Ngày 15-6, giải thưởng môi trường lớn nhất thế giới Goldman Environmental Prize 2021, được ví như giải "Nobel xanh" đã xướng tên một nhà bảo tồn tê tê Việt Nam. Đó là anh Nguyễn Văn Thái, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã tại Việt Nam (Save Vietnam's Wildlife-SVW) với nỗ lực cứu loài tê tê khỏi tuyệt chủng..
Nhà bảo tồn Nguyễn Văn Thái đã dành cả cuộc đời của mình để bảo vệ loài tê tê cực kỳ nguy cấp ở Việt Nam. Trong ảnh, anh Thái đang ôm trên tay một con tê tê Sunda thuộc Chương trình Bảo tồn Động vật ăn thịt và tê tê. Ảnh: Suzi Eszte.rhas.
Người Việt Nam thứ hai nhận Giải thưởng môi trường danh giá
Anh Nguyễn Văn Thái là một trong sáu người trên thế giới và là nhà bảo tồn Việt Nam đầu tiên của Việt Nam có tên trong danh sách nhận giải Goldman Environmental Prize năm 2021.
Đây là giải thưởng vô cùng cao quý, là sự ghi nhận những đóng góp và nỗ lực không ngừng nghỉ của anh Nguyễn Văn Thái cũng như SVW trong gần bảy năm qua trong công tác bảo tồn động vật hoang dã.
Năm người chiến thắng khác của năm nay là Gloria Majiga-Kamoto (Malawi); Maida Bilal (Bosnia và Herzegovina); Kimiko Hirata (Nhật Bản); Sharon Lavigne (Mỹ); và Liz Chicaje Churay (Peru).
Giải thưởng được nhà hoạt động từ thiện người Mỹ Richard và Rhoda Goldman sáng lập năm 1989. Mỗi năm giải thưởng trị giá 200.000 USD này (gần 5 tỷ tiền Việt Nam) chỉ trao tặng cho sáu cá nhân xuất sắc là đại diện cho các khu vực địa lý: châu Phi, châu Á, châu Âu, các quần đảo và quốc đảo, Bắc Mỹ, Nam và Trung Mỹ.
Giải thưởng Goldman được ví như giải "Nobel xanh" trong lĩnh vực môi trường không chỉ vì sự cạnh tranh gắt gao mà còn là vì sự công nhận mang tầm quốc tế cho những thành tựu và cống hiến của các cá nhân là lãnh đạo môi trường nổi bật trên toàn thế giới. Giải thưởng mỗi năm chỉ trao tặng cho sáu cá nhân xuất sắc, là sự "phản ánh tác động mạnh mẽ mà một người có thể làm với nhiều người " và đặc biệt góp phần truyền cảm hứng cho cộng đồng trong công cuộc cải thiện môi trường, bảo tồn các hệ sinh thái tự nhiên trên Trái đất.
Tính đến năm 2020, giải thưởng đã được trao cho hơn 200 cá nhân (trong số đó có 87 người là phụ nữ) đến từ hơn 90 quốc gia trên thế giới. Anh Nguyễn Văn Thái là nhà bảo tồn Việt Nam đầu tiên và người Việt Nam thứ hai nhận giải trong lịch sử hơn 30 năm của Giải thưởng này. Người Việt Nam đầu tiên nhận giải là chị Ngụy Thị Khanh, Giám đốc của GreenID vào năm 2018.
Người dành cả cuộc đời bảo vệ tê tê được vinh danh
Tê tê bị săn trộm và buôn bán nhiều hơn bất kỳ loài động vật có vú nào trên thế giới, ba trong số bốn loài tê tê châu Á đang ở mức cực kỳ nguy cấp. Ước tính có khoảng 1 triệu con tê tê đã bị săn trộm trong thập kỷ qua, chủ yếu là để cung cấp cho thị trường vảy tê tê được nhiều người mù quáng tin là có thể chữa bệnh.
Ở Việt Nam, nhiều cá thể tê tê bị săn trộm, đó là một phần lý do khiến anh Nguyễn Văn Thái, 39 tuổi, thành lập Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã tại Việt Nam (SVW) vào năm 2014 tại Vườn quốc gia Cúc Phương, Ninh Bình.
Anh Nguyễn Văn Thái cùng các kiểm lâm trong một lần đi thả tê tê về tự nhiên. Ảnh: Save Vietnam Wildlife.
