Các chuyên gia cho rằng các chính sách khuyến khích sự tham gia của người dân, các tổ chức chính trị-xã hội, trường đại học, viện nghiên cứu vào hệ thống quản lý là cách hiệu quả để giải quyết xung đột môi trường.
Đây là nội dung được chia sẻ trong Tọa đàm: “Xung đột môi trường, tác động xã hội, và công lý môi trường: Nghiên cứu các trường hợp, phân tích và gợi ý chính sách đối với Việt Nam” do Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam và Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU) phối hợp tổ chức ngày 25/1, tại Hà Nội.
Theo Báo cáo Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) năm 2016, các vấn đề về môi trường đứng thứ hai (sau đói nghèo) trong những vấn đề khẩn cấp nhất mà người dân mong muốn Nhà nước giải quyết. Ngoài ra, cuộc điều tra PAPI năm 2016 còn cho thấy, 77% người được hỏi cho rằng nên ưu tiên bảo vệ môi trường hơn là tăng trưởng kinh tế.
Thực tế phản ánh, tình trạng xung đột liên quan đến vấn đề môi trường trong thời gian qua giữa người dân và doanh nghiệp đang có xu hướng gia tăng, cần thiết phải có những chính sách xử lý, giải quyết một cách hài hòa, hiệu quả.
Tại toạ đàm, các diễn giả đã thảo luận những phát hiện mới nhất về nguyên nhân và hậu quả của các xung đột liên quan đến môi trường, đồng thời đưa ra khuyến nghị chính sách.
TS. Nguyễn Văn Thắng, Viện trưởng Viện Quản lý Châu Á – Thái Bình Dương nhận xét: “Khi xung đột xảy ra, nếu giải quyết theo kênh hành chính không hiệu quả, người dân thường có hành động tự phát gây rủi ro pháp lý cao. Cùng với đó, Việt Nam đang thiếu vắng chuyên gia hòa giải độc lập và chuyên nghiệp”.
Theo GS. Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế Quốc dân, phần lớn các nghiên cứu và sáng kiến chính sách ở Việt Nam hiện nay đều tập trung vào yếu tố kiểm soát môi trường mà chưa chú trọng nhiều đến công lý môi trường. Đánh giá thấp vai trò của công lý môi trường cũng là một nguyên nhân làm nảy sinh và thổi bùng xung đột môi trường.
Vị giáo sư nhận định: “Xung đột môi trường không chỉ là vấn đề kinh tế - kỹ thuật, mà còn là vấn đề xã hội. Kết quả nghiên cứu và kinh nghiệm quốc tế cho thấy nếu chỉ dựa vào kênh quản lý hành chính Nhà nước thì không thể giải quyết triệt để ô nhiễm và các xung đột môi trường. Do đó, cần có chính sách khuyến khích sự tham gia của người dân, các tổ chức chính trị xã hội, chuyên môn như trường đại học, viện nghiên cứu vào hệ thống quản lý môi trường.”
Bà Caitlin Wiesen, Giám đốc Quốc gia của UNDP tại Việt Nam phát biểu tại Tọa đàm
Đồng tình với quan điểm này, bà Caitlin Wiesen, Giám đốc Quốc gia của UNDP tại Việt Nam, nêu bật sự cần thiết phải bảo vệ quyền về môi trường cũng như bảo đảm sự tiếp cận công lý cho những người chịu ảnh hưởng.
Bà cho biết: “Kinh nghiệm từ các nước chỉ ra ba yếu tố quan trọng giúp bảo đảm quyền về môi trường là: Chính phủ lấy ý kiến của cộng đồng trước khi tiến hành những hoạt động ảnh hưởng đến môi trường; bảo đảm người dân có thể tiếp cận thông tin và tham gia vào quá trình ra quyết định các vấn đề môi trường ảnh hưởng đến cuộc sống của họ; và bảo đảm tiếp cận tới tòa án hoặc bất kỳ cơ chế hòa giải nào để giải quyết xung đột môi trường”.
Theo đánh giá của các chuyên gia, hoàn thiện quy định về bảo vệ môi trường cũng là một giải pháp để giảm bớt xung đột môi trường. Theo đó, cần sửa đổi các quy định theo hướng chú trọng giám sát việc tuân thủ các đánh giá tác động môi trường trong quá trình vận hành dự án. Đồng thời, các báo cáo này nên được công khai để cộng đồng và các tổ chức độc lập có thể cùng giám sát.
| Xung đột môi trường phản ánh sự mâu thuẫn, tranh chấp về tài nguyên, môi trường, mà thực chất là về lợi ích giữa các đơn vị, tổ chức, các nhóm dân cư, cộng đồng xã hội, gia đình, cá nhân với nhau. |
Thu Lê