Du lịch bền vững đã được thế giới phát triển hơn 30 năm qua. Tuy nhiên, tại Quảng Nam, định hướng phát triển du lịch bền vững vẫn trong giai đoạn giới thiệu và phát động. Cần có chiến lược phù hợp để phát triển loại hình du lịch này.
Ảnh: Bản vùng cao.
Nhu cầu du lịch phương Tây thay đổi
Du lịch bền vững đã được triển khai tại nhiều nơi trên thế giới. Tuy nhiên, tên gọi bền vững vẫn chưa thống nhất cao trong giới chuyên gia du lịch vì chưa xác định được tiêu chí để đạt đến mức bền vững. Các hoạt động về du lịch bền vững thông qua các trào lưu du lịch khác nhau như du lịch trách nhiệm, du lịch sinh thái, du lịch khám phá…, các hình thức du lịch này đều nằm trong phạm trù du lịch bền vững.
Cuối thế kỷ XVII đến đầu thế kỷ XIX, du lịch nghỉ mát, giải trí bắt đầu xuất hiện tại Úc và Thụy Điển. Cũng vào giai đoạn này, Công ty Du lịch Thomas Cook đã xây dựng chương trình du lịch trọn gói đầu tiên được chào bán rộng rãi. Vào giữa thế kỷ XX, sau chiến tranh thế giới lần thứ II, du lịch hiện đại phát triển mạnh do nền kinh tế phát triển và chính sách phúc lợi cho tất cả các tầng lớp nhân dân. Tuy nhiên, đến năm 1970, khi khủng hoảng dầu lửa trầm trọng, kinh tế thế giới gặp khủng hoảng nặng nề, du lịch trở nên cạnh tranh gay gắt bằng giá cả, tạo ra trào lưu du lịch chen chúc (Mass Tourism). Những mặt tích cực của du lịch chen chúc mang lại cho xã hội những giá trị đáng kể. Đặc biệt sự phát triển các kỳ nghỉ dài ngày đã làm tăng thu nhập cho các nước đang phát triển đến 140% (giai đoạn 1990-2000). Bên cạnh những giá trị tích cực của du lịch chen chúc thì những tác động tiêu cực của nó cũng gây không ít phiền toái như ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước và không khí, các công trình xây dựng mới lấn không gian xanh. Ngoài ra, còn tác động tiêu cực đến xã hội như gia tăng tội phạm, lợi nhuận chỉ mang lại cho một nhóm người, chênh lệch giàu nghèo càng lớn, hủy diệt các loài động vật.
Du khách khám phá đời sống văn hóa đồng bào miền núi.
Xu hướng du lịch chen chúc vẫn tồn tại khá phổ biến tại các nước châu Á. Tại Việt Nam nói chung và Quảng Nam nói riêng, vào các kỳ nghỉ, đa số du khách dồn về các điểm du lịch nổi tiếng gây nên cảnh bát nháo. Ví như tại Quảng Nam vào các ngày lễ 30/4, 1/5, ngày Quốc khánh, Giỗ tổ Hùng Vương… các điểm du lịch như Hội An, Cù Lao Chàm, Phú Ninh thường quá tải và gây không ít lộn xộn. Chính những sự lộn xộn và ảnh hướng tiêu cực của du lịch chen chúc mà nhu cầu du lịch của các nước phương Tây đã thay đổi. Ngày nay du khách phương Tây thường chọn những điểm du lịch không bị ô nhiễm môi trường, gắn kết với sinh thái....
Xây dựng sản phẩm du lịch bền vững
Quảng Nam có nhiều lợi thế để phát triển du lịch sinh thái, trách nhiệm, khám phá, làng quê… Cần nhanh chóng định hướng phát triển du lịch tại các vùng nông thôn, miền núi, mở rộng các hoạt động du lịch sinh thái dọc sông ngòi, bờ biển; mạnh dạn quy hoạch các vùng núi, hải đảo do khách tham gia khám phá du lịch đi bộ hoặc leo núi. Bên cạnh vùng du lịch nghỉ dưỡng cao cấp và bất động sản ven biển, cần nhanh chóng định hình loại hình du lịch leo núi, khám phá đời sống văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số tại các huyện miền núi Quảng Nam. Tại các vùng đồng bằng nông thôn, có thể xây dựng loại hình du lịch làng quê, sinh thái, homestay, làng nghề, thủ công mỹ nghệ mang bản sắc riêng biệt và độc nhất.
