Những lễ hội dân gian dân tộc là những “bảo tàng sống” về văn hóa đặc thù của dân tộc ta đã tạo cơ hội cho ngành du lịch thu hút khách, song không phải lúc nào du lịch và di sản cũng đồng hành cùng nhau.
Theo thống kê, việc khôi phục và tổ chức lễ hội truyền thống của các dân tộc thiểu số đã thu hút một lượng lớn khách du lịch. Năm 2000, ngay từ khi bắt đầu thực hiện “Chương trình hành động quốc gia về du lịch”, để phát triển sản phẩm du lịch mới gắn với các lễ hội truyền thống, ngành du lịch đã chọn 15 lễ hội tiêu biểu cho các vùng miền, các dân tộc, trong đó có lễ hội Xuống đồng (Lồng Tồng) của người Tày, lễ hội Katê của người Chăm, lễ hội Ooc Om Bok của người Khmer... để đầu tư, chuẩn hóa thông tin, kịch bản với mục đích vừa tôn trọng tính truyền thống đặc sắc của lễ hội, vừa bảo đảm tính khoa học trong công tác tổ chức, đáp ứng yêu cầu của khách du lịch.
Tuy nhiên, theo TS. Hoàng Thị Điệp, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch, thời gian qua, việc khai thác các lễ hội văn hóa của các dân tộc thiểu số để phát triển du lịch còn hạn chế do công tác quản lý, tổ chức các lễ hội còn bất cập. Một số lễ hội ngày càng bị mất đi giá trị nguyên gốc, bị sân khấu hóa, bổ sung, xen kẽ những yếu tố hiện đại, lai căng không phù hợp, gây phản cảm cho khách du lịch. Nhiều lễ hội được tổ chức tràn lan, bị thương mại hóa; thậm chí bị lợi dụng cho mục đích mê tín dị đoan đã gây bức xúc trong dư luận…
TS. Lê Thị Minh Lý, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa (Bộ VH,TT&DL) cho rằng, du lịch và bảo tồn di sản không phải lúc nào cũng song hành với nhau, để cộng đồng khác cũng được thưởng thức lễ hội mà không bị du lịch hóa, cần làm tốt công tác tuyên truyền qua các phương tiện thông tin đại chúng, phát hành các xuất bản phẩm văn hóa để chuẩn bị cho người đi xem hội có những hiểu biết đầy đủ. Khi nhận thức được, họ sẽ tôn trọng và không phá vỡ không gian thực hành lễ hội. Đồng thời, cần tuyên truyền để cộng đồng cư dân, nơi diễn ra lễ hội, đừng biến lễ hội của địa phương mình thành sản phẩm để bán, đừng nghĩ rằng lấy di sản để phát triển kinh tế, để dựa vào đó bán những đồ gây phản cảm trong lễ hội, tổ chức các trò cờ bạc trá hình…
Lộc Phương Lan
