Chưa khi nào việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản nghệ thuật ca Huế được chú trọng như hiện nay, trong đó hướng đến xây dựng hồ sơ “Nghệ thuật ca Huế” đệ trình Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) đưa vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Không gian ca Huế thính phòng. Ảnh: Đăng Tuyên
Nhiều hoạt động gìn giữ giá trị ca Huế
Sau 5 năm triển khai đề án “Bảo vệ và phát huy giá trị di sản nghệ thuật ca Huế giai đoạn 2017 – 2022” có nhiều bản ca Huế cổ trước nguy cơ thất truyền đã được sưu tầm, nghiên cứu khôi phục. 10 làn điệu ca Huế tiêu biểu, như: Nam ai, Nam bình, Tứ đại cảnh, Phú lục, Cổ bản, Nam xuân, Phẩm tiết, Cổ bản dựng… và hơn 15 làn điệu dân ca Huế đã được hệ thống hóa, thu âm, ghi hình, ký âm đưa vào lưu trữ.
Không chỉ vậy, có rất nhiều lớp tập huấn và cấp giấy chứng nhận hát ca Huế cho hơn 110 giáo viên bộ môn âm nhạc của 100 trường THCS trên địa bàn tỉnh. Những giáo viên này sau đó đã đưa ca Huế vào dạy lồng ghép trong chương trình môn âm nhạc để giới thiệu, truyền dạy cho các em học sinh.
Theo ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao, chương trình đưa ca Huế vào trường học không chỉ đơn thuần là dạy cho học sinh tập hát mà còn giúp các em nhận ra những giá trị nhân văn ẩn chứa trong nội dung từng bài bản. Từ đó, giúp các em biết trân trọng, yêu quý di sản ca Huế và nâng cao ý thức, trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản ca Huế.
Nhắc đến việc phát huy, gìn giữ ca Huế, theo ông Hải không thể không kể đến việc duy trì phục vụ miễn phí của CLB Ca Huế thính phòng do nhà thơ Võ Quê sáng lập đã hoạt động tại Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao TP. Huế. Ở không gian ấm cúng của Ca Huế thính phòng, cũng xuất hiện một số tác giả soạn lời mới, vừa làm phong phú nội dung các bài bản ca Huế, vừa phản ánh sinh động cuộc sống đương đại của quê hương.
Hiện nay, Sở Văn hóa và Thể thao đang tiến hành kiểm kê, sưu tầm, nhận diện giá trị di sản nghệ thuật ca Huế, chuẩn bị hồ sơ khoa học “Nghệ thuật ca Huế” đệ trình UNESCO đưa vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại khi có sự đồng ý chủ trương xây dựng hồ sơ của Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, tiếp tục báo cáo đề xuất UBND tỉnh hình thành không gian Ca Huế thính phòng tại di tích Ưng Bình (Châu Hương Viên) và cơ sở 148 Bùi Thị Xuân (TP. Huế).
Đối mặt nhiều thách thức
Dù có nhiều tín hiệu tích cực, nhưng ông Phan Thanh Hải cho biết, các loại hình nghệ thuật truyền thống đang đứng trước nguy cơ mai một, các đối tượng lựa chọn nghệ thuật truyền thống để học tập và lập nghiệp ngày càng ít. Công tác giáo dục, định hướng thẩm mỹ cho công chúng, nhất là giới trẻ gặp nhiều khó khăn. Việc xây dựng đội ngũ nghệ sĩ, diễn viên có chất lượng hoạt động trong lĩnh vực ca Huế cũng không dễ dàng.
Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường như hiện nay, hoạt động biểu diễn ca Huế cũng bị cuốn theo, đã xuất hiện sự cạnh tranh không lành mạnh, ảnh hưởng đến giá trị di sản ca Huế. Đặc biệt, một số bài bản ca Huế được ký âm bằng phương pháp cổ truyền, đòi hỏi kỹ năng cao thì lực lượng nghệ sĩ trẻ hầu như khó có thể tiếp cận được.
Nói về hoạt động ca Huế trên sông Hương, ông Hải cho rằng đây là một trong những không gian lý tưởng, phù hợp với loại hình nghệ thuật này. Tuy nhiên, các chủ thuyền phần lớn chưa được trang bị đầy đủ kiến thức về du lịch và nghệ thuật ca Huế. Các thuyền phục vụ du lịch ca Huế trên sông Hương còn là nơi sinh hoạt của các hộ gia đình gây ảnh hưởng đến mỹ quan cũng như môi trường du lịch nói chung, không gian biểu diễn nghệ thuật ca Huế nói riêng.
“Nhiều nghệ nhân, nghệ sĩ có danh hiệu, tên tuổi đã từ chối biểu diễn vì thấy phương thức biểu diễn trên sông Hương đã “biến chất”, không còn phù hợp với nghệ thuật ca Huế thuần túy. Từ đó, chất lượng ca Huế trên sông Hương bị xuống cấp, mất dần nguyên mẫu”, ông Hải nói thêm
Sở Văn hóa và Thể thao đã đề nghị UBND tỉnh thống nhất chủ trương xây dựng đề án “Bảo vệ và phát huy giá trị di sản nghệ thuật ca Huế giai đoạn 2023 - 2028”. Cùng với đó, tiếp tục nghiên cứu, xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù đối với các nghệ nhân, nghệ sĩ có nhiều đóng góp trong công tác truyền dạy, bảo tồn, phát huy, phát triển ca Huế. Đầu tư nguồn kinh phí để củng cố, chỉnh trang và xây dựng mới hệ thống cơ sở vật chất phục vụ du lịch gắn với hoạt động biểu diễn ca Huế.
Trong năm 2022, qua 6 đợt kiểm tra theo kế hoạch và kiểm tra đột xuất của tổ liên ngành đối với hơn 350 suất diễn và thuyền tham gia hoạt động ca Huế trên sông Hương, các ngành chức năng đã lập biên bản vi phạm và ra 7 quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với các cá nhân có hành vi vi phạm, với số tiền gần 49 triệu đồng. Các hành vi chủ yếu là: tổ chức biểu diễn nghệ thuật không đúng nội dung trong văn bản chấp thuận, thuyền chở quá số người, đón trả khách không đúng địa điểm...
Nhật Minh