(TITC) - Nhằm giữ gìn không gian linh thiêng và xanh sạch tại Nghĩa trang Hàng Dương, các sản phẩm nhựa dùng một lần (ND1L) tại khu vực sắp lễ được phân loại và xử lý ngay trước khi vào di tích. Đây là một trong những nỗ lực nổi bật của Trung tâm Bảo tồn Di tích Quốc gia Côn Đảo (Trung tâm).
Cấp thiết quản lý rác nhựa tại Nghĩa trang Hàng Dương, Côn Đảo
Nghĩa trang Hàng Dương, nơi yên nghỉ của hàng vạn anh hùng liệt sĩ, từ lâu đã trở thành địa chỉ tâm linh của người dân cả nước. Mỗi ngày, nơi đây thu hút khoảng 1.500 đến 2.500 lượt khách viếng thăm. Tại những ngày cao điểm, có khoảng 1.400 đến 1.600 mâm lễ được dâng cúng, gây ra lượng phát sinh rác thải lớn, chiếm từ 15-20% tổng lượng rác thải phát sinh trên địa bàn huyện Côn Đảo.
Lượng khách viếng thăm ngày càng tăng đã kéo theo sự gia tăng đột biến của rác thải ND1L từ các mâm lễ như túi ni lông, chai nhựa, mút xốp cắm hoa, và bộ hàng mã. Lượng rác ngày càng nhiều, cùng với điều kiện tự nhiên gió lớn khiến rác nhựa đưa vào di tích dễ bị phân tán, ảnh hưởng tới cảnh quan và sinh hoạt của người dân xung quanh, gây khó khăn cho công tác quản lý, tăng áp lực xử lý rác thải và ngưỡng chịu đựng của thiên nhiên Côn Đảo.
Gắn bó với công việc quản lý bảo tồn di tích hàng chục năm nay, các cán bộ của Trung tâm luôn đau đáu trước thực trạng ô nhiễm và thôi thúc hành động để giữ gìn Nghĩa trang luôn là chốn linh nghiêm. Tháng 8/2022, Trung tâm ra thông báo và đưa vào triển khai nội quy cấm mang túi ni lông và sản phẩm nhựa dùng một lần - trở thành đơn vị đầu tiên ở Việt Nam thực hiện hoạt động này tại các di tích lịch sử.
Trung tâm đã xây dựng nhà quản trang - nơi du khách được hướng dẫn tháo bỏ và phân loại các sản phẩm ND1L trước khi vào di tích. Cùng với đó, đơn vị đã bố trí phục vụ các loại xe đẩy, mâm, và các loại túi đựng thân thiện với môi trường để du khách thuận lợi trong sắp xếp đồ lễ. Sau hơn một năm thực hiện, sản phẩm nhựa sử dụng một lần giảm trên 85%, các loại mút xốp cắm hoa giảm khoảng 40%, hạn chế thất thoát ra môi trường nếu các sản phẩm nhựa này được đem vào di tích.
Cùng với việc đưa ra nội quy và xây nhà quản trang, Trung tâm đã chủ động thực hiện các hoạt động sâu rộng nhằm quản lý rác thải rắn đồng bộ và hiệu quả hơn. Đơn vị đã thiết lập cơ sở vật chất phù hợp, bố trí cán bộ tiến hành phân loại rác tại nguồn, tái sử dụng hoa tươi tại khu vực sân hành lễ, các khu mộ điểm, cũng như phối hợp với các đơn vị khác tại địa phương để tăng cường thu gom và xử lý rác. Trung tâm cũng đã triển khai các hoạt động truyền thông về ô nhiễm rác thải nhựa tới du khách: lắp các bảng nội quy, sử dụng truyền thông đa phương tiện, trở thành điểm chạm thay đổi suy nghĩ và hành vi của hơn 2.500 du khách mỗi ngày.
