rất ít những tour chuyên biệt, chủ yếu mới dừng lại ở các trải nghiệm đơn lẻ như tắm khoáng nóng, spa, xoa bóp, bấm huyệt… Trong khi đó, du khách ngày nay không chỉ có nhu cầu chăm sóc sức khỏe thể chất mà còn có nhu cầu chăm sóc sức khỏe tinh thần. Vì vậy, nhất thiết phải có sự kết nối chặt chẽ giữa các đơn vị cung ứng sản phẩm, dịch vụ y dược cổ truyền với các công ty lữ hành để hình thành các sản phẩm hoàn chỉnh, mang đến trải nghiệm trọn vẹn cho du khách…
Đắc Linh