Khi thế giới đang đi nhanh về phía đô thị hóa, nơi rừng già bị lùi lại phía sau bởi tốc độ phát triển chóng mặt của bê tông và nhựa đường, thì có một vùng đất giữa dãy Trường Sơn vẫn giữ được sự kỳ vĩ nguyên sinh, như một chứng nhân của hơn 400 triệu năm lịch sử địa chất.
Đó là Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, nơi được UNESCO hai lần gọi tên - không chỉ như một di sản của Việt Nam, mà là di sản của nhân loại tại Quảng Bình.
Những con số chưa thể kể hết bí ẩn
“Chúng tôi mới chỉ khảo sát được khoảng 30% diện tích Vườn quốc gia”, ông Phạm Hồng Thái, Giám đốc Ban Quản lý Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng nói với tư cách của người đã sống giữa đá và rừng già lâu nay.
Du khách ngỡ ngàng trong lòng hang động Quảng Bình
30%, nghĩa là còn 70% chưa chạm đến. Nghĩa là hàng trăm hang động chưa có bước chân người, là những dòng sông ngầm chỉ mới được nghe qua tiếng nước chảy trong lòng đất. Nghĩa là còn cả một thế giới song song, tĩnh lặng, hoang sơ, nơi các quy luật tự nhiên vận hành không cần đến ánh sáng.
Ông Phạm Hồng Thái nói về 70% diện tích Phong Nha - Kẻ Bàng chưa khám phá
Tại vùng lõi Karst lớn nhất thế giới, nơi địa chất được hình thành từ cách đây hơn 400 triệu năm, 447 hang động đã được đo vẽ, với tổng chiều dài 246km. Trong số đó, Sơn Đoòng - hang động lớn nhất thế giới vẫn tiếp tục phô bày những điều mà khoa học cũng phải ngỡ ngàng.
Phong Nha - Kẻ Bàng là một vùng đất của những nghịch lý, già nhưng mới, cổ xưa nhưng chưa hề cũ kỹ.
Bên trong hệ thống hơn 400 hang động ở Phong Nha - Kẻ Bàng là trầm tích hơn 400 triệu năm
Dưới tán rừng, hệ sinh thái vẫn đang sinh sôi một cách bền bỉ. Gần 3.000 loài thực vật bậc cao, 1.394 loài động vật đã được ghi nhận. Trong đó có 43 loài mới cho khoa học, một con số không chỉ nói lên sự đa dạng, mà còn hé mở khả năng, còn rất nhiều điều chúng ta chưa biết về chính thế giới mình đang sống.
Những cái tên như Chích đá vôi, Bò cạp Thiên đường, Tắc kè Phong Nha… nghe vừa ngỡ ngàng, vừa bí ẩn như thể thiên nhiên chưa bao giờ muốn phơi bày tất cả. Và nếu ai từng đặt chân tới thung lũng Sinh Tồn hay hang Tối sẽ hiểu, sự sống nơi đây không hề ồn ào, nhưng thấm rất sâu qua hơn 400 triệu năm.
Du lịch như khám phá di chúc của đá
Phong Nha - Kẻ Bàng từng chỉ có hai sản phẩm du lịch, động Phong Nha và động Tiên Sơn. Giờ đây con số đó đã là 17. Từ Sơn Đoòng đến động Thiên Đường, từ suối Nước Moọc đến sông Chày - hang Tối, rồi thung lũng Sinh Tồn, hang Va, hang Én… Dòng du khách đổ về ngày một nhiều hơn, đặc biệt sau khi các tạp chí du lịch quốc tế liên tục gọi tên Quảng Bình như một trong những điểm đến hấp dẫn nhất hành tinh.
Một mê cung ở Phong Nha - Kẻ Bàng
Tuy nhiên vẫn đang có nỗi lo: “Chất lượng một số sản phẩm du lịch chưa tương xứng với tài nguyên của di sản”, ông Phạm Hồng Thái thừa nhận. Điều này đặt ra một bài toán, làm sao khai thác giá trị mà không tàn phá, làm sao mở cửa cho khách du lịch mà không đóng sập lại cánh cửa sinh thái.
Và khi mà danh hiệu “Điểm đến thiên nhiên hàng đầu Việt Nam 2025” và “Vườn quốc gia hàng đầu châu Á 2025” đang được đề cử, thì câu hỏi ấy càng cần lời giải hơn bao giờ hết.
Từ trầm tích ấy, di chúc của đá đã để lại một nền du lịch hang động thượng hạng
Phong Nha - Kẻ Bàng không chỉ là nơi để check-in, không phải một địa điểm để “gạch tên” trong sổ tay du lịch. Nó là một bản di chúc địa chất, được viết bằng đá vôi, bằng rừng nguyên sinh, bằng từng dòng suối xuyên lòng núi. Là nơi thiên nhiên sống với ký ức của mình, và con người, nếu đủ tôn trọng, sẽ được lắng nghe. Giữa trung tâm ấy là con người. Con người đó là người A Rem giữ được sự lắng nghe ấy ngàn đời. Họ giữ rừng, bảo vệ hang động, bảo vệ từng con suối cho đến ngày nay. "Chúng tôi giữ rừng, giữ suối, giữ hang động không phải vì cá nhân mà vì đó là đất mẹ thiên nhiên đã che chở ông bà xưa và con cháu sau này", già Đinh Rầu nói bên suối Rục Cà Roòng.
"Ở Phong Nha - Kẻ Bàng, sự sống không chỉ có trong con số phát hiện cái gì, mà trong những điều kỳ vĩ đang ẩn sâu dưới lòng đất và trong từng thớ đá, nhịp suối, vòm rừng vẫn tiếp diễn từ xa xưa vọng lại", già Đinh Rầu nói.
Khi một du khách Tây Ban Nha tên Sophia thốt lên rằng: “Chúng tôi như lạc vào một thế giới khác. Thế giới của thiên nhiên hoang sơ nhưng vô cùng ấn tượng”, thì điều cô ấy cảm nhận không chỉ là vẻ đẹp, mà là sự khiêm tốn trước một thiên nhiên quá rộng lớn để ôm trọn, quá sâu thẳm để hiểu hết.
Một phần di sản Phong Nha - Kẻ Bàng
Phong Nha - Kẻ Bàng đang chờ chúng ta không chỉ đến, mà còn để lắng nghe, để thấu cảm. Không phải để chinh phục, mà là để sống chậm lại, ngước nhìn lên vòm đá hàng trăm triệu năm, và cúi đầu trước một thứ vĩ đại hơn chính mình.
Minh Phong
