Đôi nghê Việt bằng đá nhân tạo được chế tác bởi các nghệ nhân của xưởng điêu khắc Liên Vũ lấy nguyên mẫu từ tượng nghê ở đền Vua Lê Thánh Tông (Thọ Xuân, Thanh Hóa), thế kỷ 17, vốn được tạo tác bằng gỗ, phủ sơn, cao 118cm, mang dáng hình con chó, còn gọi là “khuyển nghê”. Việc phục dựng mẫu nghê này khẳng định nỗ lực tìm lại chỗ đứng cho linh vật thuần Việt trong đời sống văn hóa, tâm linh dân tộc của nhiều nhà điêu khắc, các nhà nghiên cứu, góp phần đưa công chúng đến gần hơn với hình tượng linh vật thuần Việt.
Cặp nghê này là mẫu linh vật đầu tiên được cấp phép cung tiến vào di tích được xếp hạng. Do đình làng Trạch Xá là di tích cấp Thành phố nên các cấp chính quyền địa phương của Thành phố đã thẩm định và nhanh chóng cấp phép hoàn tất thủ tục đưa Nghê Việt vào đình. Ông Trương Minh Tiến, Phó giám đốc Sở VHTTDL Hà Nội đánh giá đây là một việc làm ý nghĩa khi việc di dời sư tử đá kiểu Trung Quốc được thực hiện trên cơ sở xã hội hoá. Ông Tiến khẳng định, năm 2015 Hà Nội sẽ tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện công văn 2662 về việc không sử dụng biểu tượng, linh vật ngoại lai không phù hợp với thuần phong mỹ tục tại nơi thờ tự và kêu gọi các địa phương noi gương nhân dân làng Trạch Xá thực hiện tốt việc chủ động di dời sư tử đá kiểu Trung Quốc khỏi các di tích.
Được biết, cặp sư tử đá ngoại lai có kiểu dáng Trung Quốc được một người dân trong làng cúng tiến từ năm 2003. Cụ Lê Quý Đôn, Trưởng ban tổ chức phục dựng nhà thờ Tổ nghề may làng Trạch Xá cho biết: “Khi tiếp nhận hiện vật này, chúng tôi nghĩ đơn giản mang về để trang trí cho cửa đình được khang trang, đẹp đẽ. Nhưng khi nhận được công văn của xã cuối năm ngoái cho biết sư tử này có gốc gác Trung Quốc, yêu cầu di dời, chúng tôi rất lo lắng. Tuổi già, sức yếu, cũng không biết khiêng đôi sư tử này đi đâu. Việc công ty Cao Minh xin di dời, đồng thời dâng đôi nghê mới, dân làng rất phấn khởi”.
Ông Tạ Đức, Giám đốc điều hành Cao Minh miền Bắc cho biết, việc các cụ cao niên và nhân dân trong là cùng đồng lòng cao trong việc di dời sư tử đá kiểu Trung Quốc và tiếp nhận Nghê Việt thể hiện mong muốn được trở về với bản sắc truyền thống văn hóa lâu đời của cha ông. Việc thay thế này tượng trưng cho mong muốn đổi mới hướng đi của việc phát triển làng nghề.
Theo nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế: “Với tốc độ toàn cầu hóa hiện nay, chúng ta phải chịu những ảnh hưởng của xâm thực văn hóa, rất nhiều các giá trị quý báu của dân tộc đã bị mai một. Hiện tượng sư tử ngoại lai xuất hiện rất nhiều ở những đình, chùa, miếu ở làng quê. Việc trả lại vị trí cho các linh vật truyền thống cũng là sự phục hưng văn hóa Việt. Con nghê trong quan niệm truyền thống phương Đông nói chung, vừa là linh vật thể hiện sự trí tuệ, thông minh, trung thành, đầy đủ những phẩm cách của con vật linh thiêng. Việc nhận thức đúng ý nghĩa, thông điệp của nó sẽ tốt hơn cho việc quảng bá, nhận diện những giá trị văn hóa Việt”.
Thứ trưởng Bộ VHTTDL Đặng Thị Bích Liên đánh giá rất cao việc triển khai công văn 2662 đến các cộng đồng trong dân cư ở các tỉnh, thành phố. Thứ trưởng khẳng định: “Việc tổ chức di chuyển các linh vật không phù hợp với thuần phong mỹ tục hôm nay, chúng tôi cho đây là biểu hiện nhận thức, cũng như là từ nhận thức đến hành động và được tổ chức một cách đầy đủ. Bà con, cộng đồng dân cư và một số doanh nghiệp và tổ chức xã hội đã nhận thức được tầm quan trọng, ý nghĩa công tác bảo tồn văn hóa, đặc biệt là tại các di sản văn hóa đã xếp hạng”.
Sau đây là một số hình ảnh tại buổi lễ di dời sư tử đá kiểu Trung Quốc, thay thế bằng đôi nghê Việt tại di tích lịch sử văn hóa đình làng Trạch Xá:
Ông Tạ Đức, Đại diện Công ty Cao Minh phát biểu.
Cụ Lê Quý Đôn, Trưởng ban tổ chức phục dựng nhà thờ Tổ nghề may làng Trạch Xá phát biểu.
Đôi sư tử đá kiểu Trung Quốc trước cửa đình là do người dân tiến cúng khi hoàn thành công tác trùng tu đình.
Đình làng Trạch Xá trước đó được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh (năm 2002).
Di dời sư tử đá trước sự chứng kiến của đông đảo người dân Trạch Xá.
Đón nhận đôi nghê Việt do Công ty Cao Minh tiến cúng.