Để thay đổi cách thực hành một nghi lễ lâu đời không phải việc dễ dàng. “Cũng may mắn việc cấm mang sản phẩm ND1L vào di tích được đa số du khách đến dâng lễ chia sẻ và ủng hộ. Nhưng cũng có nhiều người chưa hiểu, mình phải vừa nghiêm khắc nhắc nhở nội quy, vừa mềm mỏng giải thích. Cũng khó khăn lắm vì việc cấm này còn ảnh hưởng tới nhiều bên, như các cơ sở kinh doanh buôn bán đồ lễ cúng trên địa bàn huyện. Bên mình cũng phải kiên trì liên tục thuyết phục và giải thích để các cơ sở thay đổi, cùng nhau phát triển bền vững” - Anh Nguyễn Xuân Thuỷ, Phó Trưởng phòng quản lý di tích của Trung tâm chia sẻ.
Lan tỏa sáng kiến “Giỏ lễ Xanh” năm 2024
Tiếp nối thành công, năm 2024, Trung tâm phối hợp cùng WWF-Việt Nam khởi động chiến dịch “Giỏ lễ Xanh” nhằm khuyến khích sử dụng giỏ lễ không chứa ND1L và hàng mã. Hội thi thiết kế giỏ lễ được tổ chức từ tháng 4/2024, nhanh chóng mở rộng thành chương trình “Ngày thứ Bảy Giỏ lễ Xanh.” Đến tháng 9/2024, sau 13 tuần thực hiện, 98,5% giỏ lễ tại Nghĩa trang đạt tiêu chí “Giỏ lễ Xanh”.
Chương trình đã góp phần thay đổi nhận thức một cách rộng rãi và thúc đẩy sự tham gia mạnh mẽ của các chủ tiệm đồ lễ. Anh Nguyễn Văn Thắng, chủ tiệm đồ lễ, chia sẻ: "Ngày thứ Bảy đầu tiên thực hiện “Giỏ lễ Xanh”, mình cùng với đoàn khách đến từ Sài Gòn rất là hân hoan. Khi biết có chương trình, các chị xin để lại giỏ lễ đã dâng cúng với mục đích tuyên truyền đến mọi người và du khách khi đến Côn Đảo cùng chung tay để Côn Đảo ngày một xanh sạch đẹp. Cá nhân mình rất ủng hộ chương trình này để giảm rác thải nhựa, không đốt hàng mã để không khí trong lành hơn."
Với sự ủng hộ từ cộng đồng và du khách, từ chỉ một ngày thứ Bảy trong tuần, chiến dịch “Giỏ lễ Xanh” tiếp tục được thay đổi, nhân rộng, triển khai liên tục 7 ngày. “Tuần Giỏ lễ Xanh” được thực hiện hàng tháng, tiến tới áp dụng toàn diện từ năm 2025.
Chương trình “Giỏ lễ Xanh” đã đạt kết quả ấn tượng khi loại bỏ hoàn toàn mút xốp cắm hoa và các sản phẩm nhựa dùng một lần tại Nghĩa trang Hàng Dương. Tính đến cuối tháng 10/2024, gần 18.000 miếng xốp, tương đương 3,6 tấn, đã được thu gom. Lượng rác hữu cơ cũng giảm hơn 50%, tương ứng khoảng 37 tấn, góp phần cải thiện môi trường di tích.
Cùng với đó, việc hạn chế cúng đốt hàng mã trong các ngày “Giỏ lễ Xanh” giúp chỉ số chất lượng không khí (AQI) quanh di tích cải thiện đáng kể, từ mức “Có hại cho sức khỏe” xuống mức “Trung bình.”. Thành công này khẳng định sự tận tâm và nỗ lực bền bỉ nhiều năm của tập thể Trung tâm cũng như của cộng đồng, du khách. Trung tâm Bảo tồn Di tích Quốc gia Côn Đảo đang xây dựng một mô hình mẫu mực, nơi di sản thiêng liêng và môi trường xanh sạch được gìn giữ song hành, tạo nên một Côn Đảo bền vững và đáng tự hào.
Trung tâm Thông tin du lịch