Anh Thái chính là người sáng lập và là Giám đốc điều hành của SVW, với nhiệm vụ ngăn chặn sự tuyệt chủng và phục hồi chức năng cho tê tê châu Á đầu tiên của Việt Nam. Nhờ đó, 80% số con tê tê bị thương nặng đã được cứu chữa và phục hồi.
Khi còn nhỏ, anh Thái đã chứng kiến cảnh hai mẹ con tê tê bị bắt và giết gần nhà. Sau đó, anh quyết tâm cống hiến cuộc đời mình cho việc bảo tồn tê tê.
Anh Thái đã thiết lập một chiến dịch giáo dục và tiếp cận công chúng, xuất bản các nghiên cứu, viết tài liệu về chăm sóc và cứu hộ tê tê, đồng thời phát triển quy trình giới thiệu và theo dõi tê tê đầu tiên của Việt Nam.
Anh đã mở Trung tâm Giáo dục Động vật ăn thịt và tê tê, nơi cung cấp các khóa học về bảo tồn động vật hoang dã và huấn luyện cho các cán bộ hải quan, bộ đội biên phòng và kiểm lâm về các quy định bảo vệ động vật hoang dã và chăm sóc tê tê. Anh Thái còn mở Trung tâm Phục hồi tê tê châu Á, trang bị hai phòng khám thú y tiên tiến.
Với cương vị là người sáng lập Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã tại Việt Nam hoạt động phi lợi nhuận, anh Nguyễn Văn Thái cùng cộng sự đã cứu hộ hơn 1.500 con tê tê, phối hợp với kiểm lâm tịch thu và gỡ bỏ hơn 9.700 bẫy thú, nhiều lán trại bất hợp pháp.
Mong sẽ không còn đại dịch nào xảy ra nữa
Để giải quyết vấn nạn săn trộm, anh Thái đã theo dõi những kẻ săn trộm trong rừng nhằm tìm hiểu thủ đoạn của chúng. Năm 2018, anh đã thành lập đơn vị chống săn trộm đầu tiên của Việt Nam. Nhờ thế, các kiểm lâm viên đã học được các kỹ năng theo dõi động vật hoang dã, xác định hướng di chuyển của động vật hoang dã và kỹ năng sinh tồn trong các chuyến đi nhiều ngày qua rừng nguyên sinh ở Vườn quốc gia Pù Mát.
Anh Nguyễn Văn Thái cho The Guardian biết, sau khi nạn săn trộm tại Vườn quốc gia Pumat giảm 80%, Chính phủ Việt Nam hiện đang xem xét mở rộng mô hình này trên toàn quốc.
Anh vui mừng thông báo: “Tình hình tê tê ở Việt Nam ngày càng khả quan hơn. Chúng tôi đang theo dõi thêm hình ảnh về tê tê trong rừng từ bẫy ảnh. Trong bảy năm qua, chúng tôi đã ghi nhận được 1.600 con tê tê. Đây là một tín hiệu tích cực”.
Cuộc khủng hoảng Covid-19 đã mang lại khoảng thời gian ngưng trệ tạm thời việc buôn bán trái phép vảy, thịt và máu tê tê từ Việt Nam sang Trung Quốc. Việc kiểm tra biên giới được thắt chặt và chính quyền Trung Quốc tuyên bố kiểm soát chặt chẽ hơn việc mua bán tê tê sau khi nghi ngờ rằng loài động vật này có thể là vật trung gian truyền bệnh.
Anh Nguyễn Văn Thái cho biết, Hội nghị đa dạng sinh học của Liên hợp quốc năm nay tại Côn Minh, Trung Quốc, sẽ là cơ hội để củng cố dựa trên những bước tạm thời này. Hiện tại, Trung Quốc đã cấm bán thịt tê tê, nhưng loài động vật này vẫn được chấp thuận như một thành phần trong y học cổ truyền.
Nhìn chung, đại dịch đã giúp nâng cao ý thức của người dân đối với việc bảo vệ thiên nhiên. “Tôi nghĩ rằng mọi người đang quan tâm nhiều hơn đến mối quan hệ giữa sức khỏe con người và sức khỏe môi trường. Tôi mong mọi người hãy thức tỉnh và có hành động, để chúng ta không xảy ra một đại dịch nữa”, chuyên gia bảo tồn tê tê của Việt Nam nói.
Hồng Lê