Là vùng đất có bề dày trầm tích văn hóa - lịch sử - tâm linh và sở hữu nhiều cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, Ninh Bình đã lựa chọn hướng khai thác “du lịch xanh” để tạo sự phát triển bền vững. Sự chuyển hướng này đã mang lại tốc độ tăng trưởng của du lịch Ninh Bình ở mức cao trong nhiều năm liền.
Đánh thức tiềm năng
Ninh Bình được tạo hóa ban tặng nguồn tài nguyên thiên nhiên đa dạng, độc đáo và sở hữu những di sản văn hóa - lịch sử có giá trị đồ sộ, là nguồn tài sản vô giá để phát triển du lịch. Bên cạnh đó, việc xã hội hóa và khơi nguồn đầu tư đã đánh thức những tiềm năng du lịch nơi đây.
Du lịch văn hóa - tâm linh là một thế mạnh của Ninh Bình, phát huy lợi thế là mảnh đất thiêng từng là cố đô của 3 vương triều phong kiến, gắn với những biến chuyển trọng đại trong lịch sử của dân tộc; cũng là nơi hội tụ và phát triển của nhiều tôn giáo, nhất là Phật giáo và Thiên Chúa giáo, cùng các công trình tôn giáo - kiến trúc văn hóa có giá trị.
Du lịch sinh thái thường gắn với du lịch trải nghiệm và loại hình du lịch homestay (ở tại nhà dân bản địa), giúp du khách thâm nhập sâu vào cuộc sống sinh hoạt, lao động sản xuất của cộng đồng dân cư địa phương. Đây chính là cơ sở để Ninh Bình có điều kiện vực dậy những làng nghề truyền thống, các đặc sản, di sản văn hóa riêng có để phục vụ du lịch, như làng nghề thêu Văn Lâm, làng đá mỹ nghệ Ninh Vân (Hoa Lư), làng cói Kim Sơn, khôi phục và phát triển nghệ thuật hát xẩm, chèo, các món ăn dân gian…
Đặc biệt , Ninh Bình hiện đang sở hữu Quần thể danh thắng Tràng An hiện đang trong quá trình hoàn thiện hồ sơ trình USNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới. Tràng An là một bảo tàng địa chất ngoài trời, ghi dấu những chuyển động thăng trầm của vỏ trái đất và chứa đựng trong lòng nó lịch sử hình thành và phát triển của con người cách đây hàng triệu năm. Quần thể được hình thành từ những dải đá vôi với thung lũng, sông ngòi hòa quyện vào nhau tạo nên một không gian huyền ảo, trữ tình thơ mộng. Địa chất, địa mạo đặc biệt, cùng hệ thống hang động xuyên thủy đã khiến Tràng An mang trong mình nhiều tiểu vùng khí hậu khác nhau, trong đó song hành tồn tại hệ sinh thái trên cạn và dưới nước rất đặc biệt, với nhiều loài động, thực vật quý hiếm có tên trong sách Đỏ Việt Nam. Vùng lõi nguyên thủy của quần thể được bảo vệ tuyệt đối. Dự kiến năm 2014, Tràng An sẽ trở thành di sản thiên nhiên thế giới và khi đó, vị thế của quần thể du lịch này sẽ được nâng lên ở tầm quốc tế, kỳ vọng thu hút lượng lớn khách du lịch trong nước và quốc tế.
Những tiềm năng du lịch của Ninh Bình vẫn còn rất nhiều, đồng nghĩa với cơ hội đối với các nhà đầu tư là rất lớn. Quan điểm nhất quán của Ninh Bình là, càng đầu tư đúng hướng càng bảo tồn và càng bảo tồn tối ưu càng phát triển. Năm 2011, doanh thu ngành du lịch của Ninh Bình đạt trên 665 tỉ đồng (gấp 725 lần so với năm 1992). Con số tăng trưởng ấn tượng trên dự báo sẽ còn cao hơn rất nhiều và ngày càng đi vào chiều sâu.
Vươn tầm cao mới
“Du lịch xanh” gắn khai thác với bảo tồn tính đa dạng của hệ sinh thái tự nhiên và các giá trị, di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, là vấn đề khá quen thuộc trên thế giới và là một xu hướng chủ đạo trong phát triển du lịch ở nhiều quốc gia.
Theo nhiều chuyên gia, du lịch Ninh Bình phát triển không thể chỉ dựa vào cảnh quan độc đáo thiên nhiên ban tặng, mà còn phải tạo dựng những khu, điểm giải trí mang tầm quốc tế (khu mua sắm, vui chơi, giải trí tổng hợp…), các dịch vụ phụ trợ chất lượng cao để kích thích tiêu dùng và kéo dài thời gian lưu trú của khách du lịch trong nước và quốc tế. Hiện nay, chi tiêu của du khách tại Ninh Bình vẫn ở mức thấp.
Thu hút các nguồn lực đầu tư có yếu tố nước ngoài vào du lịch của Ninh Bình còn nhiều hạn chế. Công tác quảng bá, xúc tiến du lịch đã được chú trọng và luôn thay đổi hình thức, song vẫn là hoạt động phải đẩy mạnh hơn nữa trong thời gian tới, đối với cả thị trường nội địa và quốc tế.
Cơ cấu ngành kinh tế của Ninh Bình hiện nay phụ thuộc nhiều vào một số ngành công nghiệp như sản xuất xi-măng và thép xây dựng, tỷ trọng các ngành công nghiệp sạch còn thấp. Đặc điểm trên mang đến quan ngại về nguy cơ ô nhiễm có thể xảy ra đối với các vùng du lịch sinh thái, nhất là ở các khu vực giáp ranh, vùng đệm, đặc biệt với một tỉnh có diện tích tự nhiên hẹp như Ninh Bình. Nhận thức rõ vấn đề trên, ngày 01-4-2005, Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Bình đã ban hành Quyết định số 544/2005/QĐ-UBND, về việc quy định các khu vực cấm, tạm cấm khai thác khoáng sản. Trong tương lai, để xử lý triệt để những tác động xấu đến môi trường thì việc thu hẹp những ngành công nghiệp dựa vào khai thác tài nguyên và có nguy cơ gây ô nhiễm cao vẫn là lựa chọn tối ưu.
Nghị quyết số 15-NQ/TU, ngày 13-7-2009, của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Ninh Bình, về phát triển du lịch đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, là cơ sở quan trọng cho sự phát triển của du lịch Ninh Bình. Từ một ngành kinh tế non trẻ, thiếu và yếu cả nhân lực và vật lực, du lịch Ninh Bình từng bước trở thành một ngành công nghiệp “không khói”, phát triển bền vững gắn với “xanh hóa” trong khai thác và sử dụng tài nguyên du lịch, từ đó tạo ra các giá trị kinh tế mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương.
