Vườn quốc gia Tràm Chim xứng đáng với danh hiệu Ramsar vì thỏa mãn được 5 trong số 9 tiêu chí của Ramsar. Ngoài ra, tổ chức BirdLife còn xếp Tràm Chim là một trong các “Vùng chim quan trọng” (IBA - Important Bird Area) ở Việt Nam.
Công ước Ramsar là một công ước quốc tế về bảo tồn và sử dụng một cách hợp lý và thích đáng các vùng đất ngập nước, với mục đích ngăn chặn quá trình xâm lấn ngày càng gia tăng vào các vùng đất ngập nước cũng như sự mất đi của chúng ở thời điểm hiện nay cũng như trong tương lai, công nhận các chức năng sinh thái học nền tảng của các vùng đất ngập nước và các giá trị giải trí, khoa học, văn hóa và kinh tế của chúng.
Nằm giữa vùng đất trũng ngập nước của Đồng Tháp Mười, Vườn quốc gia Tràm Chim có diện tích tự nhiên 7.612 ha, thuộc địa phận 5 xã: Tân Công Sinh, Phú Đức, Phú Thọ, Phú Thành, Phú Hiệp và thị trấn Tràm Chim, huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp. Vùng đất này có cảnh quan thiên nhiên đẹp hấp dẫn với sông nước, rừng tràm và thảm thực vật phong phú. Đây là nơi cư trú của 130 loài thực vật bậc cao, 231 loài chim nước, hơn 100 loài động vật, hơn 150 loài cá… Đặc biệt, Vườn quốc gia Tràm Chim còn có 16 loài chim quý hiếm sinh sống và được bảo vệ như: Sếu đầu đỏ, Già đẫy lớn, Già đẫy Java, Cò quắm đầu đen, Cò Thìa, Đại bàng đen, Te vàng, Choi Choi lưng đen, Ngang cánh trắng, Điêng Điểng, Cò Trắng Trung Quốc, Diệc Sumatra, Bồ Nông Chân xám, Giang Sen, Nhạn ốc và Công Đất.
Ngoài ra, Vườn quốc gia Tràm Chim còn ẩn chứa vẻ đẹp thuần khiết của sen trắng, sen hồng, sen nửa trắng nửa hồng, bông súng, lúa trời, năng, lác, rau muống đồng...; cùng các loài động vật rất gần gũi, đậu trên cành cây hay lững lờ trên mặt nước: cò, le le, trít, diệc, vịt trời, cồng cộc...; nhìn xuống đồng nước xanh, trong, từng loài cá đồng vẫy đuôi tìm mồi...
Tuy nhiên, áp lực khai thác tài nguyên để kiếm kế sinh nhai của cộng đồng nghèo sống quanh Vườn quốc gia Tràm Chim là rất lớn, như việc hái hoa sen, ngó sen, và hoa súng đem ra ngoài bán với giá 500 đồng/bông, dùng bình điện bắt cá, sử dụng hóa chất để bẫy chuột, cua ốc... Vấn đề quản lý thủy văn cho phù hợp với nhu cầu của hệ sinh thái đất ngập nước, trong bối cảnh chế độ thủy văn của toàn vùng Đồng Tháp Mười đã thay đổi do sự phát triển hệ thống kênh đào rộng khắp; sự xâm lấn của các loài ngoại lai xâm hại như cây mai dương (Mimosa pigra), một loài thực vật được IUCN xếp trong 100 loài ngoại lai xâm hại nguy hiểm nhất thế giới… đang ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ sinh thái tự nhiên của Tràm Chim.
Vườn quốc gia Tràm Chim được Ramsar công nhận thì lợi ích đầu tiên thu được đó là danh tiếng của khu vực này và của cả quốc gia cũng sẽ được tăng lên nhờ được nhắc đến nhiều hơn ở các diễn đàn quốc tế về bảo tồn vùng đất ngập nước. Lợi ích đó sẽ giúp Vườn quốc gia Tràm Chim được nhiều khách du lịch biết đến và tới thăm nhiều hơn. Đồng thời, khi thành khu Ramsar, Tràm Chim sẽ có cơ hội nhận được sự hỗ trợ của các chuyên gia về chuyên môn cũng như cho việc áp dụng các tiêu chuẩn được quốc tế công nhận. Tràm Chim sẽ có cơ hội nhận được những khoản hỗ trợ từ Quỹ Hỗ trợ của Công ước Ramsar và tăng sự chú ý của các quỹ bảo tồn khác.
Ngày nay gần như toàn bộ cảnh quan Đồng Tháp Mười xưa đã biến mất, chỉ còn sót lại một vài khu quan trọng như Tràm Chim ở Đồng Tháp, Láng Sen ở Long An. Nên việc gìn giữ các khu còn lại như thế có ý nghĩa quan trọng về đa dạng sinh học, sinh thái, du lịch, văn hóa và cả nghiên cứu khoa học. Tràm Chim cũng là nơi cung cấp tài nguyên thiên nhiên cho cộng đồng xung quanh và đặc biệt là nơi giữ lại hình ảnh của Đồng Tháp Mười xa xưa cho các thế hệ mai sau chiêm ngưỡng và suy ngẫm về công lao của các bậc tiền nhân có công mở cõi ở vùng đất này. Được công nhận là khu Ramsar thứ 4 của Việt Nam là một cơ hội tốt cho công cuộc bảo tồn đất ngập nước ở Tràm Chim.
Hương Lê
Trung tâm Thông tin du lịch