Cần phát triển các làng nghề truyền thống để phục vụ du lịch bền vững.
Để phát triển du lịch bền vững, cần xây dựng các cơ chế chính sách để thu hút nguồn lực bên ngoài vào đầu tư tại miền núi. Có giải pháp hữu hiệu để phục hồi các hoạt động văn hóa của người Cơ Tu. Ngoài ra, bên cạnh việc bảo vệ nghiêm ngặt các khu vực bảo tồn biển và rừng tại Cù Lao Chàm, cần mở rộng không gian miền núi và mặt biển để phát triển du lịch. Chuẩn hóa các cơ sở homestay đúng ý nghĩa của nó. Các dịch vụ homestay phải tạo điều kiện cho du khách thưởng thức các giá trị văn hóa thường ngày của người địa phương, chứng kiến các hoạt động văn hóa truyền thống trong gia đình vào các dịp lễ, tết, giỗ… Bên cạnh điều kiện vật chất cơ bản để đón khách, gia đình homestay phải có ít nhất 3 thế hệ sống trong cùng một nhà. Cần định hình rõ sản phẩm du lịch và chọn thị trường cung cấp. Du khách châu Âu sẽ sẵn sàng trả chi phí cao để mua các sản phẩm du lịch bền vững hơn các sản phẩm du lịch truyền thống khác.
Nhóm loại hình du lịch nằm trong phạm trù du lịch bền vững:
Du lịch sinh thái: hướng đến các điểm thiên nhiên, bảo tồn tài nguyên môi trường và cải thiện phúc lợi cho người dân địa phương. Du lịch bền vững: không làm giảm nguồn lực của thiên nhiên. Du lịch trách nhiệm: làm giảm thiểu các yếu tố tiêu cực của du lịch ảnh hưởng đến môi trường. Du lịch thiên nhiên: các hoạt động du lịch và trải nghiệm tập trung vào thiên nhiên. Du lịch văn hóa: du khách trải nghiệm nền văn hóa tại điểm đến. Du lịch khám phá. Du lịch sức khỏe và spa: các hoạt động vật lý trị liệu, giải pháp xả căng thẳng…
Theo nghiên cứu của tổ chức chuyên gia cao cấp Hà Lan (PUM), hiện có 12 quốc gia tham gia xu hướng du lịch bền vững là Mỹ, Anh, Đức, Úc, Pháp, Thụy Điển, Hà Lan, Đan Mạch, Na Uy, Áo, Canada và Ireland. Đặc điểm đi du lịch của du khách các nước này là đi một vài cá nhân hoặc nhóm người, có độ tuổi trên 60, lập kế hoạch và tự tổ chức, tìm hiểu thông tin du lịch tại các điểm đến chủ yếu qua internet; thường tham gia các hoạt động du lịch ngoài trời gắn với thiên nhiên, khám phá, trị liệu, tham quan các bản làng dân tộc, vùng hoang sơ…
Ngành du lịch của tỉnh cần thành lập hiệp hội du lịch bền vững, tham gia làm thành viên của các hiệp hội du lịch bền vững thế giới. Đây là kênh thông tin, tài liệu, kinh nghiệm quý và có nhiều hướng dẫn quan trọng trong việc triển khai phát triển du lịch bền vững. Mô hình phát triển du lịch bền vững tại làng rau Trà Quế (Hội An) là ví dụ điển hình để nhân rộng ra các làng quê khác. Sự phát triển bền vững cần phải có sự hợp tác từ ba nhà (Nhà nước - nhà nông - nhà doanh nghiệp), quyền lợi cũng sẽ được chia đều khi thu được kết quả. Tuy nhiên cần nghiên cứu thêm các loại hình du lịch và dịch vụ để có thể kéo dài thời gian lưu trú của khách, tăng khả năng chi tiêu của khách mà không làm phá vỡ nguyên tắc du lịch của nó tại làng.
Nguyễn Sơn Thủy
