Những năm qua, cơ sở lưu trú du lịch (CSLTDL) tại Việt Nam đã có tốc độ phát triển nhanh cả về số lượng và chất lượng. Tổng số phòng tăng từ 69.000 năm 2001 lên đến 265.000 năm 2011.
Bên cạnh việc đáp ứng tốt nhu cầu của du khách, hoạt động kinh doanh du lịch cũng bộc lộ những tác động xấu đến môi trường tự nhiên và môi trường nhân văn. Việc sử dụng quá mức tài nguyên, năng lượng, tạo chất thải gây ô nhiễm môi trường, những tệ nạn xã hội, văn hoá ngoại lai và những hạn chế trong nhận thức về bảo vệ môi trường đã làm giảm hiệu quả kinh tế do du lịch mang lại, làm môi trường xuống cấp, gây ảnh hưởng xấu tới hình ảnh và sự phát triển bền vững của du lịch Việt Nam.
Nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác bảo vệ môi trường trong CSLTDL, từ năm 2008, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã chỉ đạo Tổng cục Du lịch triển khai nhiều hoạt động nghiên cứu, tuyên truyền, khuyến khích đơn vị kinh doanh CSLTDL thực hiện bảo vệ môi trường một cách thiết thực, hiệu quả.
Ngày 12 tháng 4 năm 2012 Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã ký Quyết định số 1355/QĐ-BVHTTDL ban hành Bộ tiêu chí Nhãn Du Lịch bền vững Bông sen xanh (sau đây gọi là Nhãn Bông sen xanh) áp dụng đối với các CSLTDL tại Việt Nam. Đây là mắt xích quan trọng, mở đầu cho việc xây dựng hệ thống tiêu chí du lịch bền vững đối với các dịch vụ phục vụ khách du lịch khác.
Nhãn Bông sen xanh ra đời là kết quả của quá trình nghiên cứu, học tập kinh nghiệm từ nhiều quốc gia trên thế giới như nhãn Hoa Môi trường (Ecolabel) của Liên minh châu Âu, nhãn Lá xanh (Green Leaf) của Thái Lan, nhãn Quả cầu Xanh (Earth Check) của Úc, nhãn Xanh ASEAN...
Tại Việt Nam, biểu trưng Nhãn du lịch bền vững Bông sen xanh cấp cho các CSLTDL là một hệ thống nhất về hình tượng và chữ viết, lấy bông sen làm chủ thể trang trí chính, sử dụng tiếng Việt và tiếng Anh, lấy hình tròn làm định dạng tổng thể, thể hiện tính toàn vẹn và bền vững. Các búp hoa sen nhỏ thể hiện các cấp độ khác nhau. Bông sen vươn lên khẳng định CSLTDL nỗ lực thực hiện bảo vệ môi trường, hướng tới phát triển du lịch bền vững.
Màu chủ đạo xanh lá cây thể hiện màu của tự nhiên, môi trường, tượng trưng cho sức sống và niềm hy vọng, sự an toàn mang tính toàn cầu. Màu vàng làm nền thể hiện sự sung túc, thịnh vượng, liên hệ đến tia nắng mặt trời ấm áp, mang lại trạng thái vui vẻ, thu hút khách du lịch.
Biểu trưng Nhãn Du lịch bền vững Bông sen xanh được sử dụng cho nhiều loại sản phẩm, dịch vụ trong CSLTDL, có kích cỡ khác nhau nên kích thước có thể khác nhau cho phù hợp với từng sản phẩm, dịch vụ. Kích thước nhỏ nhất của biểu trưng để CSLTDL được cấp Chứng nhận Nhãn Bông sen xanh gắn cho sản phẩm, dịch vụ của mình có đường kính là 1,5 cm.
Thông số màu:
Bông sen và chữ màu xanh lá cây : 100C – 0M – 100Y – 10K
Đường viền và nền chữ màu vàng đậm : 0C – 20M – 100Y – 0K
Nền biểu trưng màu vàng nhạt : 0C – 0M – 60Y – 0K
Vòng tròn đậm ngoài cùng: 0C – 20M – 100Y – 2K
Nhãn Bông sen xanh là nhãn hiệu cấp cho các CSLTDL đạt tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, sử dụng hiệu quả tài nguyên, năng lượng, góp phần bảo vệ các di sản, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của địa phương. Nhãn có 5 cấp độ, từ 1 Bông sen xanh đến 5 Bông sen xanh. Số lượng Bông sen xanh ghi nhận mức độ nỗ lực trong bảo vệ môi trường và phát triển bền vững của CSLTDL, không phụ thuộc vào loại, hạng mà CSLTDL đó đã được công nhận.
Bộ tiêu chí Nhãn Bông sen xanh có sự kết hợp giữa Tiêu chí Du lịch bền vững toàn cầu (GSTC) với các tiêu chí đánh giá chất lượng môi trường, thể hiện tính thực thi của Nhãn tại Việt Nam, hướng tới hội nhập quốc tế, đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch bền vững của thế giới, được sắp xếp thành 4 nhóm chính: A - Quản lý bền vững; B - Tối đa hoá lợi ích kinh tế và xã hội cho cộng đồng địa phương; C - Giảm thiểu các tác động tiêu cực tới di sản văn hoá, di sản thiên nhiên; D - Giảm thiểu những tác động tiêu cực tới môi trường.
Tổng số có 81 tiêu chí đánh giá với tối đa 154 điểm và 25 điểm thưởng, chia làm 3 cấp:
- Cấp cơ sở: 30 tiêu chí cần thiết, dễ thực hiện, mang tính quản lý nội bộ. Đơn vị đạt mỗi tiêu chí cấp cơ sở được chấm tối đa 1 điểm
- Cấp khuyến khích: 29 tiêu chí yêu cầu cao hơn cấp cơ sở. Đơn vị đạt mỗi tiêu chí cấp khuyến khích được chấm tối đa 2 điểm
- Cấp cao: 22 tiêu chí khó đạt hơn tiêu chí khuyến khích hoặc đòi hỏi sự đầu tư lớn, đồng bộ. Đơn vị đạt mỗi tiêu chí cấp cao được chấm tối đa 3 điểm.
Tiêu chí thưởng áp dụng cho các CSLTDL đã đạt chứng chỉ Công trình Xanh - LOTUS (15 điểm) hay được cấp chứng chỉ ISO 14001 chứng nhận đạt tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý môi trường (10 điểm).
Việc xếp hạng và cấp Chứng nhận Nhãn Bông sen xanh phụ thuộc vào số điểm và các tiêu chí CSLTDL đạt theo xác định của Hội đồng đánh giá do Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch thành lập, với các mức cụ thể như sau.
Sau ba năm kể từ ngày có hiệu lực áp dụng, Bộ tiêu chí Nhãn Bông sen xanh sẽ được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với trình độ kỹ thuật, công nghệ và hiểu biết về các vấn đề môi trường hiện hành.
Việc áp dụng Nhãn sinh thái hay Nhãn du lịch bền vững đã được thực hiện rộng rãi từ nhiều năm qua tại châu Âu, khu vực Bắc Mỹ, Thái Lan. Hy vọng rằng, trong thời gian tới, Nhãn du lịch bền vững Bông sen xanh sẽ được triển khai áp dụng rộng rãi, hiệu quả tại Việt Nam, thể hiện được quyết tâm phát triển bền vững của ngành du lịch nói chung và khối CSLTDL của Việt Nam nói riêng.
Th.s Nguyễn Thanh Bình