Thế giới có thể thu hẹp khoảng cách tài chính cho hệ thống cảnh báo sớm và bảo đảm rằng mọi quốc gia đều có đủ nguồn lực cần thiết để tăng cường khả năng chống chịu, đồng thời bảo vệ cộng đồng trước những tác động ngày càng mạnh mẽ của thời tiết cực đoan và biến đổi khí hậu.
Một cánh đồng khô hạn tại Kenya. (Ảnh: Tân Hoa Xã)
Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) của Liên hợp quốc mới đây xác nhận năm 2024 là năm nóng nhất trong lịch sử. Biến đổi khí hậu đang làm gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan, với sự xuất hiện ngày càng nhiều của các cơn bão nhiệt đới có khả năng tăng cường độ nhanh chóng, mưa gió tàn phá lớn, nước dâng do bão, lũ lụt, hạn hán nghiêm trọng và cháy rừng…
Không những vậy, mực nước biển dâng cao, đẩy các khu vực ven biển đông dân cư vào nguy cơ ngập lụt và chịu tác động của sóng biển. Hệ lụy xã hội từ những thảm họa này vẫn kéo dài ngay cả khi không còn xuất hiện trên các trang tin tức.
Trong bối cảnh này, WMO lựa chọn chủ đề Ngày Khí tượng Thế giới năm 2025 là "Cùng nhau thu hẹp khoảng cách cảnh báo sớm", nhấn mạnh những tiến bộ cũng như những hạn chế trong dự báo và cảnh báo sớm - yếu tố quan trọng đối với sự phát triển kinh tế, xã hội toàn cầu.
Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề bởi siêu bão Yagi. (Ảnh: Nhandan.vn)
Theo báo cáo của WMO, ở giai đoạn giữa chặng đường của "Sáng kiến Cảnh báo sớm cho tất cả", đã có những tiến bộ đáng kể trong việc cứu sống, bảo vệ sinh kế và tăng cường khả năng chống chịu của cộng đồng. Trước những rủi ro về khí hậu ngày càng gia tăng, sáng kiến này trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Khi sáng kiến bước vào giai đoạn tiếp theo, các quan hệ đối tác được mở rộng nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện.
Nhiều tổ chức quốc tế, quỹ khí hậu và ngân hàng phát triển đang tăng cường hỗ trợ cho công tác cảnh báo sớm. Các đối tác khu vực và các trung tâm chuyên môn đang được sử dụng để nâng cao hiệu quả và xây dựng năng lực bền vững.
Điểm cốt lõi của sáng kiến này là sự chủ động của mỗi quốc gia, với sự dẫn dắt của các chính phủ - đặc biệt là các Cơ quan Khí tượng và Thủy văn quốc gia (NMHSs) - đóng vai trò chủ đạo trong việc tăng cường khả năng chống chịu và thiết lập hệ thống cảnh báo sớm bền vững.
Sáng kiến Cảnh báo sớm cho tất cả của Liên hợp quốc đặt mục tiêu đến năm 2027, tất cả mọi người trên Trái đất sẽ đều được bảo vệ bởi hệ thống cảnh báo sớm về thời tiết. Thế giới phải đoàn kết lại và khẩn trương tăng cường hành động và đầu tư để hiện thực hóa mục tiêu này - Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres
Hướng tới mục tiêu năm 2027, giai đoạn tiếp theo của "Sáng kiến Cảnh báo sớm cho tất cả" sẽ tập trung vào các hành động nhanh chóng, toàn diện và hiệu quả nhằm gia tăng tác động tích cực, bằng cách: phát huy từ các bài học kinh nghiệm và các công cụ đã phát triển để đẩy nhanh và cải thiện việc triển khai; mở rộng hỗ trợ tới nhiều quốc gia hơn, vượt ra ngoài 30 quốc gia trọng điểm ban đầu; tăng cường hợp tác với các nhà tài trợ song phương, đa phương, ngân hàng phát triển và các quỹ khí hậu để thúc đẩy nguồn lực và sự hợp tác; nâng cao năng lực khu vực thông qua hợp tác với các trung tâm chuyên môn và đối tác khu vực, đảm bảo tác động bền vững, thúc đẩy quyền sở hữu quốc gia bằng cách đưa các quốc gia đi đầu trong việc thực hiện và đảm bảo tính bền vững lâu dài.
Xác định các mục tiêu WMO đặt ra là "đầy tham vọng" nhưng Tổng Thư ký WMO Celeste Saulo bày tỏ tin tưởng: "Đây là thời điểm cần hành động! Bằng cách cùng nhau đầu tư, đổi mới và sáng tạo, chúng ta sẽ bảo đảm được sứ mệnh của Hệ thống Cảnh báo sớm cho tất cả".
Những số liệu đáng chú ý
55%: Tính đến năm 2024, đã có 108 quốc gia báo cáo rằng họ có hệ thống cảnh báo sớm đa thiên tai, hơn gấp đôi so với 52 quốc gia vào năm 2015.
Sự phát triển của các quốc gia dễ bị tổn thương: Các quốc gia kém phát triển nhất có bước tiến vượt bậc, đặc biệt là những nước không giáp biển và các quốc đảo nhỏ đang phát triển, với tốc độ cải thiện cao hơn mức trung bình toàn cầu.
39%: Điểm số trung bình toàn cầu về mức độ toàn diện của hệ thống cảnh báo sớm đa thiên tai đã tăng từ 0,35 lên 0,49, tăng 39%.
Nhã Nam (Theo UN, WMO)
